صف دریافت یارانه در کوهدشت استان لرستان-عکس:ایسنا
40 نفر از محققان جوان به همراه برخی چهره‌های پیشکسوت از جمله مسعود نیلی، حسین عبده تبریزی و علی دادپی با انتشار بیانیه‌ای به سه دلیل، نتیجه مستقیم قیمت‌های یارانه‌ای را عقب ماندن از آرمانهای عدالت‌خواهانه می‌دانند؛ اول: بهره‌مندترین افراد از یارانه پنهان در قیمت، طبعاً پرمصرف‌ترین‌ها هستند نه نیازمندترین‌ها.دوم: قیمت‌های یارانه‌ای مزیت‌های نسبی را مخدوش می‌کنند و بهره‌وری تولید را کاهش می‌دهند. سوم: در کنار قیمت‌های یارانه‌ای، بازار سیاه و قیمت‌های مرزی شکل می‌گیرند، لذا مشوق رانت‌جویی و قاچاق می‌شوند.
در ابتدای این بیانیه که چهره‌هایی مانند محمد فاضلی، علی سرزعیم و پویا ناظران آن را امضا کرده‌اند، آمده است:«عدالت یکی از آرمانهای انقلاب اسلامی بود؛ اما با وجود تلاش‌های فراوان، نسبت به آنچه در نظر داشتیم، در زمینه عدالت عقب مانده‌ایم. ریشه ناکامی در عدالت اقتصادی را می‌توان در نوع سیاست حمایتی‌مان یافت.
متن کامل این بیانیه به شرح زیر است:
عدالت یکی از آرمانهای انقلاب اسلامی بود؛ امّا با وجود تلاش‌های فراوان، نسبت به آنچه در نظر داشتیم، «در زمینه عدالت عقب مانده‌ایم» (سخنرانی مقام معظّم رهبری در جمع مردم تبریز، ۲۹ بهمن ۱۳۹۶)
ریشه ناکامی در عدالت اقتصادی را می‌توان در نوع سیاست حمایتی‌مان یافت. در این چهل ساله، شالوده‌ی سیاستهای حمایتی دولت، حمایت از مصرف کنندگان از طریق عرضه کالا با قیمت‌های یارانه‌ای و تعیین دستوری قیمت بوده است؛ تخمین‌های مختلف، یارانه پنهان در قیمت حامل‌های انرژی را بین۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار میلیارد تومان در سال اعلام کرده‌اند که معادل روزی ۲ تا ۳ دلار یارانه پنهان برای هر ایرانی‌ست؛ لیکن یارانه پنهان، یکسان توزیع نمی‌شود. ساکنین شهرهای بزرگ مثل تهران، چندین برابر حاشیه‌نشینان، کارگران ساده و روستاییان از یارانه پنهان بهره می‌برند.
به سه دلیل، نتیجه‌ی مستقیم قیمت‌های یارانه‌ای را عقب ماندن از آرمانهای عدالت‌خواهانه می‌دانیم:
اوّل: بهره‌مندترین افراد از یارانه پنهان در قیمت، طبعاً پرمصرف‌ترین‌ها هستند نه نیازمندترین‌ها.
دوم: قیمت‌های یارانه‌ای مزیت‌های نسبی را مخدوش می‌کنند و بهره‌وری تولید را کاهش می‌دهند.
سوم: در کنار قیمت‌های یارانه‌ای، بازار سیاه و قیمت‌های مرزی شکل می‌گیرند، لذا مشوّق رانت‌جویی و قاچاق می‌شوند.
نگرانی از افزایش فقر معیشتی، تولید غیربهینه و فساد، ما را بر آن داشت تا طرحی به منظور بازنگری ریشه‌ای در سیاست حمایتی دولت، با این مؤلفه‌های اصلی پیشنهاد کنیم:
حذف تدریجی یارانه پنهان حامل‌های انرژی، و توزیع نقدی و یکسان عواید آن در جامعه به‌صورت درآمد پایه همگانی، مؤثّرترین راه تحقّق عدالت اقتصادی‌ست.
درآمد پایه همگانی باید مستقل از بودجه بوده و تنها از محلّ اصلاح قیمت حامل‌های انرژی تامین شود؛ اگر درآمد پایه همگانی برای بودجه تعهّدآور باشد، به کسری بودجه منجر می‌شود و متعاقباً سیاست‌گذاری بودجه‌ای و سیاست‌گذاری پولی را مختل می‌کند؛ لذا تأسیس یک صندوق انرژی، با بهره‌مندی یکسان تک تک ایرانیان پیشنهاد می‌شود؛ عواید ناشی از حذف یارانه پنهان در قیمت حامل‌های انرژی، وارد صندوق انرژی خواهد شد و موجودی صندوق، به صورت هفتگی و یکسان، بین تک تک ایرانیان توزیع می‌شود؛ در نتیجه میزان درآمد پایه همگانی، رقم ثابت از پیش تعهّد شده‌ای نخواهد بود، بلکه رابطه‌ای مستقیم با میزان اصلاح قیمت حامل‌های انرژی خواهد داشت.
حذف یارانه پنهان حامل‌های انرژی باید تدریجی و مستمر تا رسیدن قیمت به هزینه‌فرصت صادرات ادامه یابد؛ تغییر ناگهانی قیمت، فرصت اصلاح الگوی مصرف را به جامعه نمی‌دهد؛ لذا رکودزاست. تعهّد به حذف مستمرّ مداخلات قیمتی، افق بلندمدّت را روشن می‌کند و مشوّق بهینه‌سازی مصرف انرژی است.
با تغییر سیاست حمایتی از قیمت‌های یارانه‌ای به نظام درآمد پایه همگانی، باید فرآیند حذف تدریجی یارانه پنهان در سایر کالاها نیز آغاز شود تا از آن پس، حمایت از مصرف‌کنندگان بر مبنای افزایش بهینگی تولید و مصرف و از طریق نظارت بر کیفیّت و رقابت صورت گیرد.
با حذف یارانه‌های پنهان، ممنوعیّت‌های صادراتی و موانع وارداتی دیگر توجیهی ندارند، لذا باید تجارت، تسهیل گردد. تسهیل تجارت، تأکید بر کیفیّت و رقابت، حذف دخالت‌های موردی و صلاحدیدی دولت و کنار گذاردن واردات یارانه‌ای به عنوان ابزار تنظیم بازار، مؤثّرترین راه افزایش بهره‌وری و کاهش قاچاق و رانت است.
تحقّق عدالت، افزایش بهینگی و سلامت فعّالیّت‌های اقتصادی، متنافر نیستند. با حذف مداخلات قیمتی و تبدیل یارانه پنهان به درآمد پایه همگانی، می‌توان هر سه را محقّق کرد. امّا باید دقّت داشت:
۱) درآمد پایه همگانی مستقل از بودجه، و تنها از محلّ اصلاح قیمت حامل‌های انرژی باشد؛
۲) فرآیند جایگزینی یارانه پنهان با درآمد پایه همگانی تدریجی و مستمر باشد؛
۳) برقراری درآمد پایه همگانی، توأم با حذف تدریجی یارانه پنهان سایر کالاها باشد؛
4) همزمان با حذف یارانه پنهان، تجارت بخش خصوصی به تدریج تسهیل گردد.
ین بیانیه که به همت چهل نفر از محققان جوان حوزه های اقتصادی و اجتماعی تهیه شده است، توسط تعداد زیادی از استادان، پیشکسوتان و چهره های سرشناس بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی مورد تایید قرار گرفته است.
امضا کنندگان، پیشکسوتان و حامیان بیانیه (به ترتیب الفبا)
روح الله اسکندری، هانیه افشارناصری، مرتضی الله‌داد (معاون اقتصادی اتاق بازرگانی ایران)، میثم اللهیاری، ناصر امن‌زاده، صدرا امیری مقدم، مرتضی ایمانی راد، حمید آذرمند (فعال اقتصادی)، محمد ابراهیم آقابابایی (هیات علمی دانشگاه خوارزمی)، محمود بت شکن (مدرس دانشگاه)، بهروز بنیادی (نماینده مردم کاشمر، خلیل آباد، و بردسکن در مجلس)، حسین بوستانی (فعال بازار سرمایه)، رضا بوستانی (تحلیلگر بازارهای پولی)، حمید بوستانی فر، حمید پاک طینت، احمد پویان فر (فعال بازار سرمایه)، احمد پیوندی (استاد دانشگاه میشیگان)، مهدی ترابیان (فیزیکدان و مدرس دانشگاه)، امیر تقی خان تجریشی (فعال بازار سرمایه)، سعید تقی ملایی، ایرج توتونچیان، پویا جبل عاملی (کارشناس بانک مرکزی)، برزین جعفرتاش امیری، محسن جلال‌پور (رییس سابق اتاق بازرگانی ایران)، شهاب جوانمردی (فعال در حوزه فناوری اطلاعات)، شاهین چراغی (فعال بازار سرمایه)، محمد حسین حسین زاده بحرینی (نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس)، فرشاد حق پناه (استاد دانشگاه خاتم)، حسن حیدری (هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس)، سجاد حیدری، حسین خزلی خرازی (فعال بازار سرمایه)، علی دادپی (مدرس دانشگاه کلایتون)، حسین درودیان (مدرس دانشگاه)، دانا درویش‌زاده، حسین دوست‌علی، میثم رادپور (مدرس دانشگاه)، سعید رحیمیان (استاد دانشگاه خاتم)، ابوالفضل رزقی، محمد علی رستگار، رسول رمضانیان (استاد دانشگاه فردوسی مشهد)، سیدعلی روحانی، امیرعباس زینت بخش (پژوهشگر بازارهای مالی)، حامد ساجدی (مدرس دانشگاه)، حسین سجادی فر، علی سجادیه (فعال در حوزه امنیت اطلاعات)، حسین سلاح ورزی (نایب رییس اتاق بازرگانی ایران)، حسین سلیمی (فعال بازار سرمایه)، آراز سورانی، داوود سوری (استاد دانشگاه)، سید امیر سیاح (فعال اقتصادی)، محمدسعید صفاری، بهرام صلواتی، سعید صمدی، امیر صمیمی (دانشیار دانشکده مهندسی عمران و معاون پژوهشکده حمل و نقل شریف)، نصرت الله عباس زاده (مدیر کل دفتر بودجه و توسعه سرمایه گذاری شرکت توانیر)، شایان عباسی، حسین عبده تبریزی (مدرس دانشگاه)، احمد عزیزی (مشاور عالی بانک مرکزی)، فرهاد علی نژاد، مهرداد علیمرادی، مجید عینیان (پژوهشکده پولی و بانکی)، شایان غفوری، امین علی غلامی، سید فرشاد فاطمی (استاد دانشگاه شریف)، محمدعلی فتحی، سجاد فرجی (هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس)، امیر رضا کاهدی (فعال بازار سرمایه)، زهرا کاویانی (پژوهشگر اقتصادی)، امین کاویی دیلمی، حمید کردبچه (استاد دانشگاه الزهرا)، مصیب کرمی، یاسین کریمیان، علیرضا کمالیان، محمد کوثری، محمد مهدی لطفی هروی، رضا ماهانی، قاسم محسنی دمنه (فعال بازار سرمایه)، احسان محمدزاده، محمد رضا محمدی، پرستو محمدی، حیدرعلی مسعودی، حسین مشیری، محمدحسین معماریان، بهروز ملکی (پژوهشگر اقتصاد مسکن)، سیاب ممی‌پور (هیات علمی دانشگاه خوارزمی)، غدیر مهدوی کلیشمی، علی ناجی، محمد مهدی ناسوتی فرد (فعال بازار سرمایه)، نیما نامداری (فعال بازار سرمایه)، سیدصدرالدین نورالدینی، ایمان نوربخش (متخصص امور بانکی)، علی نوروزی (فعال بازار سرمایه)، مسعود نیلی (استاد دانشگاه شریف)، حمید یاری.