محسن پاک‌آیین، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان درباره گسترش همگرایی‌های اقتصادی در منطقه گفت: در طول ماه‌های اخیر و به‌ویژه بعد از آمدن حسن روحانی و تیم جدید وزارت امور خارجه، رویکرد گسترش روابط با همسایگان در وزارت خارجه فعال‌شده است. اگرچه دوره اول فعالیت وزارت امور خارجه بر موضوع برجام متمرکز بود، اما دولت در ماه‌های اخیر با تأکید بر همگرایی منطقه‌ای رویکرد جدیدی را در پیش‌گرفته است.
او ادامه داد: بر همین اساس، تلاش بر این است که روابط با کشورهای آسیای میانه و قفقاز با محوریت اقتصادی رشد پیدا کند که یکی از این حوزه‌های فعال برای همکاری، توسعه در بخش حمل‌ونقل و استفاده از ظرفیت ترانزیت است.
پاک‌آیین افزود: ما با این کشورها دوره اعتمادسازی را پشت سر گذاشته و به دنبال یافتن راهکارهای جدید برای گسترش روابط، به‌ویژه با کشورهای روسیه و آذربایجان هستیم.
او محور این همگرایی‌های اقتصادی را حمل‌ونقل دانست و گفت: با توجه به عدم ثبات قیمت نفت و کاهش ذخایر آن کشورها به دنبال یافتن منابع درآمدی جایگزین و متنوع سازی درآمدها هستند. با توجه به این موضوع صنعت حمل‌ونقل جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد این کشورها پیداکرده است.
پاک‌آیین ادامه داد: روسیه، آذربایجان و قزاقستان که صادرکننده نفت و گاز هستند به دنبال یافتن و فعال‌سازی حوزه‌ای جدید هستند که یکی از این حوزه‌ها حمل‌ونقل است و کشور ما نیز همین سیاست را در دستور کار خود قرار داده است که به نوعی زمینه و محور همکاری‌های اقتصادی است.
او گفت: احداث راه‌آهن قزوین- رشت و رشت -آستارا و آستارا -آستارا برای اتصال به راه‌آهن روسیه، آذربایجان و گرجستان در همین راستا است که کالاها را از بندر مومبای (بمبئی) و سپس خلیج‌فارس بااتصال به این راه‌آهن به فنلاند منتقل می‌کند.
این دیپلمات پیشین افزود: در حال حاضر خط آهن آستارا به آستار احداث‌شده که از فروردین 97 افتتاح خواهد شد و از این طریق آستارا به خط آهن روسیه و از سوی دیگر روسیه و آذربایجان به خلیج‌فارس متصل می‌شود.
او گفت: فعلاً حلقه مفقوده خط آهن قزوین- رشت است که تا تکمیل شدن، کالاها از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای صورت می‌گیرد. البته دولت قول داده تا حداکثر اوایل سال آینده خط آهن قزوین به رشت که 90 درصد کار انجام و نقش بارزی در این همگرایی اقتصادی دارد مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
پاک‌آیین در مورد همکاری‌های دوجانبه و سه‌جانبه اقتصادی گفت: روابط دوجانبه ما با این کشورها در شرایط مناسبی است. برای نمونه ما با ترکیه توافقنامه‌های زیادی درزمینهٔ همکاری‌های اقتصادی داریم.
او ادامه داد: در مورد همکاری‌های سه‌جانبه هم اخیراً نشست ایران، آذربایجان و روسیه در سطح سران برگزار شد و احتمالاً نشست چهارجانبه ایران، روسیه، آذربایجان و ترکیه در آینده نزدیک در سطح وزرای امور خارجه برگزار خواهد شد.
پاک آیین تبدیل این همکاری‌ها به اتحادیه اقتصادی را بعید دانست و گفت: من فکر نمی‌کنم از دل این همکاری‌های سه‌جانبه یا چهارجانبه، اتحادیه‌های پولی یا اقتصادی جدیدی سر برآورد. چون در منطقه اتحادیه‌های زیادی مانند سازمان اکو و پیمان شانگ‌های وجود دارد.
او ادامه داد: البته همکاری‌های اقتصادی با محوریت حمل‌ونقل می‌تواند منجر به همکاری در مسائل امنیتی، فرهنگی و سیاسی نیز شود.
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان، در مورد همکاری‌های بیشتر ترکیه با آذربایجان در مقایسه با ایران گفت: روابط آذربایجان و ترکیه بیشتر به دلیل فروش گاز به ترکیه است. ایران می‌تواند با تمرکز بر صادرات غیرنفتی به آذربایجان روابط خود را گسترده‌تر از ترکیه کند.
او ادامه داد: از سویی آذربایجان ظرفیت محدودی دارد و بیشتر درآمد این کشور مربوط به درآمدهای نفت و گاز است. با توجه به این مسئله ما در حال حاضر 500 میلیون دلار تجارت غیرنفتی داریم که با توجه به ظرفیت آذربایجان رقم قابل قبولی است.
پاک‌آیین تأکید کرد: فعالیت 24 ساعته گمرک‌ها، احداث خط آهن آستارا -آستارا و قزوین - رشت، توافق در مورد عوارض گمرکی و کاهش تعرفه‌ها می‌تواند دامنه همکاری‌ها دوجانبه ایران و آذربایجان را گسترش دهد.