بلاتکلیفی ارزی؛ طوفان در بازار مواد اولیه

بهای مواد اولیه در روزهای اخیر رشد بی‌سابقه‌ای داشته که دلیل اصلی آن را باید در افزایش قیمت دلار آزاد و ابهامات قیمتی در مرکز مبادله طلا و ارز جستجو کرد. شایعات از تغییر فرمول قیمتی مواد اولیه حکایت دارد ولی در کنار آن بهای رسمی ارز در تالارهای مختلف مبادلات ارزی نیز افزایش محسوسی داشته است. متأسفانه باید گفت «بلاتکلیف» واژه‌ای است که وضعیت فعلی بازار مواد اولیه در کشور را توصیف می‌کند.

 بلاتکلیفی به وضوح در ساز و کارهای ارزی خودنمایی کرده و مشخص نیست بدنه تصمیم‌سازی، چه رویکردی را اتخاذ کرده و در چه مسیری گام بر می‌دارد. شاید شرایط جدید کاری کرده که بسیاری از متقاضیان ارز رسمی، عطای آن را به لقای آن بخشیده باشند ولی این سردرگمی اثرات بزرگ‌تری بر بازارهای کالایی داخلی مخصوصاً پلیمرها برجای گذاشته است. آمارها نشان می‌دهد رقابت برای خرید در بازار پلیمرهای بورس کالا هر هفته بیشتر از هفته قبل بوده و هم‌اکنون به بیش از 3.5 همت (3هزار و 545 میلیارد تومان) در هفته رسیده و متأسفانه انتظار داریم هفته جاری بیش از هفته گذشته قیمت‌ها افزایش یابد.

این که فرمول قیمتی از تالار اول به تالار دوم انتقال یافته یا قیمت‌ها در تالار اول تا کجا افزایش خواهد یافت ابهام بزرگی در بازار مواد اولیه ایجاد کرده که بیش از همه، اشتهای خرید را در بر داشته است. در بازار پلیمرها شوک‌های روزشمار قیمتی موجب شده تا تأمین کالا به یک اولویت بدل شود و همه تلاش می‌کنند از ترس آینده، موجودی انبارهای بیشتری از مواد اولیه در اختیار داشته باشند.

این وضعیت اما محدود به واحدهای تولیدی نیست و کل زنجیره ارزش  را در بر دارد. تولیدکننده هر روز با افزایش بهای مواد اولیه؛ با رشد قیمت تمام شده تولیدات خود روبه‌روست و به همین دلیل، قیمت پیشنهادی برای فروش افزایش می‌یابد. مصرف‌کننده نیز با مشاهده این روند در ابتدا در برابر رشد قیمت‌ها موضع‌گیری کرده اما به مرور زمان با افزایش قیمت پیشنهادی اغلب تولیدکنندگان، رشد نرخ را می‌پذیرد. اما چون سرمایه در گردش واحدهای تولیدکننده و مصرف‌کننده ، توأمان محدود است حجم فعالیت کاهش یافته و تورم با رکود همراه می‌شود. این رکود تورمی که در بازار به وضوح خودنمایی می‌کند نگرانی‌های برجسته‌ای به همراه خواهد داشت و به جز بلاتکلیفی ارکان زنجیره ارزش از خریدار و تولیدکننده تا مصرف کننده نهایی ؛ حجم و استمرار تولید و رونق داخلی را هدف گرفته است.

اما به موازات این موارد، به وضوح رهاشدگی بازار را مشاهده می‌کنیم. رشد عرضه مواد اولیه به تبع افزایش التهاب برای خرید رقم نخورده و با رشد بهای رسمی و آزاد ارز، صادرات مواد خام به جای تولید در صنایع داخلی جذاب شده است گویی خام‌فروشی متأسفانه توجیه اقتصادی پیدا کرده است.

در این شرایط نیازمندیم که حاکمیت اعلام موضع نماید؛ اگر قصد تک‌نرخ شدن ارز را دارد به صراحت با فعالان اقتصادی سخن بگوید. اگر دولت به دنبال جراحی اقتصادی در این روزهای سخت پساجنگ است نباید فراموش کرد که این رویکرد به زیرساخت‌های مهمی نیاز دارد که مهمترین آن سرمایه اجتماعی و همراهی فعالان اقتصادی است. به شدت توصیه می‌شود حاکمیت تعیین تکلیف کند که چه مسیری را طی خواهد کرد تا با این رویه هزینه‌های کمتری برای اقتصاد رقم خورده و دورنمای قابل پیش‌بینی برای فعالان اقتصادی ترسیم شود. رهاشدگی فعلی در بازار مواد اولیه با محوریت پلیمرها قابل دفاع نیست و بهتر است حاکمیت هر چه سریع‌تر نسبت به اصلاح اوضاع وارد عمل شود.