چهارده سال اخیر کم‌آب‌ترین و خشک‌ترین سال‌های آبی کشور

50 درصد حجم مخازن تمام سدهای کشور در پانزده سال اخیر خالی شد

تغییرات اقلیمی، تأثیر سایر سدها و اصول مدیریت جامع منابع آب، باعث شده است که حدود 50 درصد از حجم مخزن تمام سدهای کشور در دوره پانزده ساله اخیر، خالی بماند.
تاریخ: 27 آبان 1395
شناسه: 5437

بررسی وضعیت و عملکرد سدهای کشور در دوره چهارده ساله اخیر یعنی سال آبی 1380 - 1381 تا سال آبی 1393 - 1394 نشان می‌دهد در این دوره بیشترین و شدیدترین خشکسالی‌های سال‌های اخیر کشور را شاهد بوده‌ایم. بررسی 6 حوضه آبریز درجه یک کشور نشان می‌دهد بیشترین مقدار بارندگی در کشور در حوضه آبریز دریای خزر و کمترین آن در حوضه آبریز هامون بوده است.

این در حالی است که در پانزده سال اخیر متوسط بارندگی در کل کشور برابر با مقدار 3/226 میلی‌متر بوده که این رقم در مقایسه با متوسط بلندمدت، تقریباً 10 درصد کاهش داشته است. در پانزده سال اخیر سال آبی 1386-1387 یکی از خشک‌ترین سال‌های کشور بوده و میزان کاهش بارندگی از سال آبی 1386-1387 به بعد نسبت به متوسط بلندمدت حدود 19 درصد است.

طبق بررسی های مرکز پژوهش‌های مجلس، بیشترین پتانسیل تولید آب در کشور در حوضه آبریز خلیج فارس وجود دارد و قاعدتاً انتظار می‌رود تغییرات در این حوضه آبریز، بیشترین اثر را بر متوسط کشور داشته باشد. با این حال از سال آبی 1386-1387 به بعد کاهشی 50 درصدی در حجم آب سطحی سالانه کشور رخ داده و در این دوره مقدار حجم روان‌آب از متوسط 86 میلیارد مترمکعب در قبل از سال آبی 1386-1387 به 45 میلیارد مترمکعب در بعد از آن تقلیل یافته است.

بعد از سال آبی 1386-1387 نوساناتی در میزان بارندگی مشاهده شده و افزایش‌هایی نیز داشته است ولی متناظر این نوسانات با شدت قابل انتظار در میزان حجم روان‌آب دیده نمی‌شود و کاهش 50 درصدی در حجم روان‌آب پایدار بوده است. در این دوره هر 1 میلیمتر کاهش در بارندگی باعث کاهش 9/0 میلیارد مترمکعب کاهش در روان‌آب شده است یا به عبارت دیگر هر 1 درصد کاهش در بارندگی باعث 6/2 درصد کاهش در حجم روان‌آب شده است.

در نیمه اول سال 1395 در حوضه‌های آبریز خزر، خلیج فارس، دریاچه ارومیه، مرکزی، هامون و سرخس به ترتیب به تعداد 48،50 ،12،35،6 و12 سد فعال وجود دارد که این سدها در مجموع حجم مخزنی به ترتیب برابر 1/8 ، 4/30 ، 6/1،5،6/1 و 3/1 میلیارد مترمکعب را در این حوضه ها ایجاد می کند. میزان حجم مخزن موجود در حوضه آبریز خلیج فارس به تنهایی تقریباً دو برابر مجموع حجم مخزن سایر حوضه های آبریز کشور است و بیشتر سدهای بزرگ و عظیم‌الجثه کشورنظیر کرخه، دز، کارون 3، گتوند علیا در این حوضه قراردارند.

افزایش حجم ذخیره مخزن توسط کل سدهای تأسیس شده در حوضه های آبریز دریای خزر، خلیج فارس، دریاچه ارومیه، مرکزی، هامون، سرخس و کل کشور در دوره پانزده ساله اخیر به ترتیب 3,1، 15,7، 0,5، 1,2، 0,9، 1,3 و 22,7 میلیاردمتر مکعب بوده است.

تنها در دوره پانزده ساله اخیر حجم آب مهار شده توسط سدها در کشور حدود 50 درصد نسبت به ابتدای دوره افزایش داشته است.

بررسی ها نشان می دهد در کل کشور به طور متوسط در دوره پانزده ساله اخیر هیچ‌گاه حجم کامل مخازن سدهای کشور پر نبوده است، در کل کشور به طور متوسط در دوره پانزده ساله اخیر حداکثر درصد پر بودن مخازن سدهای کشور 60 درصد بوده است که در سالهای اخیر این رقم به حدود 40 درصد رسیده است،

این امر نشان‌دهنده این است که مقادیر آب ورودی به سدها کاهش یافته است که علل این کاهش خشکسالی‌ها و کم‌آبی‌ها و دیگری برداشت آب قبل از ورود آن به سدها است.