هر دپوی فیزیکی کالا در مرز، معادل قفل شدن بخشی از سرمایه در گردش تجار است .تأخیر در ترخیص کالاها نهتنها موجب زیان مستقیم به صادرکنندگان میشود، بلکه اعتبار تجاری ایران در بازار عراق را نیز تحتتأثیر قرار میدهد، بهویژه در بخش اقلام مصرفی که زمان تحویل نقش کلیدی در رقابتپذیری دارد
دپو کالا در مرز بین المللی مهران ،نشاندهنده ناهماهنگی در زنجیره تجارت خارجی و لجستیک مرزی ایران، کندی روند تشریفات گمرکی ، قوانین خلق الساعه و آنی دستگاههای متولی که موجب سردرگمی تجار و صادرکنندگان می شود و همچنین کمبود پارگینگ جهت تخلیه و بارگیری کالاهای صادراتی است.
در راستای افزایش ظرفیت ترخیص کالا وهمچنین کاهش زمان انتظار کامیونهای ترانزیتی دو اصل هم ترازی سیاستی با کشور عراق و توسعه زیر ساخت ها و مدیریت یکپارچه مرز حائز اهمیت است.
پدیدهی دپوی کالاهای اقتصادی در محوطه گمرکی مرزها (مانند مرز بینالمللی مهران) معمولاً نتیجهی چند عامل سازمانی، فنی، و سیاستی است. برای مقابله با این مشکل، راهحلها باید همزمان کوتاهمدت (تسکینی) و بلندمدت (ساختاری) باشند:
راه حل کوتاه مدت وعملیاتی
افزایش ظرفیت و سرعت ترخیص کالا؛ ساماندهی صف و مدیریت هوشمند کامیونها ، هماهنگی موقت با کشور عراق تشکیل کمیته مشترک رفع گلوگاه گمرکی جهت تصمیم گیری روزانه میتواند تا حدی به رفعاین مشکل کمک کند.
راه حل میانمدت و ساختاری
اختصاص مسیر ویژه به کالاهای دارای ریسک پایین یا فاسدشدنی مانند مواد غذایی، دارو یا محصولات باغی که با کنترل حداقلی (بر پایه سوابق صادرکننده و بیمه بار) سرعت ترخیص را دو تا سه برابر میکنند.
راهاندازی سامانهی یکپارچه تبادل داده میان گمرک ایران و عراق (Single Window) که مدارک، اظهارنامهها و مجوزها را پیش از ورود کالا پردازش کند و همچنبین استفاده از سیستم رهگیری هوشمند بارنامهها برای تشخیص سریع کالاهای در حال عبور (Transit Tracking)
ایجاد انبارهای مجزا برای کالاهای پرحجم یا فاسدشدنی تا از انسداد فیزیکی محوطه جلوگیری شودو همچنین استفاده از زونهای عملیاتی موقت در محوطههای نزدیک مرز برای کالاهایی که منتظر ترخیص نهایی هستند.
راه حل سیاستی و بلند مدت
انعقاد تفاهمنامه دائمی تسهیل تجارت مرزی با کشور عراق برای همافزایی لجستیکیو همچنین ایجاد پستهای مشترک گمرکی (Joint Customs Posts) تا ارزیابی و ترخیص در یک محل مشترک انجام شود.
ثبات نسبی در سیاستهای ارزی و تعرفهها باعث میشود که صادرکنندگان پیشبینیپذیرتر عمل کنند و کالاها بیدلیل در مرز متوقف نشوند.و همچنین جلوگیری از تصمیمات ناگهانی دربارهی محدودیت صادرات برخی اقلام کلیدی.
توسعه پایانههای ترکیبی (جادهای–ریلی) برای کاهش فشار بر گمرکهای مرزی.و همچنین مدرنسازی تجهیزات تخلیه و بارگیری (نوار نقاله، جرثقیل، اسکنر بار) برای افزایش بهرهوری عملیاتی.
مرز بینالمللی مهران، نهتنها یک گذرگاه اقتصادی، بلکه شریان حیاتی تجارت غرب کشور است. بحران فعلی دپوی کالا، زنگ هشداری برای سیاستگذاران است تا بهجای رویکرد مقطعی، سازوکار پایدار هماهنگی مرزی میان دو کشور ایجاد کنند.
پایداری جریان تجارت ایران درمرزبین المللی مهران در گروی هماهنگی لجستیکی، دیپلماسی اقتصادی فعال و بازنگری ساختاری در فرآیندهای گمرکی است — مسیری که اگر بهموقع طی شود، مهران میتواند دوباره به دروازه امن صادرات ایران به عراق تبدیل گردد.