توسعه صنعتی یا تمرکززدایی صنعتی؟ این سوالی است که پس از آنکه توسعه سواحل مکران در دستور کار دولت قرار گرفت، در حوزه کارشناسی و برنامهریزی مطرح است. کارشناسان میگویند، تمرکززدایی صنعتی از جمله اقدامات پیشگیرانهای است که علاوه بر افزایش ضریب ایمنی منطقه، توسعه و رونق اقتصادی را به طور یکنواخت در سطح کشور به همراه دارد. براین اساس نخستین مقولهای که برای احداث یک واحد صنعتی باید در نظر گرفت، مزیت احداث آن واحد در منطقه است. در واقع باید در نظر داشت که مزیت نسبی هر منطقه برای احداث چه صنعتی است. آنچه در این میان مغفول میماند توجه به مسائل استراتژیک منطقه است؛ به این معنا که محل احداث هر واحد صنعتی علاوه بر مزیت اقتصادی باید مزایای ژئوپولتیک آن نیز مورد ارزیابی قرار گیرد چراکه طرحهای صنعتی برای سوددهی بلندمدت طراحی شده و جزو سرمایه ملی است به این ترتیب باید تمامی احتمالات موجود برای احداث واحد صنعتی را به طور واقعبینانه در نظر گرفت.
سردار رحیم صفوی در بازدید از منطقه عسلویه که نخستین قطب پتروشیمی در کشور به شمار میرود، امنیت این منطقه را به لحاظ دفاعی ضعیف دانست به نحوی که در صورت وقوع جنگ یا هرگونه تهدید نظامی و دفاعی و کوچکترین رخداد غیرمترقبهای شاهد انفجارهای دومینویی در این منطقه هستیم که به این ترتیب بخش عمدهای از صنعت پتروشیمی و واحدهای پالایشگاهی در این منطقه از بین میرود. این در حالی است که منطقه عسلویه و سایر نواحی ساحلی کشور بهترین منطقه برای احداث واحدهای پتروشیمی است چراکه این صنعت آب بر بوده و عمده محصولات تولیدی آن روانه بازارهای بینالمللی میشود بنابراین دسترسی به آبهای آزاد میتواند حمل و نقل این فرآوردهها را آسانتر کند.
از طرفی اغلب واحدهای پتروشیمی این منطقه از خوراک گازی استفاده میکند و با توجه به نزدیکی به منابع گازی، کمترین مسیر برای دریافت خوراک را طی میکنند. به این ترتیب میبینیم که منطقه عسلویه و البته سواحل مکران بهترین منطقه برای احداث واحد پتروشیمی و برخی صنایع تبدیلی دیگر است. اما آنچه در این میان توجه بیشتری را میطلب اهمیت بعد دفاعی منطقه است. با طرح رونق و توسعه سواحل مکران در زمینه صنعت پتروشیمی و البته صنایع دریایی این نکته مطرح میشود که با توجه به اینکه این منطقه یک منطقه مرزی و استراتژیک محسوب میشود تزریق سرمایه این منطقه که البته با تاکید مقام معظم رهبری همراه بوده است چه معایب و مزایایی میتواند به دنبال داشته باشد.کارشناسان دفاعی معتقدند، تمرکز بیش از حد صنایع در یک نقطه خاص میتواند امنیت منطقه را کاهش دهد. البته مهمترین نکتهای که در زمینه احداث واحد پتروشیمی یا صنایع تبدیلی وجود دارد، داشتن صرفه اقتصادی آن واحد است به این ترتیب که محصولات تولیدی باید با قیمت مناسبی تولید و به بازار عرضه شوند در همین راستا نزدیکی به منبع تامین خوراک میتواند در کاهش قیمت تمام شده محصول موثر باشد.
علی جهاندیده، کارشناس صنایع دریایی درباره مزیت احداث صنایع دریایی در این منطقه میگوید: با توجه به گستردگی این منطقه و با توجه به موقعیت مساعدی که به لحاظ دسترسی به بازار هدف از طریق دریا داریم، سواحل مکران میتواند منطقه مساعدی هم برای احداث واحد پتروشیمی باشد هم صنایع دریایی. او ادامه داد: با توجه به اینکه ایران ٥٨٠٠ کیلومتر ساحل داشته و ١١ کشور محصور در خشکی نیز در نزدیکی آن وجود دارد، میتواند از این مزیت به عنوان یک امتیاز تجاری بهرهبرداری کند. از طرفی احمد مهدوی ابهری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی با بیان اینکه این منطقه به بازار هدف محصولات پتروشیمی از جمله هندوستان و همچنین دستیابی به آبهای آزاد میتواند تبدیل به سومین هاب پتروشیمی کشور شود، میگوید: با توجه به اینکه گاز مورد نیاز صنایع پتروشیمی در این منطقه از انشعاب خط لوله صلح تامین میشود، پس به لحاظ تامین خوراک مشکلی وجود ندارد. از طرفی رونق این منطقه میتواند اشتغالزایی به همراه داشته باشد و موجب افزایش رفاه منطقه شود. او با تاکید براینکه تراکم صنعتی در عسلویه میتواند امنیت این منطقه را کاهش دهد، ادامه میدهد: منطقه عسلویه اشباع شده و نباید بیش از این در این منطقه واحدهای پتروشیمی ایجاد کنیم. سواحل مکران با توجه به گستردگی میتواند منطقه مساعدی برای این تمرکززدایی به شمار رود.