رضا پدیدار، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و رئیس استصنا
طی حرکت سه‌ساله دولت برای آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای اجرای قراردادهای جدید نفتی، در آذرماه سال 94 کنفرانسی در تهران برگزار شد که در آن بیش از 133 شرکت بین‌المللی از 37 کشور جهان حضور پیدا کردند. حضور این تعداد از شرکت‌های خارجی نشان‌دهنده رفع موانع ناشی از اعمال تحریم‌ها و البته تحکیم پایه‌های اولیه اجرای قراردادهای جدید نفتی بود.
شرکت‌های متقاضی همکاری نفتی با ایران در قالب قراردادهای جدید نفتی از فیلترهای مطالعاتی وزارت نفت عبور کردند تا در مناقصه‌ای که به‌طور رسمی اعلام عمومی می‌شود شرکت کنند. قوانین و مقررات مربوط به چگونگی اجرای قراردادها هم از کانال مجلس شورای اسلامی و هیئت دولت عبور کرد و درنهایت، با اقدام رئیس‌جمهور درزمینهٔ تعیین گروهی به‌منظور اجرای قراردادهای جدید نفتی، همکاری با شرکت‌های خارجی وارد فاز جدیدی شد.
از مجموع 50 شرکتی که برای حضور در طرح‌های توسعه صنعت نفت و گاز ایران اسناد و مدارکی را ارائه کرده بودند، 30 شرکت مطابق با استانداردهای لازم شناخته شدند. موازی با این، مسئله شناسایی پیمانکاران و شرکت‌های مشاور ایرانی برای جوین فنچر با شرکت‌های خارجی در دستور کار قرار گرفت. در شش‌ماهه دوم سال 95، در فراخوانی که وزارت نفت منتشر کرد، 49 شرکت ایرانی برای همکاری اعلام آمادگی کردند که در مجموعه از این تعداد 16 شرکت پس از ارزیابی وزارت نفت برای همکاری در قراردادهای جدید و پروژه‌های توسعه‌ای پذیرفته شدند تا با 30 شرکت خارجی همکاری کنند.
همکاری با شرکت‌های خارجی درزمینهٔ نفت به دلیل فشارهای ناشی از عدم تحقق کامل اهداف برجام به این شکل ادامه یافت که شرکت‌های بین‌المللی و طرف‌های ایرانی، شکلی از قرارداد موسوم به HOA یا HEADS OF AGREEMENT یعنی سرفصل‌های توافق را ارائه کردند و به دنبال آن چند کنسرسیوم شکل گرفت. کنسرسیوم‌های شکل‌گرفته به‌طور عمده فعالیتشان را بر تجمیع توان تخصصی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای با اولویت‌های وزارت نفت در میدان‌ها مشترک نفت و گاز متمرکز کردند. درواقع براین اساس قراردادهای محرمانگی بین شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های بزرگ نفتی در جهان بسته شد.
53 پروژه در اجرای قراردادهای جدید نفتی در اولویت قرارگرفته است و میزان مبالغی که بر پایه سرمایه‌گذاری مستقیم توسط شرکت‌های بین‌المللی خارجی برآورد شده و در قالب قراردادهای مشترک به امضا رسیده 108 میلیارد دلار است. پیش‌بینی مجریان قراردادهای جدید نفتی این است که در سال جاری 20 قرارداد با شرکت‌های بین‌المللی به امضا برسد. بریتیش پترولیوم، رپسول اسپانیا و روزنفت روسیه برای همکاری اعلام آمادگی کردند و قرارداد شرکت هایی مثل توتال، مرسک دانمارک، لوک اویل روسیه، پرتا مینای اندونزی، وینتر سهال آلمان و او ام وی اتریش در شرف آماده سازی است.
مدت قالب قراردادها با شرکت‌های بین‌المللی 10 ساله، 15 ساله و 20 ساله است و منافع طرفین در آن لحاظ شده است. آخرین تفاهم‌نامه متعلق به دو میدان نفتی آزادگان جنوبی و چشمه خوش است که با همکاری پتروناس از کشور مالزی در قالب تولید روزانه 600 هزار بشکه نفت اجرایی می‌شود. توافق‌نامه ایران با پتروناس ظرف پنج سال اجرایی می‌شود و استفاده از آخرین تکنولوژی روز دنیا در این قرارداد در نظر گرفته‌شده است. ضریب برداشت در این قرارداد بالای 5.5 درصد است که موفقیت بزرگی است.
نکته مهمی که درزمینهٔ قراردادهای جدید نفتی باید به آن توجه کرد، مسئله استفاده از ظرفیت‌های مطالعاتی دانشگاه‌های ایران است. در قرارداد با پرگاس که 11 شرکت خارجی از نروژ، کانادا، انگلیس و فیلیپین در این کنسرسیوم حضور دارند، از ظرفیت‌های مطالعاتی دانشگاه شریف استفاده می‌شود. در قرارداد با شرکت‌های مالزیایی دانشگاه تهران و امیرکبیر فعالیت می‌کنند و سایر دانشگاه‌های معتبر کشور برای مبادله دانش روز و انتقال تکنولوژی از شرکت‌های معتبر بین‌المللی حضور دارند.
علاوه بر این، بیست و دومین نمایشگاه نفت و گاز ایران از 16 تا 19 اردیبهشت‌ماه افتتاح می‌شود که در آن، بیشتر شرکت‌های بین‌المللی نفتی بزرگ حضور دارند. این نشان می‌دهد که این شرکت‌ها عزمشان را برای کار در ایران جزم کردند. این نمایشگاه یک رویداد مهم در توسعه اقتصادی میدان‌ها نفتی کشور است.
معاون وزیر نفت از امضای قرارداد با توتال کمتر از یک ماه دیگر خبر داده است. قراردادهای جدید نفتی در چه وضعیتی است؟ سال گذشته چند شرکت ایرانی و خارجی برای توسعه میادین نفتی اعلام آمادگی کردند؟ ازچه ظرفیت‌های داخلی در این زمینه استفاده می‌شود؟ رئیس انجمن سازندگان تجهیزات نفت ایران پاسخ می‌دهد.