اول تیرماه؛ به روز ملی اصناف نامگذاری شده است. اصناف اگرچه به ظاهر به کسب و کار مردم گره خورده است و با محل معاش آنها در ارتباط است، اما برخی آن را بزرگترین نهاد مدنی میدانند که اداره آن به دست خود مردم است و تاثیرگذار در سرنوشت مردم است و جامعه.
صِنف از سوی گروهی از افراد دارای یک حرفه و پیشه تشکیل میشود تا از این راه به بهبود کیفیت و بالابردن سطح کیفی مجموعهٔ واحدها، در کنار تعیین تدابیری برای مقابله با تخلفات، و همچنین انجام وظیفهٔ اطلاعرسانی دربارهٔ اتفاقات حوزههای مرتبط با حرفه موردنظر، یاری رساند. یکی از ویژگیهای اساسی بازارها، تشکل بازاریان در انجمنهای صنفی، یعنی «اصناف» بودهاست. این انجمنها اصولاً به صاحبان حرفهها تشکل میبخشند و دارای وظایف اجتماعی وسیعی نیز هستند.
توزیع کالاها از جمله اصلیترین مسئولیتهایی است که بهعهدهٔ اصناف است. در واقع اصناف مجموعهای از تشکلهای اجتماعی و سیاسی است که از زمان انقلاب مشروطه و حتی قبل از آن در حوادث متعدد میتوان رد پایشان را جستوجو کرد تا زمان انقلاب اسلامی. بعد از آن هم اصناف نه بیتفاوت از تحولات جامعه بودند و نه از تبعات آن بینصیب. جنگ، تحریم، ورشکستگی به دلیل سیاستگذاری همه آن مشکلاتی است که بر بدنه اصناف میتوان نشانی از آنها جستوجو کرد.
امروزه اصناف در زیر عنوان بخشهای تولیدی، توزیعی، خدماتی و خدمات فنی در ارتباط با تولید و توزیع کالا و خدمات فعالیت دارند به گونهای که بخشی از تولید ناخالص ملی و اشتغال مولد توسط آنها به وجود میآید. از این رو اصناف نقش بسیار مهمی در اتصال حلقه بخشهای تولیدی به مصرف کنندگان مختلف دارند.
اما برخی از فراهم نبودن بسترهای رشد صنوف میگویند. از قواعد و قوانینی که نه تسهیلگر که در برابر این بخش قرار گرفتهاند. برای همین است که عدهای معتقدند در صورت آماده شدن فضا و بستر رقابتی در چرخه اقتصادی، فعالیت اصناف باعث افزایش سرعت گردش کالا، خدمات و نقدینگی میشود که این مهم افزایش رشد و توسعه اقتصاد کشور را به دنبال دارد. بدین شکل در صورت برنامهریزی و سیاستگذاری مناسب، اصناف می توانند به عنوان موتور رشد اقتصادی بسیار موفق عمل کنند.
اصناف بزرگترین بخش اقتصادی بعد از نفت هستند که گفته میشود بیش از ۳ میلیون واحد صنفی در زمینههای مختلف تولیدی، توزیعی، خدماتی و خدمات فنی در طیف وسیعی از فعالیتها در زنجیره تامین عرضه محصولات حضور دارند که بدون فعالیت آنها، اقتصاد کشور توان حرکت ندارد. فعالیت موثر اصناف نقش و اهمیت گستردهای در گردش مطلوب فرآیندها در چرخه و زنجیره تامین و عرضه محصولات از یک سو و جلب رضایت مصرفکنندگان از سوی دیگر دارد، اما عملکرد این بخش در این دو حوزه، خود تحت تاثیر برنامهریزی و سیاستگذاری دولت در برنامههای مختلف بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت است. درواقع، رشد و پیشرفت اقتصادی کشور و توجه به معیارهای مرتبط با حق و حقوق مصرفکنندگان، وابسته به اقدامات و فعالیتهای دولت در سیاستگذاری کلان اقتصادی، تدوین قوانین، مقررات و دستورالعمل شکلگیری و فعالیت بنگاهها و در نهایت کنترل، نظارت و بازرسی بر فرآیند زنجیره تامین و عرضه محصولات است.
کیوان کاشفی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران، دو دوره عضو هیات رئیسه اتاق اصناف بوده است. او مشکلات و موانع اصناف را به خوبی میشناسد و در گفتوگو با پایگاه خبری اتاق ایران میگوید: «اصناف بخش بزرگی از اقتصاد کشور هستند؛ بیش از یک چهارم تولید ناخالص ملی و حدود نیمی از اشتغال کشور در اختیار اصناف است.»
او جایگاه اصناف را عمومی میداند: «کمیت اصناف، کمیت بالایی است؛ عددی حدود 2 میلیون 700 هزار تا بیش از سه میلیون واحد صنفی در ایران فعالیت میکنند. اصناف گستره بزرگی دارند و بزرگترین مخاطب را در بین بخشهای اقتصادی همین واحدهای صنفی برعهده دارند.» کاشفی معتقد است اصناف را باید از دو منظر «اقتصادی» و «سیاسی» مورد مطالعه قرار داد.
اهمیت اصناف در اقتصاد ایران از آن جهت است که بخش عمده ای از فعالیت های اقتصادی در چرخه و زنجیره تولید، نگهداری، حمل و نقل، فرآوری، عمده فروشی و در نهایت خرده فروشی کالاها و خدمات از گذشته دور، توسط واحدهای صنفی شناخته شده تحت نام اصناف، انجام شده است.
کاشفی درباره موانع و مشکلات اصناف معتقد است: «باید روی کیفیت کار اصناف تمرکز کرد؛ اصناف کمیت بالایی دارد ولی باید نوع ارتباطات تجاری اینها، نوع برخوردها، آموزشهای لازم در حوزه کاری، آشنایی به تکنولوژی روز در اولویت مسئولان قرار گیرد تا اصناف را در این حوزهها تقویت کنند.»
او میگوید: «در بخش اصناف با توجه به استانداردهای دنیا، ما از این استاندارها فاصله معناداری داریم. در کشورهای پیشرفته برای 200 تا 220 نفر یک واحد صنفی فعالیت میکند ولی در ایران برای 30-35 نفر یک واحد صنفی فعالیت میکند. یعنی تعداد واحد صنفی در ایران زیاد است که ممکن است با تعداد جمعیت هماهنگی نداشته باشد. در ایران ورود و خروج صنوف خیلی زیاد است؛ ولی چون حجم سرمایه گذاری در این حوزه پایین است صدای آنها شنیده نمی شود.» به گفته کاشفی، باید روی حجم بازار کار شود. اینها یکی از چندین مشکلات حوزه اصناف است که هر سال در اول تیرماه، یکبه یک یادآور میشود و تاریخ تکرار آنها تیرماه سال بعد خواهد بود. اما آنچه هر روز تکرار میشود اهمیت بخش خصوصی در اقتصاد ایران است؛ جایگاهی که سخت متزلزل مینماید.