دولت ترامپ که بارها وعده داده صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند، اکنون به مرحله بسیار حساسی برای تصمیم‌گیری در این زمینه رسیده است.
مقام‌های واشنگتن از یک سو می‌خواهند چین و هند را برای توقف یا کاهش چشمگیر واردات نفت از ایران و ونزوئلا –که اخیراً هدف تحریم نفتی آمریکا قرار گرفته است- تحت فشار قرار دهند تا شاید از طریق کاهش درآمدهای نفتی دو مخالف بزرگ خود در خاورمیانه و آمریکای لاتین بتوانند آنها را وادار به پذیرش خواسته‌های خود کنند؛ اما از سوی دیگر این نگرانی برای مقامات آمریکایی وجود دارد که مبادا قطع صادرات نفت ایران و ونزوئلا بازار نفت را دچار بحران کند و قیمت سوخت در آمریکا را به‌شدت افزایش دهد.
با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال آینده میلادی برگزار می‌شود و حتی رقابت‌های انتخاباتی کم و بیش آغاز شده است، دونالد ترامپ تلاش می‌کند تا قیمت بنزین را به‌ویژه در آستانه فصل تابستان یعنی فصل اوج مصرف بنزین در آمریکا پایین نگاه دارد.
«هلیما کرافت» مدیر جهانی بخش استراتژی کالاهای خام در مؤسسه سرمایه‌گذاری RBC Capital کانادا و تحلیل‌گر سابق انرژی در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در این خصوص تصریح می‌کند: «اگر می‌خواهید قیمت بنزین را پایین نگاه دارید، به نظر نمی‌رسد اعمال فشار حداکثری بر ایران و ونزوئلا استراتژی مناسبی برای این کار باشد.»
آمریکا در اوایل ماه نوامبر (اواسط آبان) با هدف جلوگیری از رشد بی‌رویه قیمت نفت، هشت کشور از جمله چین و هند را به مدت شش ماه از اجرای تحریم‌های نفتی علیه ایران معاف کرد و از آنها خواست طی این مهلت شش‌ماهه واردات نفت از ایران را در مقایسه با ماههای قبل کاهش دهند. با این حال چین و هند که عطش شدیدی برای واردات نفت دارند، نتوانسته‌اند یا نخواسته‌اند انتظارات دولت ترامپ را در این زمینه برآورده کنند. حتی واردات نفت کشورهای ژاپن، کره جنوبی و ترکیه از ایران نیز بیش از میزان مورد نظر آمریکا بوده است.
در حالی که زمان زیادی تا پایان زمان تعیین شده برای معافیت این کشورها از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران باقی نمانده و کاخ سفید باید به‌زودی در خصوص تمدید معافیت‌ها تصمیم‌گیری کند، منابع آگاه در دولت آمریکا از وجود اختلافات شدید در این زمینه بین اعضای کابینه ترامپ خبر می‌دهند. ظاهراً گروهی از مقامات به رهبری «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا بر عدم تمدید معافیت‌ها تأکید دارند و گروه دیگری به رهبری «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه این کشور خواستار تمدید معافیت‌ها هستند.
«وندی شرمن» معاون سابق وزارت امور خارجه آمریکا و سرپرست تیم مذاکره‌کننده این کشور در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 که در نهایت به توافق هسته‌ای موسوم به برجام منجر شد، در این خصوص می‌گوید: «هدف به صفر رساندن صادرات نفت ایران، معایب بالقوه زیادی دارد. شما [اعضای کابینه ترامپ] نباید اقتصاد جهان را دچار مشکل کنید؛ شما نباید قیمت نفت را به ارقام نجومی برسانید.»
در شرایطی که سرعت رشد اقتصادی در بسیاری از کشورهای تأثیرگذار جهان رو به کاهش نهاده و برخی اقتصاددان حتی بروز رکود در آینده‌ای نزدیک را برای اقتصاد جهانی پیش‌بینی می‌کنند، توقف یا کاهش صادرات نفت از ایران و ونزوئلا می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت شده و بر مشکلات اقتصاد جهانی بیفزاید.
از طرفی ترامپ نگران است که مبادا اعمال فشار بر متحدان آمریکا و شرکای تجاری این کشور در راستای تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، پیامدهای ناخوشایندی برای واشنگتن در پی داشته باشد. هرگونه تنشی با چین بر سر ایران می‌تواند مذاکرات این کشور با آمریکا (در حوزه مسائل تجاری و نیز مسائل مرتبط کره شمالی) را به خطر اندازد. ترکیه نیز اگر مجبور به قطع واردات نفت از ایران شود احتمالاً وابستگی بیشتری به نفت روسیه پیدا خواهد کرد.
تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران و ونزوئلا از یک سو و بروز درگیری و بحران در برخی کشورهای صادرکننده نفت (به‌ویژه لیبی) از سوی دیگر موجب افزایش 40 درصدی بهای نفت در بازارهای جهانی از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون شده است. تحلیل‌گران می‌گویند اگر معافیت مشتریان نفت ایران از اجرای تحریم‌های نفتی آمریکا تمدید نشود، قیمت نفت در کوتاه‌مدت دست‌کم 10 دلار دیگر افزایش خواهد یافت و به‌راحتی از مرز 80 دلار در هر بشکه عبور خواهد کرد.
شرایط حساس بازار نفت باعث شده است که تمدید معافیت مشتریان نفت ایران اهمیت بسیار زیادی برای فعالان بازار داشته باشد؛ چنان‌که «امی مایرز» کارشناس نفت در اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا روز تصمیم‌گیری در مورد تمدید این معافیت‌ها را «روز سرنوشت‌ساز برای قیمت نفت در سال 2019» توصیف می‌کند.
البته در این میان برخی امیدوارند که عربستان با افزایش سطح تولید خود به کاهش قیمت نفت کمک کند. با این حال سعودی‌ها که چند ماه قبل با تصمیم ترامپ مبنی بر اعطای معافیت به هست کشور واردکننده نفت از ایران کاملاً غافلگیر شدند، ظاهراً این بار تمایلی برای افزایش سطح تولید نفت خود ندارند.
«سداد ابراهیم الحسینی» نایب‌رئیس سابق شرکت نفتی آرامکو عربستان می‌گوید ترامپ همان زمانی که به مشتریان نفت ایران معافیت اعطا کرد، اعتبار خود را در نزد سعودی‌ها از دست داد. وی در این خصوص می‌افزاید: «من فکر نمی‌کنم ترامپ مسائل بنیادی بازار نفت را درک کند و شک دارم که اوپک این بار با تفکرات او همراه شود زیرا این کار [تبعیت از ترامپ] مانند خودکشی خواهد بود.»