تک‌نرخی شدن ارز، نتیجه نشست فوق‌العاده ستاد اقتصادی دولت در شب گذشته بود. بر اساس این تصمیم، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور از طرف دولت اعلام کرد: «از امروز تمام فعالان اقتصادی و همه نیازهای قانونی و اداری آنان، نیازهای خدماتی مسافران، دانشجویان، محققان و دانشمندانی که برای کارهای تحقیقاتی خود به ارز نیاز دارند، از طریق بانک مرکزی و صرافی‌ها و بانک‌های تحت کنترل بانک مرکزی با دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی برآورده خواهد شد.» معاون اول رئیس‌جمهوری هشدار داد: «به‌جز نرخ اعلام‌شده، هیچ نرخ دیگری برای ارز به رسمیت شناخته نمی‌شود و هر قیمت غیررسمی دیگری در بازار ارز از امروز به‌عنوان قاچاق تلقی خواهد شد؛ مثل قاچاق مواد مخدر که کسی حق خریدوفروش آن را ندارد، با کسی که ارز را باقیمت‌های غیررسمی خریدوفروش می‌کند، برخورد می‌شود.» به گفته معاون اول، اگر نرخ دیگری در بازار شکل بگیرد دستگاه قضایی و نیروهای امنیتی با آن برخورد خواهند کرد.
اما به نظر می‌رسد بازار واکنش متفاوتی به این مسئله نشان دهد. شاید از امروز ضمن سرازیر شدن تقاضاهای هیجانی به بازار ارز، تلاش‌هایی هم برای مقابله با یکسان‌سازی نرخ ارز و پائین آمدن قیمت‌ها در این بازار انجام شود؛ اگرچه دولت در این باره اتمام‌حجت کرده است. از سوی دیگر بانک مرکزی قیمت ارزهای مختلف را به‌عنوان تنها مبنای معاملات بازار ارز اعلام کرد. طبق اعلام دولت، از امروز هرگونه قیمت غیررسمی برای ارز قاچاق محسوب می‌شود و با آن برخورد خواهد شد.
پایگاه خبری اتاق ایران در یک نظرسنجی از تعدادی از فعالان بخش خصوصی، نگاه آن‌ها به تصمیم اخیر دولت را جویا شده است:
فریال مستوفی؛ رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران: نرخ 4200 تومان برای دلار ماندگار نخواهد ماند، برای اینکه ارزش دلار واقعی بالاتر از نرخ اعلام‌شده است. اصل موضوع این است که همیشه عرضه و تقاضا باید نرخ ارز را مشخص کند. ما اگر عرضه داشته باشیم می‌توانیم نرخ ارز را به هر قیمتی که بخواهیم ثابت نگه‌داریم ولی الان عرضه پایین‌تر از تقاضا است. اگر می‌توانستیم ارز را 4200 تومان قیمت‌گذاری کنیم و اگر عرضه وجود داشت چرا اجازه تلاطم در بازار داده شد؟ طوری که اجازه دادند فرار سرمایه داشته باشیم. فرار سرمایه فقط به معنی خروج ارز از کشور نیست، بلکه ارزی که از چرخه اقتصاد به صندوق خانه‌ها منتقل می‌شود هم فرار سرمایه است. آیا دولت ارز داشت و به بازار عرضه نمی‌کرد؟ برای همین من فکر نمی‌کنم این تاکتیک اعلام‌شده ماندگاری داشته باشد. ما دلار 170 تومانی، 100 و 800 تومانی، 3200 تومانی و الان 4200 تومانی داریم. پیش‌نیاز اجرایی شدن این تصمیم عرضه به‌قدر نیاز است و این تنها پیش‌نیاز ثبات بازار با عرضه و تقاضای مناسب است. وقتی بسترهای لازم وجود نداشته باشد، سخن گفتن از ثبات معنادار نیست.
نرخ‌گذاری‌ها و تلاطم بازار ارز بر بازار سرمایه‌گذاری تأثیر دارد. حتماً تک‌نرخی شدن ارز، اثر مثبتی بر سرمایه‌گذاری خواهد داشت. اینکه سرمایه‌گذار بداند با چه نرخی پول خود را می‌آورد و با چه نرخی آن را می‌برد، برای او حائز اهمیت است. ولی اطمینان از آینده این تصمیم شاید برای سرمایه‌گذار دشوار باشد. همیشه نرخ‌های دستوری بی‌ثبات بوده است. ما باید از دولت بپرسیم چگونه می‌خواهد این نرخ را ثابت نگه دارد؟
ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران: اگر دولت قدرت کنترل دارد باید زودتر از این کنترل را انجام می‌داد. البته درکل سیاست کنترل ارز توسط دستگاه‌های نظارتی کار درستی نیست و بعید می‌دانم دلار روی این رقم تثبیت شود، مگر اینکه ارز زیاد عرضه کنند. دولت می‌تواند از طریق بانک مرکزی ارز با نرخ ثابت عرضه کند، اما اینکه این سیاست استمرار داشته باشد بعید می‌دانم. یکی از اصلاحات اقتصادی در کشور می‌تواند همین تک‌نرخی شدن نرخ ارز باشد.
اگر نوسانات نرخ ارز همچنان وجود داشته باشد آینده مبهمی به وجود می‌آید، امروزه تولیدکنندگان مواد اولیه خود را به یک نرخ تهیه می‌کنند روز دیگری باید با نرخ متفاوتی بفروشند. در حال حاضر بسیاری از تولیدکننده‌ها کار را تعطیل کرده‌اند تا وضعیت ارزی کشور به ثبات برسد. ما می‌خواهیم فضای آرامش بر فضای کسب‌و‌کار کشور وجود داشته باشد، اگر نرخ ارز به هر قیمتی تثبیت شود و بدانیم تغییرات آن کم خواهد بود، تولیدکننده با اطمینان مواد اولیه می‌خرد و کالا تولید می‌کند.
کیوان کاشفی، رئیس اتاق کرمانشاه و عضو هیات رئیسه اتاق ایران: ما دو مشکل اساسی در حوزه ارز داریم و هیچ‌کدام از دولت‌های ما آن آینده‌نگری لازم را در این حوزه نداشته و ندارند. باوجوداینکه چند قانون بالادستی در حوزه ارز داریم ولی هرگز رعایت نشده است. گفته می‌شود 1500 هزار میلیارد تومان نقدینگی در جامعه وجود دارد؛ تا زمانی که این حجم از نقدینگی در کشور وجود دارد، ما حتماً خطر افزایش نرخ ارز را در کشور خواهیم داشت. اینکه این مسئله می‌تواند باعث عدم ثبات شود، قابل‌درک است. خیلی‌ها به دنبال سوداگری نیستند، بلکه به دنبال حفظ ارزش پول خود هستند. وقتی سود کافی وجود ندارد، مردم می‌خواهند پول خود را درجایی بگذارند که ارزش آن را حفظ کنند.
جزر نرخ ارز همیشه در کشور وجود دارد و تعیین نرخ 4200 تومانی یک سیاست طولانی‌مدت نیست. البته بین دولت و جامعه هم این اعتماد و ادبیات مشترک وجود ندارد و من معتقدم این قیمت اعلام‌شده قیمت واقعی دلار نیست و قیمت واقعی دلار از این هم گران‌تر است. اما ما هیچ‌وقت بر اساس برنامه‌ریزی مشخص به قیمت اصلی نرسیده‌ایم. ما همیشه اجازه داده‌ایم بحران به ما غلبه کند و بعد به راهکار اندیشیده‌ایم.
سه ضلع یک مثلث باید تعیین‌کننده نرخ ارز باشد و اگر به هرکدام توجه نشود نتیجه شکست است. باید از تولید داخلی حمایت کنیم؛ باید هرسال ما به التفاوت مازاد تورم داخلی و خارجی را به قیمت ارز استفاده کنیم. ضلع دوم مدیریت ذخایر ارزی است، در زمان تنگنای ذخیره ارزی باید کالای وارداتی مصرفی مدیریت شود. ضلع سوم معیشت مردم است و قیمت دلار در سطوح متعدد خود را می‌نشاند و بر زندگی مردم تأثیرگذار است. نباید به مسئله تعیین نرخ ارز تک‌بعدی نگاه کرد وگرنه این سیاست به شکست منجر می‌شود.
از نگاه فعال اقتصادی ثبات در قیمت نرخ ارز مهم‌تر از پایین یا بالا بودن آن است. در صورت ثبات نرخ ارز ما می‌توانیم برنامه‌ریزی منسجمی داشته باشیم، وگرنه در بازار متلاطم تولیدکننده، واردات و صادرات باهم دیگر متضرر خواهد بود. باید تلاطم‌ها به ثبات برسد و بر اساس واقعیت‌های جامعه هرساله بر اساس تورم داخلی و خارجی نرخ ارز تغییر کند. امیدواریم دولت به برنامه اعلام‌شده خود ثبات بخشد و بتواند آن را اجرایی کند.
سید رضی حاجی‌آقا میری، عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران: ماندگاری نرخ اعلام‌شده برای دلار به چند فاکتور بستگی دارد. همان‌طور که آقای جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ارائه نرخ ارز به قیودی وابسته کردند. این‌گونه نیست که هرکسی بخواهد درخواست ارز کند و بدون ضوابط به آن دسترسی داشته باشد. در این شرایط بازهم ارز دونرخی است. اگرچه در شرایط فعلی ارز سه نرخ مبادله‌ای، دولتی و بازار آزاد به دو نرخ بازار آزاد و دولتی تبدیل خواهد شد.
اما دولت نمی‌تواند تمام نیاز بازار را پاسخ دهد و این مسئله باعث مشکلات دیگری خواهد شد. زمانی این نرخ می‌تواند کارایی داشته باشد که به‌اجبار و زور در آن تکیه نشود و البته تاریخ اقتصاد نشان داده که این سیاست نتیجه خوبی نداشته است. اگر قرار است کسی نیاز به ارز داشته باشد هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی او را بگیرد و حتماً تهیه خواهد کرد. دورنمای این تصمیم چنین است اگر دولت بتواند روی تصمیم خود پایداری داشته باشد و تا آخر دولت دوره خود این سیاست را پایدار نگه دارد بازهم دلار چند نرخی عرضه خواهد شد. قبل از هر مسئله‌ای دولت باید درباره دلایل اصلی این بحران به‌صراحت بگوید. در بازار افرادی باقدرت تقاضای خیلی بالایی هستند دارد که می‌توانند دلار 4 هزار دلاری را در فاصله کوتاه‌مدت به 6 هزار تومان برسانند. آیا دولت این مشکل را برطرف کرده است؟ باید دید این موضوع به کجا رسیده است. آیا این افراد دیگر نمی‌خواهد ارز تهیه کند؟ در صورت نیاز این افراد به ارز بازهم نرخ تعیین‌شده دوام نخواهد داشت.
پیش‌نیاز اجرایی شدن این تاکتیک این است که گفتند 90 میلیارد دلار صادرات و 5 میلیارد دلار واردات داریم و تراز ما مثبت است درحالی‌که الان تراز در واقعیت منفی است. نقطه مغفول این است که تقاضای خرید دلار در کشور چقدر است؟ آیا این درخواست به واردات مربوط می‌شود یا رقم دیگر غیر شفاف هم به دلار نیاز دارد. ما بر اساس اطلاعاتی که در دست نداریم نمی‌توانیم گمانه‌زنی و پیش‌بینی کنیم. اگر رقم اعلام‌شده درست باشد باید سالی 40 میلیارد دلار در صندوق ذخیره ارزی پس‌انداز شود اما این‌گونه نیست.
باید این نرخ اعلام‌شده نرخ پایه‌ای باشد و سال‌به‌سال بر اساس نرخ تورم این مسئله تغییر کند. در حوزه صادرات قانون کلی این است که نرخ ارز باید حتماً شناور باشد و بر اساس ما به تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی نرخ ارز مشخص شود. این مسئله در برنامه چهارم و پنجم توسعه آمده بود و اخیراً در قانون دائمی به آن تأکید شده است. اما باید از دولت پرسید که آیا می‌خواهد بازهم اشتباه گذشته خود را تکرار کند؟ اگر دولت به ثبات این نرخ ارز در طول سال‌ها تأکید کند اشتباه‌های گذشته را تکرار خواهد کرد. بعدازاین اگر نرخ 4200 تومانی ثابت شد باید اجازه داد شرایط نرخ ارز را تعیین کند نه قیمت‌های دستوری و پول نفت.
سیدمحمد جعفری، رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران: روش کنترل دولتی ارز را نامناسب می‌دانم. این اقدام دولت مانند مسکن عمل می‌کند و دولت‌ها در زمان‌های خاصی آن را انجام می‌دهند که اثر آن نیز موقتی است. باید دنبال راهکاری بود که ارزش پول خود را به صورت واقعی در جایگاه خود تثبیت کنیم.
نرخ 4200 تومان باید باثبات باشد و زمانی ماندگار می‌شود که از روش‌های علمی و مختص اقتصاد بهره گیریم، نه روش‌های سیاسی. با نگاه‌های حاکمیتی نمی‌توان اقتصاد را کنترل کرد و این عرضه و تقاضاست که بازار را به ثبات می‌رساند.
با این سیاست دولت به عنوان گام اول موافق هستم، اما باید با رویه درست و علمی زیرساخت‌های تثبیت ارز فراهم شود. باید در تمام حوزه‌ها از جمله ارز رویه تخصصی در پیش بگیریم و در پروسه معین با روش‌های از قبل آزمایش‌شده کارها را پیش ببریم. باید توجه داشت که تمام مشکلات موجود ریشه اقتصادی ندارد و مباحث سیاسی و بین‌المللی باعث می‌شود دولتمردان نتوانند در حوزه اقتصاد کارآمد باشد.البته برای فعالان در حوزه واردات قطعا نرخ 4200تومان دلار بهتر از شش هزار تومان است.
محمد لاهوتی، عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران: دولت نرخ میانی اعلام کرده که بتواند از سوی دیگر افزایش نرخ ارز و تاثیر در تورم را لحاظ کند. تک‌نرخی شدن نرخ ارز جدای از موضوع نرخ، فواید مختلفی دارد از جمله اینکه رانت‌های ایجادشده برای واردات و تفاوت قیمت که برای واردات رسمی و واردات با ارز مبادله‌ای اتفاق می‌افتاد فعلا از بین رفت . لذا این اقدام قابل‌تقدیر است.
شاید بهتر بود دولت نرخ ارز را روی 4500 اعلام می‌کرد. در هر صورت ورود دولت به این موضوع حتی دیرهنگام بود و بهتر بود زودتر این سیاست را اجرا می‌کرد، چرا که چون ادامه روند روزهای گذشته مشکلات جدی برای اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی کشور به وجود می‌آورد. شخصا با این اقدام دولت موافق هستم.
تک‌نرخی شدن ارز فقط به عقیده من تنها یک الزام دارد، اینکه دولت بتواند پاسخگوی تقاضاهای واردات، مسافرت‌های پزشکی، دانشجویان خارج از کشور و ... باشد. باتوجه به اینکه دولت از یک سو فروش نفت داشته و از سوی دیگر صادرات غیرنفتی دارد که مجموع آن بالغ بر کمتر از 100 میلیارد دلار و واردات آن کمتر از 70 میلیارد دلار است، دلیلی ندارد دولت نتواند این شرایط را مدیریت کند. شرایط سخت‌تر از این را نیز زمان تحریم‌ها تجربه کرده‌ایم؛ همچنین علیرغم تهدیدات رئیس‌جمهور جدید آمریکا اتفاق خاصی تاکنون نیفتاده است که چنین تغییر و تحولی در نرخ ارز به وجود آید. تنها اتفاقی که به افزایش‌ها نرخ دلار دامن زده جو روانی و عدم اعتماد مردم به حفظ پول ملی بوده که اگر این اطمینان به بازار برگردد قطعا شرایط بهبود می‌یابد.
نوسانات نرخ ارز تاثیر خود را در قیمت تمام‌شده کالاهای صادراتی خواهد گذاشت، چه کالاهایی که تولید آن‌ها به واردات وابسته است و چه کالاهایی که تولید آن‌ها مستقلا در داخل انجام می‌شود.
اگر دولت در این تصمیم مهم و شجاعانه قادر به کنترل بازار و تنظیم با همین نرخ شد، باید در نظر داشته باشد که نتایج سرکوب نرخ ارز همین اتفاقات سه ماه گذشته است. لذا از امروز که نرخ ارز را تعیین می‌کند باید اجازه دهد نرخ ارز روند افزایشی مستمر متناسب با تورم داشته باشد که هم قیمت ریال و ارز تعدیل شود و هم هیجانات به بازار تزریق نشود.
منوچهر توسطی، رئیس اتاق اراک: هیچ‌گاه با نرخ تکلیفی و اجباری دولتی نتوانسته‌ایم قیمت‌ها را حفظ کنیم. هر کالایی بر اساس عرضه و تقاضا قیمتی دارد و بازار باید نرخ آن را تعیین کند. اینکه دولت بعد از نا به سامانی‌های اخیر بازار قصد تعیین نرخ ارز دارد قابل‌قبول نیست.
دولت در اوایل کار خود وعده دارد قیمت ارز بالا نمی‌رود، درحالی‌که شاهد روند صعودی آن در روزهای اخیر بودیم. اگر این بار نیز دولت نتواند به وعده دلار 4200 تومانی عمل کند مردم نسبت به قول‌های این نهاد بدبین خواهند شد. راهکار دولت برای تحقق این وعده وارد کردن ارز کافی به بازار است تا قیمت آن تثبیت شود که البته بعید می‌دانم دولت این میزان ارز برای پاسخگویی به نیاز بازار داشته باشد.
بخشی از افزایش قیمت ارز اثرات روانی بازار است و دولت در گام اول باید امنیت فکری ایجاد کند. سپس باید کار کارشناسی صورت گیرد تا نرخ واقعی ارز در شرایط موجود تعیین شود. وقتی دولت ارز را تک‌نرخی کند اما نتواند قیمت واقعی ارز را به صورت کارشناسی تعیین نمایند، مجددا ارز تغییراتی خواهد داشت تا نرخ واقعی خود را پیدا کند. این تصمیم دولت ممکن است به صورت کوتاه‌مدت برای آرام کردن بازار اثرگذار باشد، اما در مباحث اقتصادی سیاست‌های پایه‌دار نسبت به سیاست‌های مقطعی بیشتر مقبول است.
محمدصادق حمیدیان، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران: نرخ اعلام‌شده ثبات نخواهد داشت؛ برای اینکه ما یک بیماری 80 ساله در اقتصاد ایران داریم که از این بیماری هرروز علائمی دردناک ظاهر می‌شود. ما به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری توجه نداریم. تا موقعی که پارادایم ذهنی سیاست‌گذاران حمایت از تولید نباشد پول ملی فاقد انگیزه کافی برای حمایت از تولید خواهد بود و در این شرایط حتماً نرخ ارز متعدد خواهد بود.
نرخ ارز اعلام‌شده سیاست نیست، بلکه تاکتیک است. اما ثبات این تاکتیک بستگی به تدوین برنامه بر اساس واقعیت جامعه و اقتصاد ایران دارد. دولت‌ها دست از خرید محبوبیت بردارند. به‌جای طرح کوتاه‌مدت باید به فکر استراتژی درازمدت بود. تعیین قیمت 4200 تومانی برای دلار تاکتیک کوتاه‌مدتی است که درنهایت در این شرایط ملتهب دولت چاره‌ای جز استفاده از این مسکن ندارد. دولت راه دیگری در پیش ندارد و باید همین کار را انجام می‌داد ولی این نسخه کوتاه‌مدت، واقعاً در درازمدت پاسخگوی نیاز تولید، واردات و صادرات نخواهد بود، باید به فکر راهکاری نو بود.