محسن احتشام، رئیس اتاق بیرجند - عکس: محمد علی‌مهدی
«جراحی بزرگ اقتصاد» کلیدواژه‌ای بود که اوایل دی‌ماه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در جمع روسای کمیسیون‌های مجلس از آن استفاده کرد. اما این واژه بارها از سوی فعالان اقتصادی مورد تاکید قرار گرفته است. محسن احتشام، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران از ضرورت جراحی و اصلاح اقتصادی در ایران می‌گوید و از دلایل شیوع ناامیدی در میان فعالان بخش خصوصی به دلیل ساختار نامطلوب اقتصادی.
او در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «به اطراف خود نگاه کنید، با فعالان اقتصادی نظرسنجی را انجام دهید و ببینید آن‌ها از چه می‌نالند؛ عده‌ای از محیط کسب‌وکار می‌گویند و عده‌ای دیگر، از قوانین، از بروکراسی پیچیده و تودرتو؛ از عملکرد سازمان مالیات، تأمین اجتماعی، بیمه، گمرک گله می‌کنند و از شاخص‌های تأثیرگذار بر محیط کسب‌وکار ناراحت‌اند. اما همه این‌ها را باید در یک مسئله مشاهده کرد.»
احتشام، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند معتقد است: «اقتصاد ایران از سال‌ها پیش نیازمند تغییر اصلاحی اساسی بوده است تا به وضعیتی برسد که تمام اصول و قواعد آن شفاف و روشن باشد و تمام دست‌اندرکاران اقتصادی کشور با کمترین بوروکراسی در فضایی برابر و یکسان به فعالیت بپردازند؛ اما این تغییر همواره به تأخیر افتاده است.» او ادامه می‌دهد: «حالا خیلی از فعالان اقتصادی امید کمتری به تغییر سریع شرایط دارند؛ اما باید همچنان روبه‌جلو گام گذاشت و به اصلاح راهکارها و ساختارهای اقتصادی اقدام کرد.»
به گفته احتشام، قبل از هر اقدامی، اقتصاد ایران به استراتژی و راهبرد منسجمی نیاز دارد؛ در سایه همین راهبرد منسجم و منظم است که می‌توان امیدوار به تغییر درست و به‌جا بود؛ وگرنه تغییرات سلیقه‌ای نمی‌تواند اقتصاد را به راه درست راهبری کند.»
او این استراتژی منسجم را در برنامه پنج‌ساله توسعه و برنامه بودجه جست‌وجو می‌کند و می‌گوید: «برنامه ششم توسعه و بودجه سال 1397 به وجود نقدهایی که به آن شده است، می‌تواند راه را برای اقتصاد کشور در کوتاه‌مدت و بلندمدت نشان دهد. اگرچه یکی از بزرگ‌ترین مشکل اقتصاد ما عدم اجرای درست و به‌موقع برنامه‌ها است.»
رئیس اتاق بیرجند همچنین اخذ مالیات ارزش‌افزوده را یکی از سیاست‌هایی عنوان می‌کند که می‌تواند به اصلاحات اقتصادی کمک کند اما اجرای نادرست، آن را به مشکلی در اقتصاد ایران تبدیل کرد.
او معتقد است: «نظام مالیات گیری ما با مشکلاتی مواجه است؛ مثلاً اگر مالیات ارزش‌افزوده باید به مالیات بر مصرف تبدیل شود تا به‌راحتی کسانی که در حلقه نهایی کالا را برای استفاده خود تهیه می‌کنند، مالیات آن را نیز بپردازند و به‌صورت آنلاین به‌حساب سازمان امور مالیاتی واریز شود.»
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با انتقاد از برابری در اخذ مالیات ارزش‌افزوده از همه کالاها و خدمات، تأکید می‌کند: «تبدیل مالیات ارزش‌افزوده به مالیات بر مصرف هم می‌تواند جلوی بسیاری از نابسامانی‌های فعلی را بگیرد و هم می‌تواند زمینه را برای مالیات‌ستانی بر مبنای عملی هموار کند به‌گونه‌ای که فرضاً کالاهای اساسی معاف از مالیات مصرف باشند و کالاهای لوکس بیشترین مالیات را بپردازند.»
احتشام تاکید می‌کند ما به‌جای پیچیده‌تر کردن نظام بوروکراتیک در کشور باید بتوانیم نهاد برنامه‌ریزی را مستقل از تغییر و تحولات سیاسی و تغییر دولت قرار دهیم. در این صورت است که خیلی از مشکلات اقتصادی کشور، مشکلات حوزه کارآفرینی و مشکلات ساختاری اقتصادی برطرف خواهد شد. در غیر این صورت شاید گفتن از اصلاحات اقتصاد گفته‌ای عبث باشد.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: «دولت باید در این استراتژی مشخص کند که به دنبال چیست؟ واردات، صادرات، ترکیب این دو، توسعه کشاورزی یا صنعتی یا تجاری، نوع رفتار خود را با بازارهای صادراتی و منطقه‌ای معین کند. مشخص باشد که جایگاه بنگاه‌های کوچک و متوسط در استراتژی توسعه‌ای کشور چیست و بعد از آن می‌توانیم از اصلاح گام‌به‌گام اقتصادی سخن بگوییم.»
به گفته احتشام در دولت دوازدهم امکان گفت‌وگو برای اصلاحات اقتصادی وجود دارد؛ چون رئیس دولت خود به این اصلاح یا جراحی اقتصادی معتقد است. باید تمام ارکان اقتصادی دولت اراده اصلاح را داشته باشند؛ اگرچه این اراده کمتر به چشم می‌خورد. اصلاح اقتصادی باور همگانی می‌طلبد نه فردی.