حسین سلیمی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران
ایران برای مقابله با کرونا از صندوق جهانی پول درخواست وام ٥میلیارد دلاری کرد. این خبر را محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه، گفته است و پس از او عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی، در صفحه اینستاگرام خود نوشت که رئیس صندوق پول اعلام کرده که هیچ‌کس نباید به دلیل کمبود منابع مالی برای تجهیزات پزشکی، جانش را از دست بدهد و ایران با توجه به این ادعای خانم کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق جهانی پول، نامه‌ای نوشته و درخواست ٥میلیارد دلار کمک کرده است. همتی تأکید کرده که واکنش جامعه جهانی و صندوق پول می‌تواند معیار خوبی برای راستی‌آزمایی ادعاهای آنان باشد.
با وجود این، حسین سلیمی، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق ایران، می‌گوید که از درخواست ظریف متعجب شده است؛ زیرا در شرایط تحریم ایران و در حالی که همه حساب‌های بانک مرکزی در خارج از کشور مسدود شده است، جابه‌جایی این همه پول ممکن نیست. گذشته از این ایران دوباره در فهرست سیاه FATF قرار گرفته و برای صندوق جهانی پول شفافیت هزینه‌کرد وام‌هایش مهم است.
صندوق پول به کشورهای فقیر کمک می‌کند
با همه‌گیرشدن کرونا در جهان صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که کمک ٥٠میلیارد دلاری برای کشورهای فقیر در نظر گرفته است تا بتوانند با ویروس کرونا مقابله کنند.
فاکس بیزینس، به نقل از کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول، اعلام کرد که ١٠میلیارد دلار از این مبلغ با نرخ بهره صفر در اختیار فقیرترین کشورها قرار می‌گیرد تا سیستم‌های بهداشتی قوی‌تری بسازند و از مردم خود محافظت کنند و بخشی از آن هم صرف نجات کسب‌وکارهایی می‌شود که بیش از همه تحت تأثیر این ویروس قرار گرفته‌اند.
او همچنین گفته است هنوز زود است که نتیجه بگیریم ویروس کرونا باعث رکود اقتصاد جهان می‌شود. این ویروس بازارهای مالی را مختل کرده و هزینه‌کرد مصرف‌کنندگان کند شده است؛ اما میزان کندشدن رشد اقتصادی و عمق آن بستگی به دو چیز دارد: همه‌گیر شدن این ویروس و قدرت ما در مقابله با آن.
صندوق بین‌المللی پول در ١٩٤٥ برای سازماندهی نرخ تبادل ارز جهان، مقابله با بحران‌های مالی و اعطای وام‌های کوتاه‌مدت به کشورهای عضو آن تأسیس شد و کشورهای عضو می‌توانند تا ١٠٠درصد ذخیره‌شان در این صندوق درخواست وام کنند.
بر اساس قوانین صندوق بین‌المللی پول کشورهای عضو می‌توانند در شرایط بحرانی درخواست وام کنند؛ یکی از این شرایط ارایه وام برای مقابله با بلایای طبیعی است. در این وضع صندوق موظف است تا سهمیه تسهیلات کشورها را بدون هیچ‌گونه محدودیتی پرداخت کند.
براساس این قوانین کشورهای کم‌درآمدی که با شوک‌های اقتصادی ناگهانی یا خسارات شدید ناشی از بلایای طبیعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌توانند از صندوق سرمایه‌گذاری سریع (RFI) و تسهیلات اعتباری سریع (RCF) نیز وام دریافت کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که معمولا رقم‌های اعطایی از سوی صندوق بین‌المللی پول رقم بالایی نیست و مدت این وام‌ها نیز به بازه زمانی ۳ تا ۵ سال محدود است.
کمبود منابع مالی برای مهار کرونا
حالا در شرایطی که ایران از نظر فروش نفت تحت فشار قرار گرفته و تحریم‌ها باعث شده است که صادرات نفت ایران به حداقل ممکن برسد، شیوع کرونا بر کشور سایه انداخته است. کارشناسان اقتصاد معتقدند که شیوع این بیماری می‌تواند با رکود و تعطیلی کسب‌وکارهای خرد و متوسط رشد اقتصادی ایران را کُند کند. این در حالی است که کشور به دلیل کاهش فروش نفت در سال آینده با کسری بودجه مواجه می‌شود و نه‌تنها هزینه تعطیلی کسب‌وکارهای خرد اقتصاد ایران را تحت فشار مضاعف قرار می‌دهد که هزینه‌های درمانی و مهار کرونا نیز به فشارهای اقتصادی دامن می‌زند.
در همین شرایط محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، از طریق حساب کاربری خود در توییتر با درخواست کمک ٥میلیارد دلاری از صندوق پول، مسئولان این صندوق را مخاطب قرار داد و گفت: «کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول، تأکید کرد که از کشورهای متأثر از کووید۱۹، با ابزار سریع مالی پشتیبانی خواهد شد. صندوق بین‌المللی پول و هیأت‌مدیره آن باید به دستور صندوق پایبند باشند، در طرف صحیح تاریخ قرار بگیرند و مسئولانه عمل کنند.»
درخواست وام به اندازه موجودی ایران
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، هم در نامه‌ای خطاب به رئیس صندوق بین‌المللی پول خواستار دریافت ٥میلیارد دلار وام از طریق تسهیلات تأمین مالی سریع این نهاد شد. با این رقم درواقع ایران درخواست کرده است که تقریبا معادل تمام موجودی‌اش در این صندوق وام بگیرد.
با نگاهی به سابقه عضویت ایران در صندوق بین‌المللی پول مشخص می‌شود که ایران حدود ٤٨ سال است که از این نهاد مطابق سهمیه خود وامی دریافت نکرده است.
ایران در سال ١٣٢٤ عضویت را در این نهاد مالی بین‌المللی پذیرفت و از آن سال سهمیه‌ای را در اختیار این صندوق قرار داد. اولین مبلغی که ایران در صندوق بین‌المللی پول سپرده‌گذاری کرد، رقمی معادل ٢٥میلیون دلار بوده و از آن زمان تاکنون ایران هر ساله سپرده خود را در صندوق افزایش داده است.
هم‌اکنون سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول ۳میلیارد و ۵۶۷میلیون و ۱۰۰هزار دلار SDR یعنی حدود ۴میلیارد و ۸۶۰میلیون دلار است. نرخ SDR به صورت روزانه اعلام می‌شود و این ارزش دلاری با استفاده از نرخ برابری دوم اکتبر ۲۰۱۹ ( دهم مهر١٣٩٨) محاسبه شده است. اولین‌بار ایران پس از بحران‌های مالی ناشی از جنگ جهانی دوم در سال ١٣٣٠ از این صندوق وام دریافت و پس آن تا سال ١٣٥٠ مجموعا ١٤٨میلیون دلار از این نهاد وام دریافت کرد و از آن زمان تاکنون ایران از این صندوق وامی دریافت نکرده است. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به قوانین این نهاد مالی و میزان سپرده ایران در این صندوق، در این شرایط حساس ایران پس از نزدیک به نیم قرن استحقاق دریافت وام از این نهاد مالی را دارد.
تنها راه دریافت کمک ایران
با این حال سیامک قاسمی، پژوهشگر اقتصاد معتقد است که دریافت این وام به این سادگی میسر نیست و بازگشت ایران به فهرست سیاه FATF مانع بزرگی برای انتقال منابع مالی به ایران است.
حسین سلیمی، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق ایران، هم می‌گوید تنها راه ممکن برای دریافت وام از صندوق جهانی پول این است که یک حساب بانکی برای ما در خارج از کشور ایجاد شود تا مبلغ پرداختی در آن حساب ریخته شود و ایران بتواند با آن پول دارو و تجهیزات پزشکی خریداری کند.
سلیمی می‌گوید کانال مالی سوییس می‌تواند در این زمینه کمک کند اما امکان پرداخت وجه نقد به ایران وجود ندارد و ما از طریق این کانال فقط می‌توانیم دارو و تجهیزات پزشکی یا غذا از خارج از کشور خریداری کرده و وارد کنیم.