خروج صنعت سینما از رکود؛ ادامه شرایط ناپایدار در تئاتر

سال 1400 را باید سال برخاستن صنعت سینما از خاکستر رکود کرونایی دانست. این صنعت بعد از یک دوره یک ساله، با افزایش میزان واکسیناسیون و کاهش شیوع کرونا توانست آرام‌آرام پذیرای سینمادوستان باشد تا گیشه‌های فروش رقم‌های میلیاردی را در کارنامه خود ثبت کنند؛ هرچند سینما هنوز با روزهای خوب خود پیش از شیوع کرونا فاصله دارد. 

بر اساس اطلاعات سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران (سمفا) فروش کل سینمای ایران در سال 1400 برابر با 158 میلیارد و 497 میلیون و 256 هزار تومان بوده است. در این سال 7 میلیون و 22 هزار نفر 44 فیلم را در 331 هزار و 466 سانس به تماشا نشسته‌اند. این در حالی است که بر اساس اطلاعات همین سامانه فروش سینمای ایران در سال 99 تنها 9 میلیارد تومان بوده است. در این سال 623 هزار 835 نفر 30 فیلم را در 77 هزار و 309 سانس تماشا کردند و سینمادوستان بعد از 4 ماه تعطیلی پیاپی (اسفند 97 و بهار 99) توانستند بار دیگر فیلم‌های مورد علاقه خود را روی پرده‌های سینما ببینند. البته در مقایسه میزان فعلی فروش صنعت سینما با روزهای قبل از شیوع کرونا باید گفت این صنعت برای بازیابی دوباره خود راه نسبتا زیادی در پیش دارد. چه آنکه در 11 ماه سال 98 (کرونا از اسفند همین سال سالن‌های سینما را تعطیل کرد) میزان فروش فیلم‌ها در سینمای ایران 297 میلیارد و 944 میلیون و 814 هزار تومان بوده است. این عدد نشان می‌دهد با کم‌رنگ شدن اثرات کرونا بر صنعت سینما در سال 1400 میزان فروش فیلم‌ها تازه به حدود نصف فروش در سال پیش از شیوع کرونا رسیده است. با این حال این روند امیدوارکننده است.

در نمودار زیر روند مقایسه‌ای میزان فروش در صنعت سینما در سال‌های 99 و 1400 حکایت از رشدی نزدیک به 18 برابر فروش در سال 1400 دارد.

فیلم‌های دینامیت ساخته مسعود اطیابی و تهیه‌کنندگی ابراهیم عامریان با فروش ۵۵ میلیارد و ۹۹۴ میلیون تومان، گشت ارشاد ۳ به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سعید سهیلی با فروش ۴۱ میلیارد و ۱۵۶ میلیون تومان و قهرمان به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی با فروش ۱۲ میلیارد و ۳۱ میلیون تومان به ترتیب عنوان پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۱۴۰۰ را به خود اختصاص دادند. سینمای ایران فصل بهار 1400 را با فروشی بالغ بر سه میلیارد و 687 میلیون تومان آغاز کرد و در فصل تابستان به فروش 15 میلیارد و 366 میلیون تومان رسید. فصل پاییز هم با فروشی معادل 71 میلیارد و 594 میلیون تومان پررونق‌ترین فصل صنعت سینما در سال 1400 را رقم زد. در فصل زمستان هم سینمای ایران شاهد فروش 66 میلیارد و 640 میلیون تومان بود. این روند رو به افزایش فروش تنها در فروردین‌ماه 1401 (تا 20 فروردین) با ثبت 42 میلیارد و 37 میلیون و 699 هزار تومان فروش نویددهنده بازگشت سینما به روزهای رونق خود خواهد بود.

تداوم شرایط ناپایدار در تئاتر

اما وضعیت تئاتر در 1400 به خوبی سینما پیش نرفت و برخی سیاست‌ها و چالش‌های بودجه‌ای هم چشم‌انداز مبهمی برای این بخش در 1401 به نمایش می‌گذارد.

در سال گذشته با سرعت گرفتن واکسیناسیون عمومی و سیر نزولی ابتلا به کرونا، سالن‌های تئاتر بازگشایی شده و آن‌ها توانستند با ظرفیت 50 درصدی صندلی‌ها، بلیت‌فروشی کنند. اداره‌کل هنرهای نمایشی هم وعده داد که به ازای مبلغ فروش هر تئاتر، 50 درصد خالی مانده سالن را برای گروه‌های نمایشی جبران می‌کند. اما از اواخر پاییز، این محدودیت برداشته شد تا سالن‌ها بتوانند از تمام ظرفیت سالن برای فروش بلیت استفاده کنند. با این حال با اوج‌گیری سویه امیکرون در زمستان 1400، دوباره محدودیت‌ها به سالن‌های تئاتر بازگشت و چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را هم تحت تاثیر خود قرار داد. با مصوبه ستاد ملی کرونا، آثار جشنواره تنها با مخاطبانی به اندازه 30 درصد ظرفیت سالن توانستند به صحنه بروند. این تصمیم جشنواره تئاتر را کم رونق نشان داد.

در کنار این موضوع برخی سیاست‌ها در حوزه تئاتر و هنر هم چالش‌های تازه‌ای برای این حوزه ایجاد کرده است. از جمله راه‌اندازی شورای مشورتی هنر در شورای عالی انقلاب فرهنگی که به گفته وزیر ارشاد قرار است جایی برای حل مشکلات حقوقی و ساختاری در حوزه هنر باشد. پس از آن هم خبرهایی از تصویب طرح «تحول» شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید؛ طرحی که هدف آن بازآرایی در شورا با محوریت ایجاد ضمانت‌های اجرایی برای مصوبات آن است. آن‌طور که ایلنا گزارش داده هدف کلی این طرح این است که از این پس، بودجه بخش‌های علمی و فرهنگی در لوایح بودجه سالیانه و برنامه‌های ۵ ساله کشور الزاماً بر مبنای سیاست‌های کلان مصوب شورا تدوین و تعیین شوند. بودجه‌ای که امسال برخلاف رویه معمول، به صورت کلی و مبهم و بدون ذکر جزئیات منتشر شد و خبری از سهم نهادها و دستگاه‌های مختلف یا میزان حمایت از تولیدات نمایشی قرن جدید در آن نبود. هرچه هست اگرچه خروج از محدودیت‌های کرونایی چشم‌انداز حوزه تئاتر را هم همچون سینما مثبت کرده است اما اعمال برخی سیاست‌ها در این بخش سرعت بازگشت تئاتر به روزهای پیش از کرونا را با موانعی همراه کرده است.