سال زورآزمایی ثبات و تنش در راسته صرافان

سال 98، سال اتفاقات متوالی و ناگوار در ایران بود و اثرات این اتفاقات مستقیماً اقتصاد و شاخص هلی کلان اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار داد. در این میان، بازار ارز به‌عنوان پیش‌قراول سنتی بازارهای سرمایه‌پذیر ایران، بارها با هجوم هیجان و بروس تنش مواجه شد؛ اما سیاست‌های مدیریتی بانک مرکزی در این بازار توانست تا حد زیادی از ثبات این بازار دفاع کند.

از سوی دیگر، همکاری تنگاتنگ صادرکنندگان در برگشت ارز حاصل از صادرات به کشور باعث شد دولت و بانک مرکزی با دستی بازتر نسبت به تأمین نیازهای ضروری به ارز اقدام کنند و فشار تقاضای ارز از بازار آزاد به سمت بازارهای متشکل و سامانه نیما منتقل شود.

بررسی داده‌های آماری از تحولات بازار ارز در دو سال اخیر نشان می‌دهد، قیمت هر دلار آمریکا در ابتدای سال 1397 در محدود 4 هزار و 860 تومان قرار داشته و توانسته است با رشد سریع 300 درصدی به مرز 19 هزار و 500 تومان در اوایل مهرماه برسد؛ اما از 6 مهرماه، عملاً سیاست‌های مدیریتی بانک مرکزی در بازار ارز تغییر کرده و به‌یک‌باره فشار همه‌جانبه برای تعدیل نرخ ارز وارد شده است؛ به‌گونه‌ای که قیمت دلار آمریکا در یک روز تا 40 اصلاح می‌کند و به مرز 12 هزار تومان می‌رسد.

مهرماه 1397، به‌واسطه اقداماتی که به‌یک‌باره و با مشارکت اکثر نهادهای دولتی و حاکمیتی در بازار ارز انجام شد، نقطه عطف این بازار برای بازگشت به ثبات و عقلانیت قلمداد می‌شود که توانسته است حتی از مسیر سیاست‌های تعزیری و کنترلی، قیمت ارز در اقتصاد ایران را تا حدودی پیش‌بینی پذیر و تثبیت کند.

در سال 98 نیز سیاست‌های با ثبات سازی بازار ارز توسط بانک مرکزی ادامه پیدا کرد و باعث شد تورم نقطه‌به‌نقطه نرخ ارز در آخرین روز سال 98 نسبت به نرخ آغازین دلار در فروردین این سال به کمتر از 20 درصد برسد؛ به‌گونه‌ای که دلار 13 هزارتومانی در 5 فروردین 98 در 28 اسفند 98 به محدود 15 هزار و 800 تومان رسید.

البته در طول سال 98، بازار ارز نوساناتی را نیز تجربه کرد که باعث شد قیمت دلار دو بار به بالاتر از مرز 15 هزار تومان نیز برسد اما در هر دو مقطع، بانک مرکزی توانست با استفاده از ابزارهای مدیریتی خود، از افزایش نرخ ارز جلوگیری کند. نکته قابل‌توجه این است که صرف ممانعت از افزایش نرخ ارز نمی‌تواند اقدام قابل دفاعی باشد؛ اما با توجه به اینکه این اقدام در شرایط جنگ اقتصادی و با همکاری همه‌جانبه صادرکنندگان و بانک مرکزی انجام شده و تا حدود زیادی به هدف ایجاد ثبات اقتصادی رسیده است، می‌توان از آن به‌عنوان اقدامی به‌جا و مؤثر یاد کرد.

بررسی تحولات قیمت ارز در بازار آزاد از آبان تا پایان سال 98 نشان می‌دهد، این بازار همچنان تحت تأثیر سیاست‌های اقتصادی و چالش‌های سیاسی قادر است به‌شدت متشنج شود و همین مسئله لزوم تداوم مدیریت شناور بازار ارز از سوی بانک مرکزی را گوشزد می‌کند.

از 8 آبان امسال، در شرایطی که کشور به‌شدت متأثر از اجرای طرح بنزینی دولت و اعتراضات اجتماعی به این سیاست اقتصادی بود، نرخ دلار آمریکا در بازار تهران از محدوده 11 هزار تومان وارد روند صعودی پرقدرتی شد و تا اوایل اسفند توانست از مرز 15 هزار تومان عبور کند.

در این محدوده هرچند مداخله بانک مرکزی در بازار ارز اجازه نداد قیمت دلار از 16 هزار تومان عبور کند اما بررسی معاملات این بازار نشان می‌دهد همچنان ظرفیت بروز تنش قیمتی در بازار ارز وجود دارد و خصوصاً با کف سازی قیمت دلار روی حمایت 15 هزار تومان، احتمال رشد دوباره قیمت ارز در ماه‌های پیش رو وجود دارد.

از منظر تکنیکال، اگر قیمت دلار در کانال 16 هزار تومان کنترل نشود و با قدرت از این منطقه عبور کند، احتمال رسیدن به سقف قبلی یعنی مرز 20 هزار تومان وجود دارد؛ اما در این میان چنانچه بانک مرکزی و دولت قادر باشند با استفاده از ابزارهای موجود، مسیر ورود نقدینگی به حوزه‌های مولد را هموار کنند، امکان کنترل نرخ ارز بیشتر خواهد شد، چراکه به فرض رشد نرخ ارز از محدوده فعلی تا 20 هزار تومان، بازدهی این بازار کمتر از 30 درصد خواهد بود که با در نظر گرفتن ریسک سرمایه‌گذاری در بازار ارز، بازده مناسبی محسوب نمی‌شود درحالی‌که اگر نقدینگی قادر باشد در حوزه‌های مرتبط با تولید از جمله بازار سرمایه رسوب کند، بازدهی مناسب‌تر و با ریسک کمتر به دست خواهد آورد.

روند و تحولات قیمت دلار آمریکا در بازار تهران در سال‌های 1397 و 1398