مراسم روز ملی صادرات با حضور معاون اقتصادی و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و فعالان اقتصادی کشور در مرکز نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد.
در ابتدای این مراسم علیرضا پیمان‌پاک، رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت ایران گفت: در حوزه رفع تعهد ارزی ابلاغیه‌ای از سوی معاون اقتصادی رئیس‌جمهور صادر شد که بخشی از آیین‌نامه اجرایی آن تدوین شده و بخشی دیگر در حال تدوین است ضمن اینکه در حوزه رفع تعهد ارزی و واردات در مقابل صادرات هماهنگی لازم با بانک مرکزی انجام‌شده و تلاش داریم تا به رفع چالش‌های پیش روی تجارت خارجی و صادرات بپردازیم. دراین‌باره همه زنجیره تولید و صادرات تا فروش و بازگشت ارز در قالب یک نقشه راه کامل تدوین و مشخص‌شده است.
پیمان‌پاک گفت: وزارت اقتصاد نیز اعلام کرده ۲۶ دستگاه درگیر حوزه صادرات هستند و باید این فرایند تسهیل شود؛ بنابراین ما در سازمان توسعه تجارت باید پنجره واحد دولت در کنار صادرکننده باشیم؛ به همین علت، گلوگاه‌های تجاری مثل تعرفه‌ها و سرعت بخشی به پیمان‌های تجاری، شناسایی‌شده؛ ضمن اینکه چالش لجستیک نیز به‌طورجدی موردتوجه است.
رئیس سازمان توسعه تجارت گفت: موضوع اتاق‌های پایاپای تهاتر با همکاری بانک مرکزی تشکیل‌شده ضمن اینکه، رفع موانع قانونی و حذف بخشنامه‌های متناقض هم در دستور کار است؛ دراین‌باره ۹۰۰ بخشنامه و دستورالعمل مخل و متناقض صادرات شناسایی‌شده است که در قالب کارگروه مشترک با دستگاه‌های اجرایی و اتاق بازرگانی در حال شناسایی و رفع موانع هستیم.
پیمان‌پاک افزود: برای رفع تعهد ارزی، کارگروهی مشترک با بانک مرکزی تشکیل‌شده که در این حوزه هفتگی سه تا چهار جلسه برگزار خواهد شد.
او تصریح کرد: وزارت امور خارجه همه ظرفیت دستگاه دیپلماسی خارجی را به کار گرفته است بنابراین از این پس اجرای برنامه توسعه صادرات با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و امور خارجه پیش خواهد رفت. برای شناسایی صادرکنندگان ممتاز و برتر پرونده حدود ۵۰۰ صادرکننده بررسی شد که از این میزان دو صادرکننده به مدال افتخار صادرات، ۷ صادر کننده به عنوان صادرکننده ممتاز، ۳۷ صادرکننده به عنوان صادرکننده ملی و پنج صادرکننده شایسته تقدیر شناخته شدند.
توقف رشد صادرات ایران در ۳۰ سال گذشته
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نگاه بودجه‌ای به منابع صندوق توسعه ملی را عامل محقق شدن اهداف برنامه‌ریزی شده در حوزه اقتصاد و صادرات برشمرد.
غلامحسین شافعی نیز در رویداد سالروز ملی صادرات، افزود: صندوق توسعه ملی برای این به وجود آمده که نگاه بودجه‌ای به آن صورت نگیرد؛ اما تاکنون مفاد اساسنامه‌ای این صندوق رعایت نشده است.
وی با بیان اینکه صادرات در استفاده از منابع صندوق توسعه ملی مظلوم‌ترین بخش بوده است، اضافه کرد: از سال ۹۰ تا ۹۹ معادل ۲۶ میلیارد دلار از منابع صندوق استفاده شده که سهم بخش خصوصی تنها ۱۰ میلیارد دلار بوده است؛ ضمن اینکه در برخی سال‌ها نیز متقاضی بخش خصوصی برای استفاده از منابع آن نبوده؛ زیرا باید بر اساس اساسنامه صندوق، ۱۰ درصد از ریسک صندوق از سوی صادرکننده پذیرفته شود اما این اتفاق نیفتاده است.
به گفته رئیس اتاق ایران، صندوق توسعه ملی برای این به‌وجود آمده که نگاه بودجه‌ای به درآمدهای نفتی صورت نگیرد؛ اما تاکنون بر اساس مفاد اساسنامه‌ای آن عمل نشده است.
شافعی اظهار کرد: با وجود نقش آفرینی شرکت‌های دانش بنیان ها در اقتصاد جهان، سهم شرکت‌های دانش بنیان ایرانی در صادرات فقط یک درصد است.
رئیس اتاق ایران گفت: صادرکنندگان نمونه سه سال اخیر وضع متفاوتی در مقایسه با گذشته دارند و صادرات با مشقت، مرارت و با نامهربانی و بعضاً با برخورد اهانت‌آمیز مواجه بوده است.
شافعی ادامه داد: در ۳۰ سال قبل از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ اگر رقم صادرات را مقایسه کنیم، ایران در صادرات رشد نداشته؛ این در حالی است که در این دوره، صادرات ترکیه هفت برابر و در مالزی سه برابر افزایش داشته و درعین‌حال، بیشتر از نیمی از صادرات کشور صادرات نفت بوده و بخش عمده‌ای از ۵۰ درصد باقیمانده نیز خام فروشی بوده است.
به گفته او، اگر صادرات از رشد مناسب برخوردار نباشد و ارزآوری نکند، آینده اقتصاد ایران با چالش مواجه خواهد شد.
رئیس اتاق ایران در بخشی از سخنان خود به مشکلات حوزه صادرات پرداخت و اظهار کرد: موضوع حمل‌ونقل نیز این روزها باعث آزار صادرکنندگان شده ضمن اینکه در سال‌های قبل برخی غل و زنجیرهایی که به‌پای صادرات بسته شد نتیجه‌ای جز خانه‌نشینی صادرکنندگان و ورود صادرکنندگان بی شناسنامه نداشت.
وی ادامه داد: اشتباه دولت‌ها در گذشته برای رفع تعهد ارزی این بود که به‌جای افزایش عرضه ارز در اقتصاد به سمت کنترل نرخ ارز رفتند و مشکل در همکاری سازمان‌های مرتبط با صادرات هم این است که دستگاه‌های دولتی در حوزه صادرات با هم هماهنگ نیستند.
شافعی گفت: اتاق ایران درخواست دارد وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت متولی اصلی صادرات باشند و دولت حکم کند سایر دستگاه‌ها خود را با وزارت صمت هماهنگ کنند.
وی افزود: مشارکت اتاق باید در تصمیم‌گیری‌ها به‌عنوان بازیگر باشد نه بازی شونده؛ ضمن اینکه که باید جلسات شورای عالی صادرات منظم برگزار شود تا حاصل جلسات آن به نفع توسعه صادرات غیرنفتی باشد.
افزایش ۵ میلیارد دلاری صادرات محقق می‌شود
در ادامه این نشست سید رضا فاطمی‌امین با بیان اینکه اگر در هدف‌گذاری صادرات خطا کنیم تا انتها مسیر را اشتباه خواهیم رفت، گفت: وقتی در مورد صادرات و تجارت خارجی بحث می‌کنیم چندین فراز قابل بحث است ما در حال حاضر 45 میلیارد دلار صادرات و 47 میلیارد دلار واردات داریم اگر فقط به این ارقام توجه کنیم اشتباه است. باید بدانیم در قبال صادرات چقدر اشتغالزایی ایجاد می‌کنیم کالای صادراتی ما چه قدر فناوری دارد در زمینه کالای صادراتی و یا آنچه وارد می‌شود چقدر سرمایه‌گذاری صورت گرفته است.
فاطمی‌امین گفت: در سال جاری میزان صادرات پنج میلیارد دلار بیش از سال قبل خواهد بود که البته بخش عمده‌ای از آن متانول و فولاد است که قطعاً باید ترکیب صادرات کالا و همچنین کشورهای محل تجارت تغییر کند.
او با بیان اینکه امسال رقم خوبی برای صادرات خواهیم داشت گفت: در سال جاری میزان صادرات پنج میلیارد دلار بیش از سال قبل خواهد بود که البته بخش عمده‌ای از آن متانول و فولاد است که قطعاً باید ترکیب صادرات کالا و همچنین کشورهای محل تجارت تغییر کند.
وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: قطعاً اکنون برای ما صارکننده‌ای که یک میلیون دلار تجهیز پزشکی صادر می‌کند با کسی که فولاد صادر می‌کند فرق می‌کند.
وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تدوین سه راهبرد در راستای هدف‌گذاری صادرات گفت: ابتدا اینکه ما باید در زنجیره اقتصاد بین الملل جایگاه مناسبی داشته باشیم صرفاً تجارت دو طرفه مدنظر نباشد باید زنجیره‌ای ایجاد کنیم که خودمان در جایگاه مناسبی باشیم به عبارت دیگر فقط نقش ترانزیتی نداشته باشیم.
او ادامه داد: راهبرد دوم ما کسب و کار و کسب و کار باشد اکنون روابط اقتصادی ما با دیگر کشورها دولت به دولت است باید ارتباط تجاری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین کسب و کارهای دو کشور ایجاد شود که مهم‌ترین نوع رابطه اقتصادی است. به طوری که اکنون در جهان شاهدیم کشورهایی که حتی بر علیه یکدیگر جنگ دارند کسب و کارهایشان در جریان است.
فاطمی امین راهبرد سوم را ایجاد سکوی تولید کالای ایرانی عنوان کرد و گفت: در حال حاضر ما به کشورهای دیگر مواد اولیه صادر می‌کنیم اما ممکن است زمانی که این کشور در این حوزه به بلوغ برسد دیگر نیازی به ما نداشته باشد بنابراین باید صادرکننده ماشین آلات و فناوری باشیم. خوشبختانه ثروت زیادی داریم و کسب و کارهای ما بالغ شده‌اند که ممکن است بازار ایران برای آن‌ها کوچک باشد از جمله این کسب و کارها صنایع معدنی صنایع غذایی و کالاهای خانگی است یعنی ما باید بتوانیم به جای اینکه محصول نهایی را صادر کنیم در کشورهای مقصد پایگاه تولیدی ایجاد کنیم. به این نترتیب که با قطعات ایران و برند آن کشور کالا تولید شود.
او تصریح کرد: با ایجاد سکوی تولید کالای ایرانی (راهبرد سوم توسعه تجارت) ما می‌توانیم به طور غیرمستقیم در بازار کشورهای عربی ورود کنیم علاوه بر آن کشورهایی مثل قزاقستان سوریه پاکستان و عراق نیز این وضعیت را دارند.
فاطمی‌امین تاکید کرد: باید در زمینه ترکیب تجاری کشور مبدأ و مقصد و همچنین نوع کالا تغییراتی اعمال شود که البته برخی الزامات دارد اکنون ما اوراسیا را در این حوزه فعال کرده‌ایم.
او در ادامه با بیان اینکه ما پنجره واحدی را در تجارت خارجی در دستور کار داریم خاطرنشان کرد: در این زمینه روابط خوبی با وزارت جهاد کشاورزی داریم. تمکز وزارت صنعت، معدن و تجارت این است که در تجارت خارجی موانع مربوط به یکپارچگی برطرف شود.
اصلاحات بانکی در دستور کار قرار دارد
محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهور در ادامه این نشست گفت: ما کشوری هتستیم که قبل از انقلاب عقب نگه داشته شدیم و بعد از انقلاب نیز مانع پیشرفت ما شدند اکنون راهی جز برداشتن گام‌های بزرگ نداریم ضمن اینکه فرصتمان نیز محدود است بنابراین باید کارهای بزرگ را دقیق و فنی حساب شده و با منطق انجام دهیم چراکه کار حساب نشده نیز تحقیر ما را بیشتر می‌کند توقف نیز به صلاح نیست.
رضایی خطاب به صادرکنندگان گفت: امروز شما تمام قد در دفاع از ملت ایران ایستاده‌اید صادرات خط مقدم تولید ثروت ملت ایران است و بدون صادرات ملت ثروتمند نخواهند شد. مخصوصاً در کشور ما صادرات به طور مضاعف در اقتصاد اثر دارد. اگر در دیگر کشورها تجارت نقش مهمی داشته باشد در کشور ما صادرت و تجارت تأثیر مضاعف دارد. در کشور ما هم برای تولید ملی و هم عبور تولیدات دیگر کشورها از ایران دارای اهمیت است.
او تصریح کرد: کشور ما به لحاظ اقلیمی منابع انسانی و طبیعی می‌تواند از مزیت رقابتی در سطح بین الملل برخوردار باشد و در این زمینه ما می‌توانیم به جهش صادرات برسیم.
معاون اقتصادی رییس جمهور تصریح کرد: ایران چهارراه اقتصادی جهان است ژئوپلتیک و ژئواکونومی ما به شکلی است که اگر تولید هم نداشته باشیم به لحاظ صادرات و جنبه لجستیکی و همچنین پسکرانه‌هایی که در اختیار دیگر کشورها قرار می‌دهیم می‌توانیم میلیاردها دلار ثروت کسب کنیم.
رضایی تاکید کرد: بنابراین صادرات هم در تولید ملی و هم تولید ثروت جهش ایجاد می‌کند.
او با اشاره به تصمیم دولت سیزدهم برای جراحی‌های عمیق در حوزه صادرات افزود: البته این تغییرات باید دقیق و فنی و با صبر صورت گیرد ما این تغییرات را از تجارت آغاز کردیم و اولین گام آن با اصلاحات تجاری و صدور یک بخشنامه جدید آغاز شد. اکنون حمل و نقل و گمرکات در زمینه خروج و ورود کالا ناهماهنگی‌هایی ایجاد شده که باید اصلاح شوند و ما راهی غیر از این نداریم.
معاون اقتصادی رئیس جمهور گفت: ما کشوری هتستیم که قبل از انقلاب عقب نگه داشته شدیم و بعد از انقلاب نیز مانع پیشرفت ما شدند اکنون راهی جز برداشتن گام‌های بزرگ نداریم ضمن اینکه فرصتمان نیز محدود است بنابراین باید کارهای بزرگ را دقیق و فنی حساب شده و با منطق انجام دهیم چراکه کار حساب نشده نیز تأخیر ما را بیشتر می‌کند توقف نیز به صلاح نیست.
او با بیان اینکه اصلاحات در حوزه انرژی و بانک نیز در دستور کار ما قرار دارد افزود: از جمله برنامه‌های ما تقویت سیستم پولی و عتباری در سال 1401 است.
رضایی افزود: باید جلوی نقدینگی لجام گسیخته گرفته شود ما مجموعه اصلاحاتی در کنار تجارت آغاز کردیم و همه در چارچوب فکری تنظیم شده است.
او تصریح کرد: باید از فرصت‌ها استفاده کنیم و در این زمینه نیازمند سربازان اقتصادی هستیم تا بتوانیم برای ملت ایران افتخارآفرینی کنیم و این نیاز به عزم جدی دارد تا بتوانیم عقب ماندگی‌ها را جبران کنیم.
معاون اقتصادی رئیس جمهور یادآور شد: برای تحقق اهداف یاد شده جلسات مداومی با سه اتاق و وزرای دولت داریم تا بتوانیم با دانش این فعالان گام‌های بزرگی برداریم.
او با بیان اینکه ما در راستای تحقق اهداف اقتصادی موانع بزرگی نیز پیش رو داریم گفت: مهم‌ترین مانع تحریم داخلی است مثلاً برای ترخیص یک کالا در گمرک ممکن است از سوی استاندارد محیط زیست غذا و دارو و دامپزشکی تاخیرهایی صورت گیرد و محموله هفته‌ها برای ترخیص معطل بماند که می‌توان برای حل این مشکل تمام تاییدیه‌ها را یکی کرد. علاوه بر این قوانینی نیز داریم که اجرا نمی‌شوند بنابراین اکنون ما آماده‌ایم کمه با تمام توان موانع را برطرف کنیم.
رضایی گفت: علاوه بر موضوع تحریم داخلی ما با تحریم خارجی نیز مواجهیم و اکنون به طور جد به دنبال این هستیم که تحریم‌ها برداشته شود بعضاً گفته می شدو که دولت مخالف تعامل بین المللی است در حالی که ما به طور جدی مصمم هستیم راه صادرات و تجارت باز شود اما در عین حال باید به نحوی کار پیش برود که رو دست نخوریم و یک فتنه در دل یک چهره خندان به ما تحویل ندهند. در هر حال اعلام می‌کنم که در مذاکرات وین به دنبال رفع موانع تحریم هستیم.
او ادامه داد: برخی در داخل هنوز بودجه تصویب نشده می‌گویند تورم‌زا است در حالی که در بوجه اصلاحاتی اعمال شده که به نفع تولیدکنندگان و کارآفرینان است بخشی از این اصلاحات صندوق پژوژه است به این ترتیب که سرمایه‌های مردم جمع‌آوری می‌شود و با نرخ پایین تسهیلاتی در اختیار تولیدکنندگان قرار داده می‌شود که در نتیجه منجر به جهش صادرات خواهد شد به عبارت دیگر از صادرکنندگان به لحاظ مالی و اعتباری حمایت و پشتیبانی خواهدشد.
رضایی گفت: ما کشوری هستیم که با حجم نقدینگی چهار هزار هزار میلیارد تومان اقتصاد کشور محاصره شده که هدایت این حجم از نقدینگی سخت و ولی مهم است اگر ابتکارات پولی وارد اقتصاد شود مشکلات حل خواهد شد.
او با بیان اینکه پشتیبانی مالی از صادرات با جدیت در دستور کار ما قرار دارد خاطرنشان کرد: رفع قوانین دست و پاگیر و بخشنامه‌هات یک شبه به طور جدی مدنظر است.
معاون اقتصادی رئیس جمهور تصریح کرد: تلاش این است که تصمیمات در ستاد اقتصادی دولت جمع بندی شده و به هیات دولت و سران سه قوه برود و اگر نیاز به لایحه باشد در مجلس مرح شود.
او تاکید کرد: در هر حال تاکید جدی ما این است که صادرات جهش پیدا کند و امیدواریم برگ زرین دیگر به تاریخ ایران بیفزاییم.
صادرات ۸۵۰ میلیون دلاری بخش دانش‌بنیان
سورنا ستاری، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در مراسم روز ملی صادرات گفت: اکوسیستم جدیدی در حوزه اقتصاد در حال شکل‌گیری است اکنون 400 هزار اشتغال ایجادشده که ازجمله پایه‌های آن استارت‌آپ‌ها تولیدات نوآورانه و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و بازیگران جدید بوده‌اند که به حوزه کارآفرینی اضافه‌شده‌اند و ما شرکت‌های جدید ایجاد کرده‌ایم.
معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بابیان اینکه دولت باید زیرساخت ایجاد کند تا بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کند افزود: صادرات ما در بخش دانش‌بنیان 850 میلیون دلار غیر از بخش ICT بوده است. اقتصاد دانش‌بنیان چیزی نیست جز سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پژوهش.
معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بابیان اینکه دولت باید زیرساخت ایجاد کند تا بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کند افزود: صادرات ما در بخش دانش‌بنیان 850 میلیون دلار غیر از بخش ICT بوده است.
او بابیان اینکه تحریم‌های داخلی اثرات بدتری نسبت به تحریم‌های بیرونی داشته‌اند خاطرنشان کرد: ما باید بدانیم هر مجوزی که در دولت خلق می‌شود قطعاً پشت آن فساد وجود دارد بنابراین وقتی قانون وضع می‌کنیم باید تبعات آن را بدانیم. ضرر و منفعت‌ها باید برطرف شود.
ستاری بابیان اینکه اکنون شرکت‌های صادراتی در حال رشد هستند یادآور شد: اکنون محدودیت‌های حوزه صادرات به شکلی است که دستورالعمل‌های خلق‌الساعه را کسانی می‌نویسند که خود در بخش خصوصی حضور نداشته‌اند و این منجر به ضربات متقابلی خواهد شد.
او تأکید کرد: امیدوارم دولت جدید با درس گرفتن از اشتباهات گذشته محیط کسب‌وکار و اتفاقات خوبی را رقم بزند هرچند تغییر اکوسیستم اشتباه قبلی کار سختی است.