نتایج گزارش علمی «آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۷» نشان می‌دهد که اقتصاد همچنان پر مسئله‌ترین حوزه موضوعی مسائل ایران در سال ۱۳۹۷ خواهد بود. در حالی که در سال ۱۳۹۶ سهم مسائل اقتصادی از کل مسائل ایران ۱۸ درصد بود، این سهم در سال ۱۳۹۷ به ۲۱ درصد رسیده است که نشان از افزایش سهم مسائل این حوزه است. پس از اقتصاد مسائل سیاسی و اجتماعی با ۱۷ و 15 درصد قرار دارند.
نتایج این گزارش که با محوریت گروه تحقیقاتی «آینده‌بان»، همراهی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و همکاری ۱۰ نهاد علمی انجام شده نشان می‌دهد ۱۰ مسئله اول ایران در سال ۱۳۹۷ به شرح زیر است:
۱. بحران تامین آب
۲. فساد
۳. پیامدهای بحران آب
۴. بحران ناکارآمدی عملکردها
۵. فرسایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی
۶. ناهنجاری‌های ساختاری اقتصاد ایران
۷. نگرانی درباره آینده و احساس بی‌آیندگی
۸. انباشت نارضایتی‌ها
۹. بیکاری
۱۰. قضاوت افکار عمومی درباره عملکرد حاکمیت
بر اساس رتبه‌بندی انجام شده توسط صدها نفر از خبرگان سراسر کشور با ویژگی‌های متفاوت، از ۲۱ مسئله اقتصادی دو مورد شامل «ناهنجاری‌های ساختاری اقتصاد» و «بیکاری» در لیست ۱۰ مسئله اول قرار دارند و رتبه سایر مسائل مطابق جدول زیر است.
|
رتبه در مسائل اقتصادی
|
رتبه در کل مسائل
|
عنوان مسئله
|
میانگین درصد اهمیت
|
|
1.
|
6
|
ناهنجاری‌های ساختاری اقتصاد ایران
|
88
|
|
2.
|
9
|
بیکاری
|
86
|
|
3.
|
11
|
فقر و نابرابری فزاینده و تنگناهای معیشتی
|
85
|
|
4.
|
12
|
نرخ ارز
|
84
|
|
5.
|
21
|
سرمایهگذاری اقتصادی داخلی و خارجی
|
81
|
|
6.
|
27
|
مسائل ساماندهی فعالیتهای اقتصادی نهادهای حاکمیتی خارج از دولت
|
79
|
|
7.
|
28
|
موانع کسب‌وکار
|
79
|
|
8.
|
30
|
قاچاق و فربگی اقتصاد زیرزمینی
|
78
|
|
9.
|
35
|
تورم
|
78
|
|
10.
|
39
|
رکود / رونق اقتصادی
|
77
|
|
11.
|
41
|
بودجه دولت
|
77
|
|
12.
|
50
|
بحران بانک‌ها
|
75
|
|
13.
|
66
|
حجم بالای بدهی‌های دولت
|
71
|
|
14.
|
69
|
بحران صندوق‌های بازنشستگی
|
71
|
|
15.
|
78
|
سیاست‌های خصوصیسازی و پیامدهای آن
|
69
|
|
16.
|
79
|
چالش‌های توسعه گردشگری
|
68
|
|
17.
|
84
|
مشکلات زیرساختی ناوگان حمل و نقل
|
66
|
|
18.
|
90
|
توسعه انفجاری بازار فناوری اطلاعات
|
64
|
|
19.
|
91
|
بازار جهانی انرژی
|
64
|
|
20.
|
95
|
تقابل کسب‌وکارهای نوپا و سنتی
|
62
|
|
21.
|
100
|
موانع بازآفرینی و نوسازی شهری
|
57
|
در این پژوهش ملی که برای پنجمین سال متوالی انجام می‌شود، خبرگان و متخصصان علاوه بر اهمیت، عدم‌قطعیت یا میزان پیش‌بینی‌ناپذیری هر مسئله را نیز مشخص کرده‌اند. بر اساس روش‌های علمی آینده‌پژوهی با استفاده از شاخص عدم‌قطعیت متغیرهای مناسب برای سناریوپردازی شناسایی می‌شود. مطابق نمرات اهمیت و عدم‌قطعیت مسائل اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۷ نقشه دوبعدی پراکنش مسائل مطابق شکل زیر بدست آمده است:
همان‌طور که از نقشه پراکنش پیداست، «نرخ ارز» در جایگاه متفاوتی از سایر مسائل قرار گرفته و با امتیاز بالای اهمیت و عدم‌قطعیت به‌طور هم‌زمان در موقعیت یک عدم‌قطعیت‌کلیدی برای ایران در سال ۱۳۹۷ قرار دارد.
بخش دیگری از این پژوهش علمی به تفاوت دیدگاه‌های خبرگان دارای گرایش‌های سیاسی مختلف پرداخته است. نتایج این بخش نشان می‌دهد که در میان پنج گرایش سیاسی شامل (۱) اصلاح‌طلبان، (۲) اصول‌گرایان، (۳) اعتدال‌گرایان، (۴) کسانی که دیدگاه سیاسی در چارچوب قانون اساسی دارند ولی خود را در عنوانی غیر از سه جریان فوق تعریف می‌کنند و (۵) خبرگان دارای گرایش سیاسی خارج از قانون اساسی، چه شباهت‌ها و تفاوت‌های در اولویت‌بندیی مسائل ایران وجود دارد. بر اساس نتایج این بخش اختلاف‌برانگیزترین مسئله اقتصادی ایران که هر ۵ گروه دارای رتبه‌بندی متفاوت معنادار از آن هستند «مسائل ساماندهی فعالیتهای اقتصادی نهادهای حاکمیتی خارج از دولت» است.
نظرسنجی این پژوهش ملی با مشارکت صدها نفر از متخصصان سراسر کشور از بهمن‌ماه ۱۳۹۶ تا ابتدای خردادماه ۱۳۹۷ انجام شده و جزییات بیشتر در وب‌سایت اختصاصی پروژه «آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۷» به‌نشانی www.ifs1397.ir در دسترس است.
«آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۷» با مشارکت و همراهی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، پژوهشکده آینده‌پژوهی سلامت، اندیشکده تدبیر آب ایران، بنیاد دعبل خزاعی، شرکت دیتاک، پایگاه اینترنتی دیتاویز، مجموعه پایگاه‌های اینترنتی سیویلیکا، پایشگاه ملی مسائل آینده ایران (پامان)، موسسه دانش و اندیشه راهبردی دایره در کنار گروه تحقیقاتی آینده‌بان انجام شده است.
برای دریافت متن کامل گزارش «آینده‌پژوهی ایران 1397» در قالب فایل PDF اینجا را کلیک کنید.
