حدود یک‌ماه پیش بود که وزیر نیرو دوباره از تلاش ایران برای افزایش صادرات برق به افغانستان گفت: «افغانستان در لیست مشتریان برق ایران جا دارد و ایران قصد دارد دامنه این تعامل را با فروش بلندمدت برق با افزایش میزان صادرات، حل نیازمندی‌های صنعت برق افغانستان، تعمیر و نگهداری نیروگاه‌ها، کاهش هدر رفت انرژی و غیره گسترش دهد.» او قبل از آن در سفری که مردادماه امسال به کابل داشت به اهمیت صادرات برق به افغانستان تاکید کرده است. از طرفی سه‌چهارم صادرات برق ایران به عراق انجام می‌شود. دهم آبان‌ماه وزیر نیرو در این باره گفته است: «اکنون صادرات برق ایران به عراق در بالاترین سطح خود قرار دارد به گونه‌ای که پارسال متوسط صادرات تا خردادماه روزانه هزار و ۱۳۵ مگاوات بود و امسال حداکثر به روزانه یک هزار و ۳۶۱ مگاوات در اوج مصرف رسیده است.» اما پرسش این است که نقش و سهم بخش خصوصی در حوزه صادرات برق چقدر است؟
حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: صنعت برق ایران صنعتی زیرساختی است که از اول تأسیس، این صنعت در اختیار دولت‌ها بوده است و با حمایت دولت‌ها این صنعت وضعیت خوبی دارد. ولی از دهه 70 به بعد بخش خصوصی هم به این حوزه وارد شده است.
صالحی می‌گوید: امروز بخش خصوصی در صنعت برق از تولید تا توزیع در داخل کشور فعالیت می‌کند؛ می‌توان از این ظرفیت در صادرات برق به کشورهای منطقه هم استفاده کرد. امروز با توجه به ظرفیت تولید 82 هزار مگاوات برق توسط بخش خصوصی، می‌توان انتظار داشت که از این ظرفیت‌ها برای صادرات برق به کشورهای منطقه مثل عراق و افغانستان بهره برد.
به گفته صالحی صنعت برق کشور عراق به دلیل جنگ‌های متعدد آسیب جدی دیده است. بخش خصوصی ایران می‌تواند در کنار دولت در حوزه ساخت و تعمیر زیرساخت‌های برق این کشور فعالیت کند. الان صنعت پتروشیمی، سیمان، فولاد و کارخانه‌های متعدد برای ادامه کار خود به برق نیاز دارند.
رئیس کمیسیون انرژی می‌گوید: هیات‌های اقتصادی متشکل از بخش خصوصی و دولت بارها به عراق سفر کرده است؛ باتوجه به اشباع این صنعت در داخل، بخش خصوصی می‌تواند در زمینه انتقال تکنولوژی، همکاری بیشتری برای صادرات خدمات و صادرات برق داشته باشد.
صالحی تصریح می‌کند: باید ظرفیت بخش خصوصی در حوزه برق به بیرون از مرزها منتقل شود؛ عراق و افغانستان جزو کشورهای هدف است. البته برای این هدف باید دولت ایران از بخش خصوصی حمایت کند تا بتواند در این دو کشور سرمایه‌گذاری، صادرات و تولید کند. این نیاز به همکاری دولت و وزارت خارجه و وزارت نیرو دارد.
صالحی درباره فعالیت امروز بخش خصوصی در صنعت برق می‌گوید: بخش خصوصی سال‌هاست که در حوزه خدمات فنی و مهندسی فعالیت می‌کند؛ اولین نیروگاه ساخته شده بعد از سقوط صدام توسط شرکت‌های ایرانی ساخته شد. البته به غیر از حوزه نیروگاه، بخش خصوصی در پروژه‌های متعدد راه و ساختمان‌سازی و سدسازی فعالیت می‌کند. البته این وضعیت در کشور افغانستان هم صادق است.
به‌گفته صالحی اگرچه بخش خصوصی در ساخت زیرساخت‌ها با دولت همکاری دارد ولی صادرات برق در اختیار دولت است. وزارت نیرو حدود 1500 مگاوات به عراق برق صادر می‌کند. اما با توجه به برنامه‌های عراق این میزان در آینده کم خواهد شد. البته من معتقد هستم که باید در کنار صادرات، وابستگی به صنایع با سرمایه‌گذاری یا احداث کارخانه در بخش‌های تولید ترانسفورماتور و محصولات مورد نیاز و یا تولید تیر برق ایجاد شود وگرنه صادرات کوتاه‌مدت خواهد بود.
او معتقد است: در زمینه صادرات برق از ظرفیت‌های واقعی بخش خصوصی استفاده نمی‌شود، باید دولت و حاکمیت از حضور بخش خصوصی در کشورهای منطقه مثل عراق، افغانستان و سوریه و دیگر کشورهای منطقه حمایت جدی کند.
به گفته رئیس‌کمیسیون انرژی صادرات و سرمایه‌گذاری اقتصادی در کشورهای همسایه خیلی بیشتر از سرمایه‌گذاری امنیتی اهمیت دارد. ما در شرایط حاضر 13 میلیارد دلار به عراق صادرات داریم درحالی‌که باید صادرات به سقف 200 میلیارد دلار برسد. ما می‌توانستیم این 13 میلیارد دلار صادرات را فقط در حوزه برق، انتقال تکنولوژی و ساخت نیروگاه داشته باشیم.
صالحی تاکید می‌کند: دولت‌های ایران نباید فرصت‌های رقابتی در بازارهای عراق و افغانستان را از دست دهند. در عراق و افغانستان رقابت بین ایران و ترکیه است؛ رئیس‌جمهور ترکیه بارها برای یک پروژه با روسای جمهوری عراق و افغانستان مذاکره می‌کند. سوال این است که در اینجا دولت و رئیس‌جمهوری چقدر در این زمینه‌ها تلاش می‌کند؟