فعـــالان اقتــصادی معتقدند ایران اکسپو ۲۰۲۴ و رویدادهای مشابه می‌تواند ما را نسبت به مناسبات اقتصادی با سایر کشورها علاقه‌مند معرفی کنند. علی چاغروند، معاون کمیسیون‌‌‌ها، مجامع و شوراهای اتاق ایران در گفت‌وگویی، ایران اکسپو ۲۰۲۴ را از حیث تنوع و تعدد مشارکتکنندگان، فرصت بی‌‌‌نظیری برای معرفی توانمندی‌‌‌های صادراتی کشور می داند.
به گفته او اگر خارج از فرصت این نمایشگاه قرار بود با همه این افراد دیدار کرد باید چند هفته زمان به آن اختصاص داده می‌‌‌شد. معاون اتاق بازرگانی بر استفاده از دانش و توانمندی تشکل‌های اقتصادی در این رویداد تاکید می‌کند و معتقد است اگر این کار را به درستی و همراه با استراتژی‌‌‌های مشخصی انجام دهند، می‌توانند به قراردادهای مشترک کاری برسند یا با تبادل ایده با سایر صنعتگران و فعالان اقتصادی، به توسعه استانداردهای فناوری و ارتقای قابلیت‌‌‌های نوآوری در بخش‌‌‌های مختلف دست پیدا کنند.
ایران اکسپو۲۰۲۴ طی روزهای آینده آغاز به کار می‌کند، فرصتها و پتانسیل‌‌‌های این نمایشگاه را برای تولید و تجارت کشور چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید؟
در این رویداد از بخش‌‌‌ها، تشکل‌ها، اتاقهای مختلف و به طور کلی طیف وسیعی از فعالان بازار دعوت به عمل آمده است که هم‌‌‌افزایی ایجاد‌شده و شبکه ارتباطی عظیم شکل‌‌‌گرفته پیرامون آن، یا نشست‌‌‌های جانبی رویداد، فرصت کم‌‌‌نظیری را در اختیار فعالان اقتصادی قرار خواهد داد. در دنیای تجارت، فعالیت‌‌‌های توزیع و بازاریابی کم‌‌‌اهمیت‌‌‌تر از تولید نیستند. یکی از رسالت‌‌‌های ما در این رویداد، کمک به هم‌‌‌رسانی ایده‌‌‌ها، ظرفیت‌‌‌ها و توانمندی‌‌‌ها و در نهایت، کمک به یافتن شرکای تجاری بالقوه است. از طرفی، یکی از ضعف‌‌‌های اساسی ما کمبود اطلاعات و داده است.
اکسپو ۲۰۲۴، این فرصت را در اختیار فعالان بازار قرار خواهد داد تا ضمن معرفی خود، اطلاعات بیشتری در خصوص دستاوردها و توانمندی‌‌‌های موجود در سایر بخش‌‌‌ها کسب کنند. ظرفیت دیگر این رویداد، کمک به افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی است که در سال‌های اخیر در سایه سنگین تحریم‌‌‌ها با محدودیت‌های جدی در آن مواجه شده‌‌‌ایم و از تمام ابزارها برای ایجاد گشایش در آن استفاده میکنیم. ایجاد بستر گفتوگوی هدفمند، شاید اصلی‌‌‌ترین ظرفیت این رویداد باشد که با توجه به تعداد مشارکتکنندگان، تنوع حوزه‌‌‌های کاری و تخصصی آنها ظرفیت کوچکی نیست.
بخش خصوصی، تشکل‌ها و فعالان اقتصادی چگونه می‌توانند حضور موثرتری در این رویداد داشته باشند و از فرصت این نمایشگاه برای توسعه تجارت و صادرات بهره ببرند؟
ما حتما نیاز داریم در این رویداد، از دانش و توانمندی تشکل‌های اقتصادی استفاده کنیم. با برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های صورت‌‌‌گرفته، تشکل‌ها حضور پررنگی در این رویداد دارند. این ارتباط، یک ارتباط دو‌سویه است. از طرفی، دانش فنی و تخصص موجود در تشکل‌ها، موجب افزایش جذب مخاطبان این نمایشگاه خواهد شد و از طرف دیگر، فرصت کم‌‌‌نظیری برای خود تشکل‌ها به منظور یافتن شرکای تجاری داخلی و خارجی مهیا خواهد کرد. در واقع، این رویداد یک پلتفرم قوی برای معرفی، ظهور و بروز ایده‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌هاست. تشکل‌ها باید منسجم، همراه با هدف و برنامه‌‌‌ریزی اقدام به معرفی ظرفیت‌‌‌های خود کنند. اگر این کار را به درستی و همراه با استراتژی‌‌‌های مشخصی انجام دهند، می‌توانند به قراردادهای مشترک کاری برسند یا با تبادل ایده با سایر صنعتگران و فعالان اقتصادی، به توسعه استانداردهای فناوری و ارتقای قابلیت‌‌‌های نوآوری در بخش‌‌‌های مختلف دست پیدا کنند. حضور منسجم تشکل‌ها در این رویداد اقتصادی مهم، به نوبه خود می‌تواند مروج فرهنگ تشکل‌‌‌گرایی در کشور باشد.
اساسا برندینگ کشور در اکسپوهای بین‌المللی از جمله اکسپو ۲۰۲۴ از چه مسیر و با چه رویکردهایی باید تقویت شود؟
وقتی از برندینگ یک کشور صحبت میکنیم نه تنها از تولید، بلکه از تولید صادرات‌‌‌گرا، باکیفیت و رقابت‌‌‌پذیر صحبت میکنیم. عمدتا کشورها به منظور معرفی ظرفیت‌‌‌های تولیدی و نوآورانه خود در اکسپوهای بین‌المللی شرکت می‌کنند. در حال حاضر، بنگاه‌‌‌ها و واحدهای تولیدی کشور با چالش‌‌‌های عدیده ارزی، بانکی، مالیاتی و... مواجه هستند. هرچقدر تولید در سیکل پیچیده‌‌‌تری از تنگناها و مشکلات گرفتار می‌شود، اساسا تمرکز بر افزایش کیفیت، رقابت‌‌‌پذیری، خلق ارزش افزوده و برندسازی کمتر می‌شود و در نهایت، برندسازی کشور در عرصه اقتصاد و تجارت با مشکل مواجه می‌شود.
امروز در دنیا شاهد هستیم که برخی کشورها با برند محصولات فناورانه مطرح هستند، برخی با تولیدات صنعتی، برخی با ماشین‌‌‌آلات. نفت و خام‌‌‌فروشی نمی‌تواند و نباید برند ما باشد. اگر می‌‌‌خواهیم متناسب با مزیت‌‌‌های نسبی خود در دنیا برندسازی کنیم، باید ابتدا از مسیر شناسایی مزیت‌‌‌ها و اولویت‌‌‌های صنعتی کشور پیش برویم. مگر می‌توانیم استراتژی مشخصی در زمینه توسعه صنعتی نداشته باشیم و به دنبال برندسازی در حوزه تولیدات صنعتی در منطقه یا در دنیا باشیم؟ در حوزه‌‌‌های دیگر نیز مثل محصولات کشاورزی یا فرش هم وضعیت به همین‌‌‌ترتیب است. امروز رقابت ما با قدرت‌‌‌های اقتصادی منطقه مثل ترکیه و عربستان جدی‌‌‌تر از قبل شده است و فاصله ما با بسیاری از کشورها تعمیق‌یافته‌‌‌تر شده است. حتی کشورهای نه‌چندان پیشرو به لحاظ اقتصادی در منطقه بازارهای ما را تصرف کرده‌‌‌اند و گوی سبقت را از برندهای ایرانی ربوده‌‌‌اند. اکسپو ۲۰۲۴ و رویدادهای مشابه می‌توانند ما را نسبت به مناسبات اقتصادی با سایر کشورها علاقه‌مند معرفی کنند.
اهمیت این موضوع نباید نادیده گرفته شود که اگر در عرصه سیاست همه کشورها هم‌‌‌زبان نیستند، در عرصه تجارت ما با همه دنیا هم‌‌‌زبانیم. فعالان اقتصادی در همه جای دنیا به دنبال کاهش هزینه‌‌‌های تولید و تجارت و افزایش کیفیت و رقابت‌‌‌پذیری محصولات و خدمات خود هستند. اما با تداوم تحریم‌‌‌ها، ادامه محدودیت روابط بانکی بین‌المللی، سیاست‌‌‌های غیرکارشناسانه اقتصادی در داخل و مشکلات جذب فناوری و سرمایه خارجی، تا حدی از استانداردهای جهانی در تولید و تجارت عقب افتاده‌‌‌ایم و این زبان مشترک را با دنیا قدری از دست داده‌‌‌ایم. برای بازسازی تصویر و برند کشور، بیش از آنکه داعیه خودکفایی را در تمام زمینه‌‌‌ها داشته باشیم لازم است به تعامل و گفتوگوی سازنده اقتصادی با سایر کشورها بنشینیم و سعی در دوری از ورود به منازعات پرهزینه سیاسی در منطقه داشته باشیم. در یک کلام، تمرکز سیاست داخلی خود را بر حمایت از تولیدات صادرات‌‌‌گرا و تمرکز سیاست خارجی خود را بر تعامل و برون‌‌‌گرایی بنا کنیم.
قرار گرفتن کلمه دیپلماسی در کنار کلمه‌‌‌هایی مثل اقتصاد و تجارت به تنهایی گویای این واقعیت است که امروز اهرم‌‌‌های قدرت نرم دیپلماسی و سیاست چقدر در دنیای سخت تجارت و اقتصاد نفوذ کرده‌‌‌اند. کشورهایی در دنیا موفق هستند که از سیاست برای منافع اقتصادی خود بهره گرفته و توانسته‌‌‌اند بین دو مؤلفه اقتصاد و سیاست یک توازن و تعادل موفقیت‌‌‌آمیز برقرار کنند. کمتر کشورهایی در دنیا از این حزم بی‌‌‌بهره‌‌‌اند که قراردادهای عظیم همکاری‌‌‌های اقتصادی را به جنگ‌‌‌های میدان سیاست ببازند. در این خصوص، لازم است ما از تجارب کشورهای موفق که در طول چند دهه تمرکز بر اولویت‌‌‌های اقتصادی و بازی برد-برد با سایر کشورها توانسته‌‌‌اند به شکوفایی اقتصادی برسند، آموخته‌‌‌های لازم را کسب کنیم.
هر اقدامی پیامدهای خاص خود را دارد و کشورهایی که از دیپلماسی اقتصادی مناسب برخوردار هستند پیش از مواجهه با پیامدهای تصمیمات سیاسی در میدان کسب و کار و تجارت، بر مبنای اصلی‌‌‌ترین منافع اقتصادی خود مواضع سیاسی‌‌‌شان را تعیین می‌کنند. اگر ما هم در مسیر توسعه صادرات غیرنفتی قدم برداریم می‌توانیم در زمین بازی برابر با شرکا به رقابت بپردازیم، ناچار نخواهیم بود صادرات نفت خود را با تخفیف‌‌‌های آن‌‌‌چنانی به چند کشور مشخص محدود کنیم، خواهیم توانست درآمدهای ارزی خود را افزایش دهیم و ماشین‌‌‌آلات و فناوری‌‌‌های موردنیاز صنایع را وارد کنیم. سرمایه‌گذاری خارجی جذب کنیم، مقیاس تولید داخل را افزایش دهیم، اشتغال‌زایی کنیم و سرمایه‌‌‌ها را به سمت چرخ‌‌‌های تولید هدایت کنیم.
روسای اتاق بازرگانی بیش از ۲۰ کشور دنیا و حدودا ۲۵ وزیر صنعت، تجارت و بازرگانی در این نمایشگاه حضور دارند، چه فرصت‌‌‌های تعاملی برای اتاق بازرگانی در این زمینه برای تنوع‌‌‌بخشی به بازارهای صادراتی فراهم است؟
این نمایشگاه از حیث تنوع و تعدد مشارکتکنندگان، فرصت بی‌‌‌نظیری را برای معرفی توانمندی‌‌‌های صادراتی کشور فراهم می‌‌‌آورد که اگر خارج از فرصت این نمایشگاه قرار بود با همه این افراد دیدار کرد باید چند هفته زمان به آن اختصاص داده می‌‌‌شد. اما در مدت کوتاه برگزاری این نمایشگاه سعی شده است طیف متنوعی از کسب و کارها و توانمندی‌‌‌های صادراتی آنها در تمام زمینه‌‌‌ها گرد هم آورده شود. مسلما ایجاد چنین موقعیت‌‌‌هایی برای اقتصاد ما که صادراتمان عمدتا مبتنی بر خام‌‌‌فروشی و محصولات با ارزش افزوده پایین است در صورتی‌‌‌که هدفمند و همراه با برنامه‌‌‌های مشخص برای یافتن شرکای تجاری بالقوه باشد خالی از فایده نخواهد بود. از طرفی، در اقتصاد بسته ما که محصور در حصار تحریم‌‌هاست، این فرصت می‌تواند به تخفیف آثار انزوای اقتصادی ناشی از تحریم تاحدی کمک کند. فعالان اقتصادی ما نیاز دارند با دنیا در تعامل باشند، ما باید بتوانیم در همین شرایط پیچیده فعلی اقتصاد کشور، با معرفی توانمندی‌‌‌های صنعتگران داخلی به گسترش بازارهای خود کمک کنیم. ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و بازار بزرگ خود دارای مزیت‌‌‌هایی است که تاکنون به دلیل تحریم‌‌‌ها در آزادسازی این ظرفیت‌‌‌های بالقوه توفیق چندانی نداشته است. امیدواریم برگزاری رویدادهایی از این دست، بتواند بخشی از توانمندی‌‌‌های فعالان و تلاشگران بخش خصوصی را به گوش شرکای تجاری آنها در سایر نقاط برساند و ما را به بازیگران جدی‌‌‌تری در زنجیره‌‌‌های ارزش تولید و تجارت منطقه و جهان تبدیل کند.