از ابتدای سال جاری تا اواخر شهریورماه بیش از ۱۱ میلیون و ۴۷۲ هزار تن کالای اساسی وارداتی به ارزش بیش از ۵.۴ میلیون دلار از گمرک ترخیص شده است، اما همچنان حدود ۳.۴ میلیون تن کالای اساسی در بنادر و گمرک وجود دارد.
باوجود اقداماتی که در ماه‌های اخیر در رابطه با تسهیل ترخیص کالاهای اساسی صورت گرفت و شرایطی برای ترخیص فوری آنها فراهم شد اما همچنان قسمت عمده‌ای از کالاهای اساسی ترخیص نشده است و در انتظار تأمین ارز هستند؛ به‌طوری‌که بعضی از این اقلام به‌صورت اعتباری خریداری شده و به بنادر حمل شده است و اسناد مالکیت نیز در اختیار خریدار داخلی قرار دارد و در خصوص مقداری از این کالاها هنوز مالکیت به صاحب کالا منتقل نشده است.
اما چندی پیش بود که با توافق گمرک، بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت ترخیص قطعی پنج قلم کالای اساسی «ذرت، جو، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام» بدون ارائهٔ کد رهگیری بانک بلامانع اعلام شد که ترخیص فوری انجام شود و در ادامه بانک مرکزی فرایند را پیگیری کند، اما ظاهراً صاحبان کالا از این موضوع استقبالی نکردند.
آن‌طور که ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی ایران در رابطه با چرایی عدم استقبال از ترخیص بدون ارائه کد رهگیری می‌گوید، صاحبان این کالاها به دلیل عدم اطمینان از تأمین ارز رسمی یا ترجیحی کالای خود در آینده علاقه‌ای به ترخیص قبل از تأمین ارز کالا ندارند.
البته معاون فنی و امور گمرک ایران در این رابطه پیشنهاد کرده که بانک مرکزی در اسرع وقت نسبت به بررسی و تأمین ارز کالاهای اساسی دپو شده در بنادر و گمرک اقدام کرده و یا طی مذاکره با صاحبان کالاهای اساسی و به نحو مقتضی ازجمله صدور اعلامیه تأمین ارز به‌صورت اعتباری اطمینان لازم را در رابطه با تأمین ارز این اقلام ظرف موعد مقرر ایجاد کند تا صاحبان کالاهای اساسی با اطمینان خاطر نسبت به ترخیص کالاهای خود از بنادر و گمرکات کشور اقدام نمایند.
این در حالی است که آماری که اخیراً در رابطه با وضعیت کالاهای اساسی اعلام شد از این حکایت داشت که از حدود ۳.۵ میلیون تن کالای موجود در گمرک و بنادر حدود ۲.۷ میلیون تن را همین پنج قلم کالای اساسی تشکیل می‌دهند که امکان ترخیص فوری بدون دریافت کد رهگیری دارند، بر این اساس اگر مشکل تأمین ارز آنها حل شود می‌تواند بخش زیادی از کالاهای اساسی دپو شده در گمرک را ترخیص کند.