در بازارها چه خبر است؟

بررسی روند قیمت کالاهای سرمایه‌ای و شرایط بازارهای سرمایه‌پذیر از ابتدای پاییز تاکنون، از رشد بسیار متفاوت قیمت‌ها در مقایسه با شاخص‌هایی نظیر نرخ تورم و نرخ ارز حکایت دارد. یافته‌ها نشان می‌دهد در این بازه زمانی 72 روزه، بیشترین بازده مربوط به اسکناس یورو بوده که 21.5 درصد رشد کرده و کمترین بازده نیز معادل 2.5 درصد به بازار مسکن اختصاص داشته که البته با توجه به رشد شتابان قیمت آن در سه چهار سال اخیر و ورود به دوره رکود، معقول به نظر می‌رسد.

مقایسه قیمت کالاهای سرمایه‌ای که به‌صورت سنتی مورد استقبال صاحبان نقدینگی قرار می‌گیرد، از ابتدای پاییز تاکنون گویای این مهم است که برندگان سرمایه‌گذاری در این بازارها، خریداران ارز و طلا بوده است؛ به‌گونه‌ای که خریداران یورو 21.5 درصد، خریداران سکه طرح جدید 221.3 درصد، خریداران طلای 18 عیار (بدون اجرت) 19 درصد و خریداران دلار 14.1 درصد از ابتدای پاییز تاکنون سود کرده‌اند.

در بازار کالاهای سرمایه‌ای نیز، بازار خودرو مورد ارزیابی قرار گرفته که نشانگر رشد 6.3 درصدی میانگین قیمت خودروها نسبت به ابتدای پاییز است. البته در این بازه زمانی، خودروهایی نیز بوده‌اند که آهنگ رشد تندتری داشته‌اند اما بنا به ناهمگونی بازار خودرو و ابهام در ترکیب فروش خودروهای مختلف، به قیمت میانگین خودروهای رایج در بازار اکتفا شده است تا نمایی از وضعیت کلی بازار ایجاد شود.

در میان کالاهای سرمایه‌ای اقتصاد ایران، بازار مسکن بعد از رشد حدود 10 برابری قیمت از میانه سال 1396 تاکنون، وارد دوره رکود تورمی شده و به‌خصوص در ماه‌های اخیر با نوسان شدید قیمتی مواجه بوده است. طبق اعلام بانک مرکزی، میانگین قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی در شهر تهران در ابتدای پاییز امسال معادل 43 میلیون و 127 هزار تومان بوده که در آبان‌ماه به  46.7 میلیون تومان رسیده است. با این حساب، بازده بازار مسکن در 72 روز اخیر حدود 8.3 درصد بوده که هم در مقایسه با نرخ تورم و هم در قیاس با بازارهای سرمایه و خودرو، رقم قابل توجهی است.

فارغ از بازار پرحاشیه مسکن که رشد آن در ماه‌های اخیر مقطعی و غیرقابل پیش‌بینی شده است، سرمایه‌گذاران بازار سرمایه نیز شرایط نامساعدی را تجربه کرده‌اند؛ چراکه شاخص کل بورس به‌عنوان نمایی از کلیت بازار سرمایه، در 72 روز گذشته حدود 4.6 درصد رشد کرده که 1.6 واحد درصد کمتر از نرخ تورم است.

البته طبق قواعد اقتصادی و همان‌گونه که بارها در اقتصاد ایران نیز تجربه شده است، عقب‌ماندگی بازارها از تورم در یک اقتصاد در بلندمدت جبران خواهد شد و بر همین اساس، شکاف بازدهی بازارهای سرمایه‌پذیر در اقتصاد ایران به‌تدریج پر خواهد شد. همان‌گونه که در بازار مسکن و بازار سرمایه، بارها دوره‌های جهش قیمت تجربه شده، در ادامه نیز وقوع دوره‌های رشد برای این بازارها و هر بازار یا کالایی که از نرخ تورم جامانده باشد محتمل است اما زمان وقوع آن بنا به مناسبات و تحولات اقتصادی سیاسی می‌تواند دیرتر یا زودتر از دوره‌های قبلی باشد.

در شرایط فعلی، با تداوم بلاتکلیفی مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌های اقتصادی، بازار سرمایه به‌شدت محتاط شده و هم‌زمان بنا به تغییراتی که احتمالاً در لایحه بودجه 1402 برای تغییر نرخ خوراک یا بهره مالکانه رخ خواهد داد، قدرت پیش‌بینی کمتری دارد. در این شرایط سهامداران و سرمایه‌گذاران این بازار رغبتی به خرید سهام ندارند و بسیاری از صاحبان نقدینگی، پول خود را صرف خرید اوراق بدهی دولت با بازدهی حدود 29 درصد می‌کنند یا به صندوق‌های با درآمد ثابت می‌سپارند. البته به نظر می‌رسد تداوم ناآرامی‌ها در کشور و مبهم شدن چشم‌انداز فعالیت‌های اقتصادی نیز در این وضعیت اثرگذار بوده است.

در بازار مسکن نیز، ناامنی‌های کشور یک عامل افزایش عرضه و کاهش تقاضای خرید محسوب می‌شود و به همین مناسبت در سه ماه اخیر، این بازار با رکود سنگینی مواجه شده است. به‌عبارت‌دیگر، بازارهای مسکن و ارز و طلا در شرایط تنش اقتصاد سیاسی، عملکرد کاملاً متضادی دارند و در شرایطی که فشار تقاضا باعث رشد قابل‌توجه قیمت ارز و طلا می‌شود، خریداران مسکن پا پس می‌کشند و فروشندگان نیز سرگردان می‌مانند.