در طول دو دهه گذشـته، صنایع کوچک و متوسط کشـور بحران های متعددی را پشت سرگذاشته و با وضعیت نامطلوبی مواجه شده‌اند. طی این مدت این صنایع کارایی خود را از دست دادند و نتوانستند به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کنند. اما ســوالی که مطرح می شود این است که چرا صنایع کوچک و متوسط از هدف اصلی خود دور ماندند؟
اگر نگاهی دقیق تر به گذشته کنیم، به روشنی درمیی ابیم که علت اصلی تمامی این اتفاقات این بود که از ابتدا هیچ توجهی به نقشه راه برای ایجاد این صنایع نشد. به عبارت دیگر مشخص نبود که این صنایع در چه نقطه ای و براساس چه نیازی احداث می شوند. ضمن اینکه نظارتی نیز بر احداث واحدها و تسهیلات دریافتی صورت نگرفت.
در واقع استراتژی صنعتی برای راه اندازی این واحدها وجود نداشت آنچنان که هر فرد به راحتی می توانست پروانه و مجوز لازم را برای احداث این واحدها را دریافت کند. فارغ از اینکه اصلا نیازی به راه اندازی این واحدها در رشته های موجود وجود داشته باشد یا نه؟ چنین اشکالاتی، علت آن شد که امروز شاهد وضعیت نامناسبی در این واحدها باشیم.
در سالهای گذشته بسیاری از واحدهای کوچک و متوسط در محل هایی راه اندازی شد که فاصله زیادی با محل مصرف داشت و همین مساله هزینه های زیادی را بر صاحبان این صنایع تحمیل کرد. در صورتی که اگر از همان ابتدا برنامه ریزی درستی صورت می گرفت و کالاها در نزدیکی محل مصرف تولید می شد مشکالات به حداقل می رسید.
این موضوع به خصوص پس از افزایش سه برابری نرخ ارز سبب شد تا بسیاری از این صنایع بدهکار شوند و نتوانند تسهیلات دریافتی برای راه اندازی واحدهای خود را بازپرداخت کنند پس از این اتفاق اعمال تحریم ها هم موجب شد که خیلی از واحدها نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند و متوقف شدند.
واقعیت این است که رشد واحدهای صنعتی در راستای رشد اقتصادی کشور رقم می خورد و بنابراین حتی پرداخت تســهیلات نیز در شرایط کنونی نمی تواند به خروج از بحران رکود در این واحدها بینجامد. صرفا در یک مدیریت و جهش کلان اقتصادی است که می توان به رونق گرفتن صنایع کوچک امیدوار بود. درعین حال پتانسیلها، ظرفیتها و امتیازات کشور ما برای توسعه صنایع کوچک بسیارند.
جمعیت بالا و مصرف کننده، نیروی تحصیل کرده فراوان در تمامی رشته ها، دارابودن نیروی جوان کاری مناسب، مدیریت چابک در این واحدها، پایین بودن قیمت تمام شده واحد محصول در مقایسه با واحدهای بزرگ از جمله مهمترین ظرفیتهای کشور ما برای توسعه صنایع کوچک و متوسط است.
مقیاس کوچک این واحدها، چابکی مدیریت و نیروی انسانی و پراکندگی این واحدها باعث میشود که اشتغال بالایی را در خود جا دهند و در یک اقتصاد در حال رشد و شکوفا، صنایع کوچک درصد بالایی از اشتغال را تامین می کنند.
از سویی از آنجا که وضعیت اشتغال در ایران مطلوب نیست و حدود ۱۲ درصد از نیروی کار کشــور فاقد شغل به معنای صحیح کلمه هستند،به جرات می توانیم بگوییم که بیش از ۶۰ درصد اشتغال را صنایع کوچک دارد و با افزایش رشد اقتصادی این صنایع شکوفا شده و سهم بیشتری را در اشتغال خواهند داشت.
از همین رو، ضروری است که وزارت صنایع، معادن و تجارت طرح جامع خصوصی سازی شهرکهای صنعتی را تهیــه و آنها را واگذار نماید. در این سناریو، کلیه واحدهای موجود در هر شهرک صنعتی می توانند در شهرک صنعتی خود سرمایه گذاری کنند.
در سالهای گذشــته بارها بحث واگذاری شهرک های صنعتی به واحدهای شهرک مطرح بود. منتهی از آنجا که ساختار و مالکیت این شهرک ها دولتی هستند، حمایت الزم از واگذاری شهرک ها صورت نگرفته است. در کشورهای پیشــرفته و حتی در حال توسعه سالهاست که شهرک های صنعتی با توجه به خوشه های صنعتی شکل می گیرند. مثلا در چین صنایع خاص در شهرهای مختلـف قرار دارند و این همخوانی ها مزایای زیادی را هم برای سرمایه گذار و هم برای مشتریان فراهم ساخته است.
فراموش نکنیم که اگر واحدهای صنعتی متوقف شده از دانش روز و قیمت رقابتی و مدیریت روز برخوردار نشوند، محکوم به نابودی هستند. دیگر وقت آن رسیده است که اولویت کار را به بازارهای صادراتی بدهیم و کالایی تولید کنیم که بتواند با کالاهای سایر کشورها رقابت کند.