پولی که حرارتش بالا رفته بود و کسی حاضر نبود آن را در دستانش نگه دارد، آنقدر سرد شده است که بازارهای واسطهای را منجمد ساخته است. بازار طلا و ارز بهعنوان شاخصترین بازارهای مالی که بیشترین مخاطب را از طبقه غیرحرفهایها دارد در ماههای اخیر شرایط متفاوتی نسبت به یک سال گذشته تجربه کردهاند. دیگر از هیجان خرید خبری نیست و صرافیها تابلو «ارز نداریم» را کنار گذاشتهاند. دلارهای خانگی برای فروش به بازار آمدهاند. آنها که برای حفظ ارزش دارایی خود به خرید سکه و ارز دست زده بودند حالا به فکر فروش افتادهاند؛ چرا که حفظ دارایی خود را در نگه داشتن ریال به جای طلا و ارز، دیدهاند. رئیسکل بانک مرکزی از افزایش 40درصدی ارزش پول ملی نسبت به سال گذشته سخن گفته است البته سخنی از افول 300درصدی ارزش آن در سال 97به میان نیاورده است. قیمت مسکن و خودرو هم روند نزولی را در پیش گرفته است. دعوا بر سر ثبت نام اینترنتی خودروسازان جای خود را به آگهیهای فروش حواله خودرو در سایتها داده است.
طوفان فروکش کرد و غبارها فرونشست تا چشماندازهای جدیدی پیش روی اقتصاد ایران باز شود. از اینروست که مقامات ایران از شکست سیاست فشار آمریکا سخن میگویند و مقاومت مردم را عامل پالسهای مثبت در میدان دیپلماسی میدانند. کاهش قیمت طلا و ارز و افت تقاضا در بازارهای رایج نشان میدهد که هیجان از بازارها رخت بربسته است اما آیا واقعا دوران سخت سپری شده است؟
ایجاد آرامش در بازارها نمیتواند نشانهای بر پایان مصایب باشد. التهابها فروکش کرده و غبارها فرونشسته است اما ویرانیهای جنگ اقتصادی پابرجاست. دو جنگ اقتصادی در یک دهه، تخریب قابل توجهی را برجای گذاشته است، آن هم در شرایطی که هنوز عملیات بازسازی پس از جنگ اول در مراحل اولیه قرار داشت و اقتصاد ایران تنها 2 سال فرصت یافت که تورم تکرقمی و رشد بالای اقتصادی را لمس کند. 2 جهش سه برابری نرخ دلار بهمعنای 2 سقوط ارزش ریال در فاصله 7سال است که آثار آن پابرجا خواهد ماند. حتی اگر شاخصهای کلان اقتصادی نظیر نرخ تورم و رشد اقتصادی بلافاصله پس از گشایشهای میدان دیپلماسی، ارقام خوشایندی را نشان دهد، فروپاشی قدرت خرید در طبقه متوسط و پایینتر از متوسط به سادگی قابل بازسازی نیست. جهش قیمت همه کالاها به پیروی از دلار، دارایی طبقه حقوقبگیر را به یکسوم کاهش داده است؛ آن هم دو بار در 7سال.
تنها کسانی که دارایی ثابت و سرمایه قابل تبدیل به ارز، سکه، مسکن و خودرو داشتهاند، در زمان مناسب موفق به خرید شدهاند، همچنین در دوره مناسب به فروش آن دست زدهاند، توانستهاند تا حدودی از این طوفان جان سالم به در ببرند و ارزش دارایی خود را با سایر کالاها همگام سازند.
بعد از عبور از دوره هیجان، بازارهای رایج رنگ دیگری بهخود گرفتهاند. دمای پول کاهش یافته و تقاضا بهگونهای فروکش کرده که حباب قیمت سکه به صفر نزدیک شده است. حالا فصل فروش فرارسیده است و طبق عادت همیشگی در زمان کاهش قیمت، بازار فروشنده میشود و خریدار کاهش مییابد. در روزهایی که بازار طلا و ارز در وضعیت فروش قرار دارد، بازار رقیب به یکهتازی میپردازد. بازار سرمایه در مسیر رشد شاخصها گام برمیدارد. سرمایههایی که از بازارهای راکد خارج میشود به غیراز حسابهای بانکی، مأمن جدیدی پیدا کرده است. خبرها نشان میدهد که کارگزاریهای بورس روزهای شلوغی را سپری میکنند و سرمایهگذاران غیرحرفهای نیز بهدنبال راهکاری برای ورود به دنیای سهام هستند.
همه این رویدادها نه فقط بهدلیل تغییر شرایط در میدان سیاست که به واسطه قواعد اقتصادی حاکم بر بازارها در شرایط ویژه، رقم خورده است؛ همان قواعدی که 7سال پیش هم اتفاق افتاد و جهت معاملات را تغییر داد.