بندرچابهار به‌عنوان یکی از بنادر مهم ایران در جنوب کشور و در بخش شمالی دریای عمان از موقعیت استراتژیک برخوردار است و دستیابی به آب‌های آزاد بین‌المللی از طریق اقیانوس هند از مهمترین ظرفیت‌های ترانزیتی این بندر اقیانوسی ایران در منطقه است.
این بندر به علت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان و آسیای میانه در آینده‌ای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور جایگاه ویژه‌ای در ترانزیت کالا در کریدور شمال - جنوب و کریدور شرق - غرب خواهد داشت.
بندر چابهار به‌عنوان دروازه ترانزیتی کشور با 541 کیلومتر مرز دریایی در کریدور شرق - غرب نیز می‌تواند در زمینه ترانزیت و ترانشیب کالا به بنادر جنوبی کشورهای خلیج‌فارس ایفای نقش کند و با افتتاح طرح توسعه فاز اول بندر چابهار این بندر به‌عنوان یکی از کانون‌های دادوستد و تجارت بین‌المللی در کشور مطرح خواهد شد.
در سال 1352 طرح جامع تأسیس بندر چابهار مطرح و قراردادهای تأسیس با پیمانکاران مربوطه منعقد شد و پس از انقلاب اسلامی به دلیل کمبود منابع مالی بخشی از طرح به تعویق افتاد و بخشی از طرح شامل اسکله نصب سریع و موج‌شکن آغاز و به انجام رسید.
عملیات اجرایی بندر شهید کلانتری که یکی از دو بندر مهم چابهار نیز از سال 62 به‌طورجدی آغاز و با تکمیل 4 پست اسکله فلزی در سال 62 در عملاً به بهره‌برداری رسید و بندر شهید بهشتی چابهار نیز به‌عنوان دومین بندر مهم این منطقه در سال 61 با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج‌فارس ( جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران ) و با تأکید دولت بر لزوم داشتن بندری خارج از تنگه هرمز و خلیج‌فارس موردتوجه جدی دولت قرار گرفت.
رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه تلویزیونی روز هفتم آذرماه با اشاره به اهمیت بندر چابهار در محور شرق کشور، گفت: بیش از یک میلیارد دلار در دولت یازدهم در این بندر سرمایه‌گذاری شده است.
دکتر حسن روحانی افزود: با این سرمایه‌گذاری ظرفیت بندر چابهار به 8.5 میلیون تن رسید و در فازهای بعدی ظرفیت بندر چابهار به 85 میلیون تن در سال 2020 افزایش خواهد یافت.
رئیس دولت دوازدهم تأکید کرد: هم‌اکنون کشورهای زیادی هستند که حاضرند در چابهار سرمایه‌گذاری کنند و اتصال خط آهن سراسری به چابهار از زاهدان در دولت یازدهم آغاز شد و هم‌اکنون حدود 25 درصد پیشرفت داشته و این جزو طرح‌هایی است که در دولت دوازدهم به پایان می‌رسد.
با سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری هم‌اکنون 2 پست اسکله کانتینری بندر شهید بهشتی چابهار با یک هزار و 720 متر طول و 32 هکتار پس‌کرانه برای تخلیه و بارگیری کالاهای کانتینری و با 3 پست اسکله چندمنظوره برای تخلیه و بارگیری غلات و فله به طول 684 متر آماده شده و 33 هکتار زمین پس‌کرانه آن درمجموع 5 پست اسکله بزرگ برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما در بندر چابهار آماده‌سازی شده است.
حوضچه بندر چابهار 300 هکتار وسعت دارد و کشتی بزرگ اقیانوس‌پیما و کانتینری با عمق 16 متر آبخور به‌آسانی می‌تواند با پهلوگیری در این بندر کالاهای خود را تخلیه و یا بارگیری کنند و از سال 92 تاکنون پیشرفت فیزیکی طرح توسعه بندر چابهار 65 درصد بوده است.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عزم و اراده جدی کشور در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه بندرچابهار افزود: توسعه بندر چابهار گامی اساسی در راستای تحقق راهبرد دولت در توسعه محور شرق و تسهیل ارتباطات منطقه به‌ویژه ارتباط با کشورهای افغانستان و آسیای مرکزی با دریای عمان و اقیانوس هند است و به همین دلیل از سرمایه‌گذاری دیگر کشورها ازجمله هندوستان در این بندر استقبال می‌کنیم.
عباس آخوندی موافقت‌نامه چابهار را به دلیل کمک به روند توسعه همکاری‌های اقتصادی با دیگر کشورهای آسیای میانه، گامی مهم و اساسی در رونق اقتصادی سه کشور ایران، هندوستان و افغانستان برشمرد و گفت: انتقال نخستین محموله گندم از هندوستان به افغانستان از طریق بندر چابهار گام نخست در رسیدن به این هدف است و باید این سه کشور با تلاشی بیشتر در راستای تحقق اهداف موافقت‌نامه حرکت کنند.
از طرفی محمد راستاد معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی معتقد است که چابهار دارای ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی و ترانزیتی بالایی است و می‌تواند به قطب اقتصادی منطقه تبدیل شود.
وی با بیان اینکه برای آماده‌سازی و تجهیزات فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار درمجموع یک میلیارد دلار هزینه شده است، افزود: برای افتتاح فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار مهمانان داخلی و خارجی از 27 کشور منطقه و شرکای اقتصادی ایران حضور خواهند داشت.
راستاد یادآور شد: در فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار 15 میلیون مترمکعب لایروبی، 203 هکتار استحصال اراضی جدید، یک هزار و 650 طول موج‌شکن احداث‌شده و عمق حوضچه آن نیز 16 و نیم متراست.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی اظهار کرد: هم‌اکنون کشتی‌های بزرگ 100 هزار تنی قابلیت پهلوگیری در این بندر رادارند و این مهم می‌تواند نقش بسزایی در واردات و صادرات کالاهای اساسی و عمومی داشته باشد و در آینده با تکمیل فازهای بعدی درنهایت ظرفیت این بندر به بیش از 82 میلیون تن افزایش خواهد یافت.
بندر چابهار با قرار گرفتن در شمال اقیانوس هند و شرقی‌ترین نقطه سواحل کشور موسوم به سواحل مکران ازنظر جایگاه حمل‌ونقل چندوجهی بین‌المللی در مسیر 2 کریدور شمال - جنوب و شرق - غرب دروازه طلایی ترانزیت به کشورهای GIS ( کشورهای آسیای میانه ) و افغانستان به‌حساب می‌آید.
بندر چابهار با بندر کاندلا هند 575 مایل دریایی فاصله دارد و با 6220 مایل دریایی با بندر هامبورگ آلمان، 5970 مایل با بندر روتردام هلند و 5470 مایل با بندر بیلبائو اسپانیا و 4135 مایل دریایی با بندر جنوا ایتالیا می‌تواند نقش مهمی را در جابجایی کالا بین کشورهای جنوب شرقی آسیا به اروپا ایفا کند.
با توجه به فاصله 315 مایلی بندرچابهار با بندر شهید رجایی، 560 مایلی با دوحه قطر575 مایل با منامه ، 360 مایل دریایی با دبی ، 235 مایل با فجیره ، 150 مایل با مسقط ، کراچی با 358 مایل و بمبئی با 785 مایل دریایی می‌تواند نقش مهمی را در ترانشیب کالا به این بنادر داشته باشد.
بهروز آقایی مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان اعلام کرد: بندر چابهار موقعیت مناسبی برای حمل‌ونقل، ترانزیت و ترانشیپ کالا دارد و بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر ترانزیت به کشورهای آسیای میانه و افغانستان است.
وی با بیان اینکه ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار پس از افتتاح فاز نخست به هشت و نیم میلیون تن خواهد رسید، گفت: قرار است از هند یک‌میلیون و 100 هزار تن گندم از طریق بندر چابهار حمل شود و درمجموع 47 هزار کانتینر گندم اهدایی هند به افغانستان با 47 هزار کامیون از طریق جاده ترانزیتی چابهار - میلک به افغانستان حمل می‌شود و این می‌تواند در رونق کسب‌وکار در این مسیر نیز بسیار تأثیرگذار باشد.
وی گفت: بندر چابهار آماده بهره‌برداری است و به‌زودی با حضور رئیس‌جمهوری، مقامات کشوری و مهمانان خارجی به بهره‌برداری خواهد رسید.
آقایی به مزیت‌های بندرچابهار اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌های کنونی و پس‌کرانه‌ای درحال‌توسعه بندر چابهار نگاه جدید شرکت‌های کشتیرانی منطقه و جهان را برای رسیدن به بازارهای کشورهای CIS (کشورهای آسیای میانه) و افغانستان از تمرکز بر خلیج‌فارس خارج و به دریای عمان و بین بنادر چابهار، صحار و گوادر معطوف می‌کند.
وی افزود: اجرا و تکمیل راه آهن چابهار- زاهدان - سرخس، خط لوله گاز ایرانشهر- چابهار، پتروشیمی توسعه نگین مَکُّران، ایجاد صنایع فولاد، ساخت فرودگاه بین‌المللی چابهار و همچنین توسعه بنادر کشورهای همسایه ازجمله عمان (بندر صحار) و پاکستان (گوادر) می‌تواند نقش مهمی برای جذب سرمایه گذاران داخلی وخارجی و توسعه تجارت و ترانزیت در این منطقه داشته باشند.
وی بیان کرد: در همین راستا حرکت به سمت آسانتر کردن قوانین مناطق ویژه اقتصادی در بنادر شهید بهشتی و کلانتری به منظور تسهیل سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات بندری ارزان و سریع و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه ترمینال مواد معدنی، مخازن نگهداری مواد پتروشیمی و نفتی و ساخت اسکله‌های اختصاصی نفتی علاوه بر فراهم کردن زمینه رسیدن به افق‌های برتر منطقه‌ای، تعیین کننده نقش کلیدی بندر چابهار به‌عنوان موتور مولد توسعه سواحل مکران و محور شرق کشور و دروازه طلایی ترانزیتی به کشورهای CIS و افغانستان است.
وی گفت: چابهار فاصله نزدیکی با افغانستان محصور در خشکی دارد و این کشور را می‌تواند به آب‌های اقیانوسی متصل و انواع کالاهای آن (معادن، محصولات کشاورزی و خشکبار) را به دنیا صادر کند و به‌زودی این منطقه راهبردی به قطب اقتصاد و تجارت تبدیل خواهد شد و شاهد اشتغال و توسعه در این منطقه خواهیم بود.
وی گفت: بندر چابهار محدودیتی برای توسعه ندارد و یک بندر مطمئن در حوزه ترانزیت، صادرات، واردات و ترانشیپ به کشورهای همجوار ایران است و این بندر ظرفیت خوبی برای بانکرینگ (سوخت رسانی به کشتی عبوری) دارد و در این زمینه مطالعات لازم از سوی سازمان بنادر و دریانوردی انجام شده و یک شرکت سوئدی نیز برای این کار ابراز تمایل کرده است.
آقایی تصریح کرد: در صورت ترانزیت و ترانشیپ کالا در بندر چابهار با بندر صحار عمان یک مرحله عملیات تخلیه وبارگیری کمتر از سایر بنادر است و هزینه تخلیه کالا در بندر شهید بهشتی چابهار یک هزار دلار به ازای هر کانتینر ارزانتر از بندر گوادر پاکستان و 1.5 میلیون تومان ارزانتر از بندر شهید رجایی است.
وی با بیان اینکه از سه سال گذشته تجهیزات مورد نیاز این بندر در چهار سری وارد کشور شده که در حال نصب است، خاطرنشان کرد: 85 میلیون دلار سرمایه‌گذاری هندی‌ها برای تأمین تجهیزات در حال ابلاغ قرارداد است و تا ماه آینده قرارداد آن نهایی خواهد شد و به صورت بی. او. تی (طراحی، ساخت واجرا) پس از 10 سال این تجهیزات به این بندر اختصاص می‌یابد.
شهرستان چابهار براساس سرشماری آبان سال 1395 با جمعیت 283 هزار و 204 نفر شامل 48 هزار و 147 خانوار از شمال به شهرستان‌های نیک شهر، قصرقند و سرباز، از شرق به کشور پاکستان، از جنوب به دریای عمان (مکران) و از غرب به شهر کنارک متصل است.
چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران و سرزمین موج و مرجان واقع در قلب مَکُّرانِ بلوچستان و در فاصله 645 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان از 2 شهر به نام‌های چابهار و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، 6 دهستان و 438 روستا تشکیل شده است
امیر حسین اسماعیلی مجری طرح توسعه فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار گفت: طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار یکی از طرح‌های مهم و کلان کشوری است که دولت برای تکمیل فاز نخست آن بیش از یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است.
وی افزود: با بهره‌برداری از فاز نخست بندر شهید بهشتی 6 میلیون تن به ظرفیت فعلی تخلیه و بارگیری که 2.5 میلیون تن است به 8،5 تن خواهد رسید و قرار است در طرح نهایی این بندر یا 21 پست اسکله و اتصال خط آهن سراسری درمجموع 20 تا 30 درصد بار بندر شهید بهشتی چابهار به وسیله قطار جابه جا شود.
طرح‌های توسعه فازهای بعدی بندر چابهار نشان می‌دهد که چابهار به‌عنوان منطقه راهبردی و متصل به آب‌های آزاد اقیانوس هند یکی از محورهای مهم و کلیدی توسعه سواحل مکران و پیشرفت ایران در سال‌های آینده خواهد بود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار معتقد است: مهمترین نیاز چابهار به‌عنوان یک نقطه راهبردی و اتصال به آب‌های اقیانوسی توسعه حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای، بندری و هوایی در این منطقه است.
عبدالرحیم کردی اظهار داشت: چابهار یکی از بهترین نقاط ایران و به‌عنوان چهار راه ارتباطی برای اتصال به کشورهای منطقه است و ساخت فرودگاه بین‌المللی، تکمیل راه آهن چابهار- سرخس، افتتاح طرح توسعه بندر شهید بهشتی، احداث بزرگراه و آزادراه چابهار- میلک و اتصال مناسب این منطقه به شهرهای پرجمعیت کشور می‌تواند اقتصاد و تجارت منطقه را متحول کند.
وی تصریح کرد: هم اینک راه آهن چابهار- زاهدان با پیشرفت 27 درصدی در حال ساخت است و مجوز احداث فرودگاه بین‌المللی نیز سال گذشته از سوی کمیته فضایی کشور صادر شده است.
وی با بیان اینکه چابهار به‌عنوان کانون توسعه جهانی مطرح است و کشورهای آسیای میانه و افغانستان را به آب‌های اقیانوسی و آزاد متصل می‌کند، افزود: برای نقش در اقتصاد ملی طرح‌های بزرگی نظیر پتروشیمی با ظرفیت هشت و نیم میلیون تن و فولاد با ظرفیت 10 میلیون تن در چابهار پیش بینی شده است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار گفت: توسعه زیرساخت‌ها از نیازهای مهم چابهار است و این شهرستان با داشتن 283 هزار نفر جمعیت 115 کیلومتر مرز آبی و 135 کیلومتر مرز زمینی در نزدیک‌ترین فاصله آب‌های آزاد جهان (اقیانوس هند) قرار گرفته است.
کردی تصریح کرد: چابهار در خارج از محدوده بحران، پر تنش و پرترافیک آب‌های خلیج‌فارس واقع شده است و به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران نقش ملی و بین‌المللی در توسعه ایران اسلامی دارد.
وی افزود: از نقاط قوت مهم چابهار حمل و ترانزیت کالا به افغانستان است و این مسیر بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای واردات و صادرات کالاهای اساسی به این کشور است و با راه اندازی خط منظم کشتیرانی در بندر چابهار در حال حاضر محموله گندم اهدایی دولت هند به افغانستان پس از انتقال به بندر چابهار بوسیله کامیون از مسیر چابهار - میلک به این کشور حمل می‌شود.
بنادر جنوبی استان سیستان و بلوچستان به دلیل استقرار بر کرانه دریای عمان و اقیانوس هند از دیرباز کانون دادوستد وآمد و شد دریائی بوده است و از زمان حضور پرتغالیها از نخستین دهه‌های قرن 16 در آب‌های جنوب تا ظهور انگلیس به‌عنوان قدرت خلیج‌فارس در طول جنگ جهانی اول همواره بخشی از فعالیتهای تجاری و دریانوردی رایج در آب‌های جنوبی ایران در بنادر جنوبی استان سیستان و بلوچستان بوده است.
خلیج چابهار با بریدگی طبیعی در حاشیه دریای عمان به این بندر در مقایسه با سایر مناطق ساحلی در جنوب کشور موقعیت ممتازی داده است و وجود آب‌های عمیق در خلیج چابهار شرایط مناسبی را برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما در این منطقه و ایجاد تاسیسات بندری با هزینه مناسب و صرفه اقتصادی فراهم کرده است.
چابهار به‌عنوان مهمترین بندر تجاری در خارج از خلیج‌فارس ازنظر سیاست و استراتژیکی ملی در مواقع جنگ و بحرانهای منطقه مجزا و نقطه کلیدی برای توسعه اقتصادی و بازرگانی خارجی کشور و ضمانتی برای گردش کار صنایع و فعالیتهای اقتصادی آن محسوب می‌شود که باید از این ظرفیت‌های مهم به خوبی در جهت کسب درآمدهای ارزی استفاده کرد.
بندر شهید بهشتی چابهار در مجاورت اقیانوس هند دروازه توسعه محور شرق از بنادر نسل سومی است که با استفاه از حمل ونقل چندوجهی به سهولت می‌تواند برای ترانزیت کالا به سایر کشورهای جهان و ترانشیب کالا به سایر بنادر مهم کشورهای حاشیه خیلج فارس بهره مند شود.
ایجاد مهمترین زیرساخت‌های بندری و دریایی به منظور محرومیت زدایی، شکوفایی و رونق اقتصادی و تحول در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی منطقه از مهمترین مزیت‌های طرح توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران است.
در افق 1404 دولت در نظر دارد این بندر اقیانوسی کشور به ظرفیت 6 میلیون کانتینر، 9 میلیون تن کالای چندمنظوره ، 12 میلیون تن کالای نفتی و مایعات و 1.3 میلیون تن کالای فله دست پیدا کند.
احداث 16 پست اسکله عمومی و چندمنظوره ، اجرای 10 پست اسکله کانتینری برای پهلوگیری بزرگترین کشتی‌های اقیانوس‌پیمای جهان، احداث3 پست اسکله نفتی و فله مایع و 3 پست اسکله فله خشک از مهمترین طرح‌های توسعه این بندر تا سال 1404 است.