در سی و ششمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.
در بخش تحولات جهان، مقامات گازپروم اعلام کردند صادرات از طریق خط لوله نورد استریم 1 که گاز طبیعی روسیه از سال 2011 از طریق آن به آلمان صادر می‌شد، برای انجام کارهای تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی شده برای حدود 10 روز متوقف شد. اروپا نگران است که روسیه گاز را به سلاح تبدیل کرده و تعلیق تحویل گاز فراتر از جدول زمانی 10 روزه تمدید شود.
در خبری دیگر دولت بایدن احتمالاً به‌زودی بخشی از تعرفه‌های اعمالی بر کالاهای چینی را تعلیق خواهد کرد، اما همچنان در درون دولت بایدن بر سر دامنه تعلیق تعرفه‌ها و آثار آن اختلاف نظر وجود دارد. حامیان این سیاست در درون دولت بایدن معتقدند که این اقدام به کاهش یک درصدی تورم و بهبود موقعیت دموکرات‌ها در انتخابات کنگره در نوامبر 2022 کمک می‌کند. مخالفان اما از شکل‌گیری تصویر ضعیفی از بایدن در مقابله با چین نگران‌اند.
انعقاد یک توافق تجاری کامل میان هند و بریتانیا و تلاش هند برای افزایش حضور در صنعت نفت روسیه از جمله تحرکات این قدرت نوظهور است. اروپا نیز صادرات غلات از اوکراین را تسریع می‌کند. اروپا مسکو را متهم می‌کند که میلیون‌ها تن غلات را در انبارهای اوکراین مسدود کرده و از غذا به‌عنوان سلاح جنگی استفاده می‌کند. در اقدامی دیگر وزارت بازرگانی آمریکا، پنج شرکت چینی را به نقض تحریم‌ها علیه روسیه با ادامه حمایت از ارتش روسیه متهم کرده و خرید فناوری از ایالات متحده توسط این شرکت‌ها را ممنوع کرد.
در تحولات منطقه‌ای، امارات عربی متحده، سومین موافقت‌نامه مشارکت جامع اقتصادی در یک سال اخیر را با اندونزی امضا کرد. پیش‌ازاین، امارات متحده عربی با هند و اسرائیل قراردادهای مشابه امضا کرده بود. ترکیه چهارمین کشوری است که امارات امضای قرارداد مشابهی با آن را در دست مذاکره دارد. برآوردها نشان می‌دهد موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد امارات با هند، اسرائیل و اندونزی در سال 2030 به افزایش 2.6 درصدی تولید ناخالص داخلی این کشور منجر شود.
در منطقه همچنین نشانه‌هایی از بهبود روابط ترکیه و اسرائیل وجود دارد. توافق حمل‌ونقل هوایی اسرائیل و ترکیه و بازگشایی دفتر اقتصادی و تجاری این کشور در ترکیه از آن جمله است. گروه بنادر ابوظبی نیز با شرکت انرژی ازبکستان توافقنامه‌ای برای حمل‌ونقل کالا از طریق جاده، ریلی و هوایی، ترخیص کالا از گمرک و توسعه بنادر داخلی امضا کردند.
سفیر قزاقستان در چین نیز اعلام کرد که چین و قزاقستان به دلیل افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل ریلی، ساخت سومین راه‌آهن در مرز بین دو کشور را در دستور کار قرار داده‌اند. احداث این خط به معنی اتصال شبکه ریلی ملی چین به ازبکستان است که می‌تواند با راه‌آهن ازبکستان - ترکمنستان به بندر ترکمن‌باشی در دریای خزر متصل شود و با بندر باکو در آذربایجان و مسیرهای حمل‌ونقلی گرجستان، ترکیه و کشورهای اتحادیه اروپا در دریای سیاه بلغارستان و رومانی تلاقی کند. این خط همچنین می‌تواند به سمت جنوب به بنادر ایران مانند انزلی رفته و از طریق کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال – جنوب به بنادر جنوب ایران متصل شود و نهایتاً به دسترسی دریایی به خاورمیانه، شرق آفریقا و هند منتهی می‌شود.
داده‌های تازه نشان می‌دهد برای اولین‌بار در بیش از سه دهه، آلمان کسری تجاری ماهانه خود را ثبت کرده است و بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا به دلیل قطع زنجیره تأمین و قیمت‌های بی‌سابقه انرژی در پیامد جنگ اوکراین با دشواری‌های فزاینده‌ای مواجه شده است.
گزارش جدید آنکتاد در مورد تجارت جهانی نشان از رشد یک تریلیون دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال 2021 دارد. ارزش تجارت جهانی در سه‌ماهه اول 2022 به رکورد 7.7 تریلیون دلار رسید که در مقایسه با سه‌ماهه اول 2021 حدود 1 تریلیون دلار افزایش داشت. بخش دیگری از داده‌های قابل‌تأمل این گزارش معطوف به تحول در تجارت روسیه و اوکراین با سه اقتصاد بزرگ جهان، آمریکا، چین و اتحادیه اروپا است. تجارت اوکراین با این قدرت‌ها به‌شدت کاهش‌یافته است، اما درحالی‌که صادرات روسیه به این کشورها افزایش‌یافته، اما واردات از این کشورها به صورتی چشمگیر کاهش یافت است.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل سی‌وششمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا مشاهده کنید.