درک و مدیریت آینده صنعت گردشگری به عنوان صنعتی که تأثیر بسزایی در توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور دارد، موجب شد تا کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش، اقتصاد هنر اتاق ایران طی مطالعه‌ای به آینده‌پژوهی این صنعت در ایران و جهان بپردازد.
باید توجه داشت که آینده‌پژوهی به پیش‌بینی قطعی آینده نمی‌پردازد، بلکه عوامل شکل‌دهنده آن شناسایی، مطالعه و مورد بحث قرار می‌گیرد. سپس چالش‌ها و موضوعات پیش رو شناسایی می‌شوند تا بتوان با ارائه راهکارهای مناسب برای برخورد با انها برنامه‌ریزی کرد و از بروز چالش‌ها و تحقق آینده نامطلوب جلوگیری کرد.
این نوع مطالعه تکنیک‌ها و فنون مختلفی را دربرمی گیرد که هر یک از آنها بسته به هدف و با توجه به برهه زمانی خاص (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت) به کار برده می‌شود.
محصول آینده‌پژوهی ایده‌های گوناگون در مورد جهان است که می‌توان آن را در سه دسته تقسیم‌بندی کنیم؛ آینده ممکن، آینده محتمل و آینده مطلوب. این پژوهش در ادامه بعد از تشریح ویژگی‌های آینده‌پژوهی به آینده‌پژوهی گردشگری می‌پردازد و از آمارهایی سخن می‌گوید که در طول سالیان گذشته بیانگر رشد تعداد گردشگران در جهان است.
این صنعت در دهه‌های اخیر، رشد چشمگیری را شاهد بوده به طوری که شمار گردشگران ورودی نسبت به سال 1950 که 25 میلیون بود، در سال 2015 به 1.2 میلیارد رسیده است. این رقم رشدی 4 هزار و 700 درصدی را نشان می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 به 1.8 میلیارد نفر برسد. به بیان دیگر در سال 1950 حدود 25 میلیون نفر از جمعیت جهان، یعنی از هر هزار نفر یک نفر به سفر بین‌المللی رفتند. صد سال بعد یعنی در سال 2050 بر اساس پیش‌بینی‌ها 4.7 میلیارد نفر، یعنی از هر 2 نفر، یک نفر، این تجربه را خواهد داشت.
طبق پیش‌بینی آینده‌پژوهان گردشگری تا سال 2030، دنیا شاهد 1.9 میلیارد گردشگر ورودی بین‌المللی و هزینه کرد 2 تریلیون دلار خواهد بود. همچنین در این سال کشور چین بزرگ‌ترین گردشگر پذیر بین‌المللی به شمار می‌رود و امریکا بیشترین سهم اقتصادی را از هزینه کرد گردشگران بین‌المللی خواهد داشت.
برندگان گردشگری دنیا در سال 2030، ترکیه، آمریکا، ماکائو، استرالیا، مالزی و چین هستند در حالی که اروپا بزرگ‌ترین بازنده خواهد بود، چراکه طی سال‌های 2005 تا 2030 بالغ بر 13 درصد از سهم بازار خود را از دست می‌دهد.
طبق اعلام سازمان جهانی گردشگری، برنده این جریان، آفریقا با 157 درصد افزایش است و خاورمیانه با 125 درصد و آسیا-اقیانوسبه با 87 درصد به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
در حالی که انتظار می‌رود مناطق اروپا و آمریکا به رشد گردشگری خود ادامه دهند اما نرخ آنها با مناطق دیگر قابل مقایسه نیست. مقاصد نوظهور نه تنها بازار بزرگی برای سفرهای خروجی خواهند بود بلکه به عنوان مقاصدی جذاب‌تر نیز در نظر گرفته خواهند شد.
در ایران نیز اهمیت توجه به توسعه گردشگری در عرصه‌های کلان خط مشی گذاری تا حدودی شناخته شده و اقداماتی نظیر سند چشم‌انداز توسعه بیست‌ساله کشور در حوزه گردشگری و رسیدن به 20 میلیون گردشگر تا افق 1404 به عنوان اولین سند تفکر استراتژیک و آینده نگارانه ایران، نشانگر توجه به این امر در حیطه‌های کلان سیاست‌گذاری است که بر اساس آن محورهای توسعه کشور در بخش‌های مختلف طراحی و تدوین می‌شود و با انجام تقسیم کار منطقه‌ای، هر کدام از استان‌های کشور عهده دار مسئولیت‌هایی متناسب با قابلیت‌های خود برای تحقق آینده مطلوب کشور شده‌اند.
در این میان ایران با بحران‌های جدی مواجه است که این برنامه‌ها و پیش‌بینی‌ها را دستخوش تغییرات اساسی می‌کند. بر اساس مطالعات آینده‌پژوهی ایران، برخی از مهم‌ترین چالش‌های ایران که تأثیر مستقیمی بر گردشگری دارد عبارتند از: بحران آب، بحران ساختارهای نامناسب اقتصادی، بیکاری، بحران سرمایه اجتماعی، ریزگردها، ناامیدی اجتماعی، فساد سیستمی و رکود تورمی که بخش قابل‌توجهی از آنها را می‌توان با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری درست، کنترل کرد.
آینده مطلوب برای گردشگری
این مطالعه در بخش‌های پایانی به ترسیم آینده مطلوب گردشگری می‌پردازد. بر این اساس تعهد به توسعه پایدار گردشگری از سوی تمام ذینفعان گردشگری، گردشگران آگاه‌تر به مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه میزبان، توانمند بودن جامعه میزبان از حیث برنامه‌ریزی، ساماندهی و بازاریابی، تبدیل ایران به یکی از 10 مقصد گردشگر پذیر دنیا به مدت 5 سال متوالی، توجه بیشتر به محیط زیست و منابع طبیعی، فراهم بودن امکانات و فعالیت‌های بیشتر برای افرادی با ناتوانی‌های جسمی و تغییر و تحول در مسیر تسهیل سازی سفر از جمله رفع محدودیت‌های ویزا از جمله آینده‌های مطلوب گردشگری در افق زمانی بلندمدت محسوب می‌شود.
در نهایت باید تأکید کرد که پیش‌بینی مسیرهای توسعه گردشگری چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی، پتانسیل آن را دارد که نقش مهمی در افزایش مزایا و منافع گردشگری ایفا کند و از مشکلات مرتبط به آن بکاهد. هر چقدر تکیه‌بر مطالعات این روندهای جهانی و مسائل محلی بیشتر باشد، برنامه‌ریزی برای آینده و پیش‌بینی تغییرات بهتر می‌تواند صورت گیرد. باید گفت آینده‌پژوهی لازمه رقابت‌پذیری در دنیای گردشگری است و هر مدیر با توجه به نیازهای خود ناگزیر از توجه به روندهای آتی است.
این مطالعه در نهایت 6 راهکار برای حرکت بهینه‌تر به سوی آینده‌ای مطلوب در صنعت گردشگری را پیشنهاد می‌کند:
برای مطالعه متن کامل این گزارش اینجا را کلیک کنید.