اجلاس بزرگداشت روز جهانی اسکان بشر و هم‌اندیشی تشکل‌های صنعت ساختمان به همت کمیسیون احداث و خدمات فنی مهندسی اتاق ایران، انجمن LSF ایران، کمیسیون انرژی اتاق ایران و تشکل‌های مهندسی برگزار شد. در این نشست نبود استراتژی ساختوساز در کشور بر اساس مطالعه دقیق و آمایش سرزمین با نگاه به ظرفیت‌های موجود مورد انتقاد فعالان صنعت قرار گرفت.
در ابتدای این جلسه حسن نظرزاده دباغ به‌عنوان دبیر کل اجلاس و دبیر انجمن LSF ایران در افتتاحیه این نشست گفت: از گذشته تاکنون، مسکن به‌عنوان پناهگاه بشر در مهمترین شاخصه‌های تمدنی و شهرنشینی انسان حضور داشته است. تاریخ بشریت به‌عنوان توالی پی‌درپی نسل‌های انسانی، بیش‌ازپیش یادآور مسکن و جایگاهی است که انسان در طول حیات مادی خود بر جای گذاشته است.
او ادامه داد: در این میان «نهضت صنعتی سازی مسکن» نه‌فقط در عرصهٔ پیشرفت‌های تمدنی جلودار میدان است بلکه در ارتباط مستقیم تمدن و تکنولوژی، جایگاه علمی عظیمی را ایجاد کرد است. بااین‌حال در کشور باستانی ایران با گذشته پربار و درخشان تمدنی، این مهم در دنیای امروز به علت‌هایی وانهاده شده است. بر این اساس صنعتی سازی مسکن یک توصیه نیست بلکه یک الزام مؤکد و جدی در چرخه اقتصاد جهانی و هویت ملی است. از دیگر سو، ارزش والای حفظ حیات و پاسداری از جان انسان‌ها، جای هیچ‌گونه تردیدی در صنعتی سازی مسکن به‌عنوان یک باید الزام‌آور باقی نمی‌گذارد. زیرا در مقابله با بلایای طبیعی همچون زمین‌لرزه، سیل و...، تنها سیاست کارآمد برون‌رفت از این بحران‌ها، در کالبد صنعتی‌سازی مسکن بروز می‌یابد.
نظرزاده دباغ تصریح کرد: بنابراین در یک دیدگاه کلی می‌توان گفت آنچه ما را از خودباخته و به دور می‌افکند، تفکر اندرز و توصیه‌ای است که ما را از حقیقت پیش رو بر حذر می‌دارد و جای خود را به عبارت «نظارت شفاف و دقیق متمرکز بر ساخت مسکن» می‌دهد. اما در آسیب‌شناسی این امر، فقدان صنعتی سازی عامل مهمی است که نمی‌توان بر آن پرده‌پوشی کرد. لذا این اجلاس بر آن است تا با طرح و ارائهٔ چارچوبی هدفمند در پرتو مسئله، به نظریهٔ گفتمانی منتهی به نتیجه نائل شده و به آن دست یابد.
او مهمترین اهداف این اجلاس را تلاش برای زندگی شهری بهتر، ترویج و ارتقاء توسعه اجتماعی و زیست‌محیطی اسکان بشر، ترویج و تغییر سیاست و روش‌ها و نگرش‌های مقابله با نیازهای توسعه شهری، تبدیل رشد شهرها و مناطق روستایی به ایجاد فرصتی فراگیر برای شهروندان، دستیابی مسکن درخور برای مردم، ایجاد فدراسیون صنعت ساختمان، تشکیل هیات امنای اسکان بشر و تشکیل هیات پایش و گزارش سالانه بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی در صنعت ساختمان برشمرد.
او در ادامه گزارش یک سال تلاش و نشت‌های مکرر با کمیسیون‌های احداث و انرژی و دیگر تشکل‌های مهندسی جهت شکل‌گیری این اجلاس و گروه هیات امنای اسکان بشر سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ و اهداف آن را ارائه کرد.
در ادامه آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران و نماینده هیات امنای اسکان بشر، به مسکن به عوان دغدغه مهم و اولیه هر موجود زنده اشاره کرد و گفت: از زمانی که گفته شد همه باید مسکن با قیمت ارزان داشته باشند تا امروز که گران‌ترین مسکن را نسبت به دیگر کشورها در ایران داریم، نداشتن استراتژی در حوزه ساختوساز، ایران را دچار چنین وضعیتی کرد.
نجفی سیاست‌های انحصاری که در حوزه مسکن وجود دارد را مورد توجه قرار داد و گفت: این صنعت هم مهم و هم اشتغال‌زاست و متاسفانه به دلیل همین سیاست‌های انحصاری، ساخت‌وسازهای کشور دچار مشکلات جدی شده است.
او ادامه داد: برگزاری این اجلاس را از سال ۱۳۹۲ دنبال کردیم تا به منشوری برای تدوین استراتژی در حوزه اسکان برسیم. امروزبه این نتیجه رسیدیم که کمیته‌ای برای پایش شکل دهیم تا با درایت بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت‌های این حوزه و دانش موجود، دغدغه اسکان را در کشور حل کنیم.
بر اساس اظهارات رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، قرار است این کمیته ۲۵ عضو داشته باشد و به زودی اعضای آن مشخص خواهند شد. این افراد با همراهی فعالان عرصه ساختمان، فرآیندهای ساختوساز در کشور را بررسی و ارزیابی می‌کند.
این فعال اقتصادی معتقد است بخش خصوصی طبق قانون، مشاور سه قوه است و باید دیدگاه‌های مشورتی خود را ارائه داده و پیگیر اجرا و نتایج حاصل از آن باشد، بدین‌ترتیب پایش و پیگیری برنامه‌ها و وعده‌های داده شده توسط دولت در دستورکار بخش خصوصی است تا با شناسایی انحراف‌ها به اصلاح ساختارها کمک کند.
او ادامه داد: هیات امنای اسکان بشر ۱۰ نفر عضو دارد که پروژه‌ها را شناسایی و در اختیار کمیته پایش قرار می‌دهد تا نظر کارشناسی دهند. رئیس این هیات امنا، حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق ایران است.
ساخت‌وسازها باید بر پایه معیارهای متنوعی صورت گیرد
در ادامه گتمیری، رئیس هیات مدیره موسسه تحقیق برای توسعه احداث، چالش‌های زیربنایی استقرار مناطق زیستی را مورد توجه قرار داد. بر اساس اظهارات او مسکن با ساختمان متفاوت است و باید در این صنعت به جایگاه گسترده‌تر مسکن نسبت به ساختمان توجه داشت.
این فعال صنعت احداث توجه به برنامه‌هایی که طبق استانداردها و آمایش سرزمینی تدوین شده را در ساختوساز مسکن، ضروری خواند و تشریح کرد: در این صنعت باید به معیارهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی، اقتصادی و غیره توجه شود. در این بین نباید فقط یک بعد را در نظر گرفت. ساختوساز نیازمند مطالعه دقیق و جامع است که طولانی‌مدت خواهد بود و در یک زمان کوتاه به نتیجه نمی‌رسد.
گتمیری ظرفیت ساخت مسکن را حدود ۳۰۰ هزار واحد در سال برآورد کرد و افزود: برنامه‌ریزی برای یک پروژه بزرگ مبنی بر جابه‌جایی۱۶ میلیون نفر، بحث ساده و آسانی نیست و به برنامه‌ریزی گسترده و دقیق شهرسازی نیاز دارد که امروز حرفی از آن نیست.
اجرای طرح‌هایی برای کاهش میزان حوادث کارگاهی را دنبال می‌کنیم
همچنین ایرج رهبر، رئیس انجمن انبوه‌سازان و پیشکسوت صنعت احداث با بیان این مطلب که کاهش حوادث در شرکت‌های ساختمانی و ارتقای سطح ایمنی امر بسیار ضروری است، گفت: برای کاهش میزان حوادث کارگاهی، طرحی را مورد توجه قرار دادیم که در برخی کشورهای دیگر ملاک عمل قرار گرفته و نتیجه داده است. بر این اساس باید از صنعت بیمه استفاده کرد. حوادث کارگاهی تبعات گسترده‌ای دارد و ممکن است به کاهش راندمان کار منجر شود. برای مقابله با آن باید کارگاه‌ها را با اطلاع گرفتن از آنها نظارت کرد. این مهم باید توسط یک نهاد شناخته شده و معتبر انجام شود. اگر اطلاعات کارگاه‌ها در سه سال متوالی گرفته شود و آمار حوادث هرکدام از انها مشخص باشد و میزان تغییر حوادث و شرایط آنها به دست آید، می‌توان بر اساس آن نرخ بیمه شرکت را بالا و پایین کرد. این موضوع در مناقصه‌ها و غیره ملاک قرار خواهد بود.
او تاکید کرد: برای اجرای این طرح به قانون و ایجاد زیرساخت‌های اولیه نیاز است.
در ادامه سادینا آبائی، نایب‌رئیس کمیسیون احداث، خدمات فنی‌ومهندسی اتاق ایران گفت: بزرگ‌ترین مشکل جامعه ایرانی فقر است. فقر باعث می‌شود غذا و مسکن معضلی بزرگ‌تر شود. با ایجاد ناهمگونی پخش ثروت این مشکل شدیدتر شده است. البته دولت‌ها با بازی مسکن رأی خوبی می‌گیرند. چالش مسکن به بحران محیط‌زیست و انرژی دامن می‌زند.
او ادامه داد: این روزها از مسکن مقرون‌به‌صرفه می‌گویند. ولی مقرون‌به‌صرفه یعنی چه؟ هزینه زمین بسیار گران است. مسکن زیادی خالی از سکنه داریم. پلاک خالی از سکنه با دولت الکترونیک شناسایی می‌شود اما در این حوزه بسیار ضعیف هستیم. بازآفرینی شهری کجای طرح ۴ میلیون مسکن دیده‌شده است. باید صاحب‌نظران سیاست‌گذارها را آگاهی بخشند وگرنه گره مسکن سخت‌تر می‌شود. ما آمار دقیقی از مسکن خالی و ارتباط آن با متقاضیان نداریم.
آبائی ادامه داد: دنیا با بحران‌هایی موجود، راه‌حل‌هایی پیدا خواهد کرد ولی ما در ارتباط ضعیف با دنیا، شاید نتوانیم از این راه‌حل‌ها بهره بگیریم. مسکن مقرون‌به‌صرفه باید متقاضیان خود را از افراد کم‌درآمد پوشش دهد، ولی این راه دشواری است و باید راه‌حل درستی برای این مسئله پیدا شود.
نایب‌رئیس کمیسیون احداث، خدمات فنی‌ومهندسی اتاق ایران تأکید کرد: ما نباید دارایی و منابع خود را هدر دهیم و درنهایت این دارایی تبدیل به مسکن خالی شود. باید سازندگان این را بدانند که ساخت باعث ایجاد مسکن نمی‌شود، دنیا به سمت انقلاب چهارم صنعتی رفته، ولی زیرساخت‌های اینترنت ما هم از بین رفته است. از کیفیت زندگی نو در ساختوساز و غافل شده‌ایم. باید با توجه به بحران‌های موجود، به کیفیت مسکن و کیفیت زندگی توجه کند.
مولفه ساخت مسکن کدام است؟
ایرج گلابتون‌چی، دبیر سندیکای شرکت‌های ساختمان ایران در ادامه این نشست از ظرفیت مهندسی کشور گفت و چهار مؤلفه که برای ساخت مسکن مهم است.
خواست و اراده متولیان و برنامه توسعه مؤلفه اول و مهم است. سازمان اجراکننده مؤلفه دوم است که باید نرم‌افزار و سخت‌افزار داشته باشد. اگر برنامه جامعی برای اشتغال نداشته باشیم درصد بیکاری فارغ‌التحصیلان بیشتر خواهد شد.
گلابتون‌چی گفت: ظرفیت مهندسی در بخش خصوصی به صنعت ساختمان گرایش دارد که هر سال به ظرفیت مهندسی اضافه می‌شود که بیشترین پیمانکاران در تهران حضور دارند. بیشتر این شرکت‌ها جوان هستند، که می‌توانند در چرخه اسکان بشر کار کنند. ۲۶۰۰ نفر در صنعت احداث مشغول به کار هستند. یک‌هشتم کل جمعیت با صنعت احداث در ارتباط هستند. ۲۳۳ هزار مهندس در سال فارغ‌التحصیل می‌شوند و برنامه اشتغال نداریم.
او ادامه داد: ترکیه و چین این حجم فارغ‌التحصیل مهندسی ندارند. در بحث نرم‌افزاری ظرفیت خوبی داریم ولی در بحث سخت‌افزاری ماشین‌آلات ما فرسوده است. باید ناوگان مهندسی به‌روز شود. باید روش کار تغییر کند.
به‌گفته گلابتون‌چی نظام اجرا مؤلفه دیگری است که در ایران مشکل دارد. باید نظام‌مهندسی باهم هماهنگ شود. هر ساخت‌وسازی باید تابع نظام هماهنگ انجام شود و تشکل‌ها در این حوزه فعالانه همکاری کنند.
کیفیت مسکن از صنعت خودرو پایین‌تر است
بعد از آن فرشید شکرخدایی، رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط‌زیست و آب اتاق ایران گفت: صنعت خودرو متهم به بی‌کیفیتی است، درحالی‌که کیفیت ساختمان‌ها از خودرو هم پایین‌تر است. هر خانه جدید خریداری‌شده، سه ماه بعد از خرید بازهم استاندارد نشده است و موارد زیادی از این نقص‌ها در آن دیده می‌شود.
رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط‌زیست و آب اتاق ایران ادامه داد: بحث مقررات فنی جدی است، مقررات فنی در حوزه ساختمان، ناریه و انفجار در معدن و راهنمایی و رانندگی داریم ولی در بقیه جاها نداریم. باید مقررات فنی تدوین و به‌روز شود.
او ادامه داد: اسکان و رضایت بشر از مسکن و سکونت بسیار پیچیده است. یکی از ابعاد توسعه مسئله سکونت است. پیشرفت و رشد، توسعه نیست. موضوع توسعه پیچیده است و نباید سطح بحث را تقلیل داد.
شکرخدایی به برنامه هفتم توسعه اشاره کرد: در برنامه هفتم توسعه، کلمه توسعه حذف‌شده است. توسعه بسیار پیچیده‌تر از آمار است و شاخص‌های بسیار متعدد و متفاوت دارد.
به‌گفته شکرخدایی باید انقلاب چهارم صنعتی را جدی گرفت. مهندسین مشاور و محاسب و طراحی در این دوره حذف خواهد شد. بنابراین شغل‌های ازدست‌رفته زیادی خواهد بود.
او تأکید کرد: باید کمیته پایش درست شود تا حرف‌های کارشناسی ما در سیاست‌گذار و برنامه‌ریز اثرگذار باشد.
در نسل پیشاصنعتی ساختمان گیر کرده‌ایم
در ادامه این نشست احمد خرم، وزیر اسبق راه و شهرسازی گفت: ما در ایران ۴۳ تلاش کردیم ولی در نسل پیشاصنعتی ساختمان گیرکرده‌ایم. مدیرانی که داریم، مدیرانی نیستند که این بارهای مانده بر زمین را بلند کنند. یکسری کم‌سواد و بی‌سواد و ناتوان و کم‌توان باعث شده به اینجا برسیم. البته فساد هم به این وضعیت دامن زده.
خرم گفت: البته ما صنعتی سازی را بلد هستیم، اما باید طرح آمایش سرزمین را اجرا کنیم ولی متأسفانه به آن عمل نمی‌کنند. مملکتی که نمی‌خواهد روی طرح جامع، آمایش سرزمین و برنامه توسعه عمل کند، کجا می‌خواهد برود. باید روی طرح جامع صنعتی سازی کار کنیم ولی وزارت راه و شهرسازی حاضر نیست یک ریال هزینه کند. وزارت راه و شهرسازی به طرح جامع حمل‌ونقل و مسکن اعتنایی نمی‌کند. باید ساختار طرح موضوع و پیگیری تشکیل شود و باب گفت‌وگو روی سندهای جامع باز شود.
او ادامه داد: در سال 1353 در آمایش ستیران استقرار ۲۵ میلیون نفر در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان دیده. در کشور خشک، آب بزرگ‌ترین زیربنای توسعه است و انرژی سرشاری که در این منطقه وجود دارد. دران طرح آمده بود که اگر این طرح اجرا نشود در افق آن ۲۵ میلیون حاشیه‌نشین خواهیم داشت.
به‌گفته خرم حمل‌ونقل دریایی ارزان‌ترین نوع حمل‌ونقل است، جابه‌جایی ۷۵ میلیون تن فولاد در طرح آمایش سرزمین در سواحل دریایی دیده‌شده بود که ۱۵ میلیون تن آن از بندرعباس بود. این طرح بیش از ۵۰ درصد اقتصاد ما را در بازار منطقه جلو می‌انداخت. الآن هم راه چاره عمل به کالبد ملی و طرح آمایش و طرح‌های جامع است.
خرم تأکید کرد: نسل هفتم ساختمان‌سازی در دنیا شروع‌شده که مبتنی بر انقلاب چهارم صنعتی است؛ این نسل استفاده ترکیبی دانش و تکنولوژی‌های نوظهور است. باید در ساختمان به این سمت‌وسو رفت که تصفیه فاضلاب بسته داشته باشید. مثلاً از ذرات نانو و بیولوژیکی در امر فاضلاب، الآن در دبی استفاده می‌شود که در حد شرب سختی آب پایین می‌آید. البته ایران در حوزه نانو جز ۱۰ کشور اول دنیاست. در ICT و IT حرف داریم ولی متأسفانه نخبه‌های این حوزه از ایران مهاجرت می‌کنند. در هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی ایران جز چهار کشور برتر است ولی به دلیل مدیریت ضعیف، فقر هستیم. باید در زمینه مسائل و مشکلات کشور با مردم و جامعه گفت‌وگو کرد تا به راه‌حلی درستی برسیم.
در خلال این اجلاس انتخابات کمیته پایش اسکان بشر نیز برگزار شد که نتیجه آن به زودی اعلام می‌شود. در انتهای نشست، بیانیه اجلاس توسط علی‌اصغر گلسرخی، رئیس شورای سیاست‌گذاری، ارائه شد.