صنعت غذایی ایران؛ صنعتی شکوفا، حتی در شرایط تحریم

وضعیت صنعت در سال 97

محصولات غذایی و آشامیدنی را می‌توان در میان صنایع دارای ارزش‌افزوده بالا قرارداد؛ رشته فعالیتی که با برخورداری از سهم 5 درصد از سهم ۳۳ درصدی ارزش ستانده صنعتی و 24.5 درصدی از ارزش‌افزوده در برنامه اول توسعه توانست عنوان مهم‌ترین رشته فعالیت صنعتی در کشور را به خود اختصاص دهد.

پس از خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم‌های این کشور علیه ایران از اردیبهشت‌ماه سال 97، اگرچه مقامات دولتی آمریکا به کرات اظهار داشتند که دو صنعت غذا و دارو مشمول تحریم‌های این کشور نیستند، اما بنا بر گفته فعالان صنعت غذایی کشور، عدم انتقال پول و عدم توجه دولت در تخصیص ارز به بخش خصوصی از محل فروش نفت یا آورده‌های ارزی که از خارج از کشور به دست می‌آید، باعث شد تا صنایع غذایی کشور در سال 97 با بحران کمبود نقدینگی و کمبود مواد اولیه دست‌وپنجه نرم کند.

بر اساس آخرین آمار منتشرشده در رابطه با شاخص مدیران خرید (PMI) که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران منتشر می‌شود، در بخش صنایع غذایی فعالان بخش خصوصی اظهار کرده‌اند، «کاهش موجودی مواد اولیه به کمترین میزان خود» و در مقابل «افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه در این گروه»، بزرگ‌ترین مشکل فعالان صنعت غذایی کشور در ماه‌های پایانی سال 97 بوده است؛ همچنین علیرغم کاهش میزان فروش در گروه صنایع غذایی، موجودی محصول در انبارها نیز در پایین‌ترین حد در بین تمامی گروه‌هایی بوده است که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران بررسی شده‌اند.

به رغم مشکلات داخلی در این صنعت، نکته قابل‌توجه در سال 97، سیر صعودی صادرات و واردات صنایع تبدیلی غذایی کشور است. افزایش صادرات صنایع تبدیلی غذایی بر اساس آخرین آمار منتشرشده (10 ماهه نخست سال 97) در حالی رقم خورده که ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور با 2.3 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو شده است.

خلاصه تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در 10 ماهه سال97

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در 10 ماهه سال 1397 و مقایسه آن با مدت مشابه سال‌های 90 الی 96

 چشم‌انداز صنعت در سال۹۸

بایدها و نبایدهای توسعه صنایع غذایی کشور در سال 98

رضا باکری،دبیر انجمن صنایع فرآورده های لبنی ایران

حرکت صنایع غذایی کشور در سال 97 در یک‌کلام شبیه حرکت عقابی است که اوج گرفته تا به سمت دستیابی به هدف خود شیرجه بزند. رسیدن به هدف توسعه تولید و توسعه صادرات منوط به دسترسی آسان به مواد اولیه کشاورزی فراوان مطابق قیمت‌های بازارهای جهانی است؛ دوم دسترسی به آزادی مقررات صادرات و واردات و سوم رفع تضادهای سیاست خارجی کشور با نظم جهانی موجود باهدف جلوگیری از بروز پدیده تحریم‌ها که توسعه اقتصاد کشور را به چالش می‌کشد.

بر اساس آمارهای منتشرشده، در سال 97 صادرات همه بخش‌های صنایع غذایی به‌جز صنایع لبنی با رشد مواجه بوده است و فقط صنعت لبنیات با 13 درصد میانگین کاهش سالانه صادرات سال 97 را به پایان رسانده است. افزایش تعرفه واردات مواد لبنی از طرف عراق تا 65 درصد تحت تأثیر تحریم‌ها بیشترین صدمه را به رشد صادرات فرآورده‌های لبنی وارد کرده است؛ هرچند همزمان بی‌ثباتی سیاست‌های ارزی دولت نیز بی‌تاثیر نبوده است.

متاسفانه به دلیل عدم اعتقاد به ضرورت تدوین استراتژی توسعه اقتصادی از سوی مراکز علمی و دانشگاهی و عدم الزام دولت‌مردان به اجرای این سیاست‌ها، گرفتار پدیده موج‌سواری است و با رفتن از این‌سو به آن‌سو عمده ثروت ملی خود را به هدر می‌دهد؛ با این حال، صنایع غذایی حتی در شرایط تحریمی هم می‌تواند توسعه یابد به شرطی که دولت به موارد ذیل عمل کند:

1. ثبات سیاست‌های ارزی
2. ثبات مقررات واردات و صادرات
3. تداوم و ثبات مقررات ورود موقت مواد اولیه و بسته‌بندی

در صورت تحقق این سه شاخص تعیین‌کننده، صنایع غذایی در سال 98 علی‌رغم تحریم‌ها رشد و توسعه هم در تولید و هم در صادرات را تجربه خواهد کرد. چرا که بازارهای منطقه و کشورهای اوراسیا تا 100 درصد ظرفیت توسعه صادرات مواد غذایی ایران را دارا هستند.