نهادهای مختلف اروپایی از اندیشکدهها و مؤسسات تجاری گرفته تا دولتهای اروپایی و نهادهای وابسته به اروپا بعد از برجام بنا را بر گشایش سیاسی و اقتصادی با ایران گذاشتند تا به وعدههای داده شده در برجام عمل کنند.
بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در امریکا و خروج واشنگتن از برجام اروپا به تلاشهای خود برای حفظ این وضعیت ادامه داد. اما نکته در اینجاست که باید دید بین حرف و عمل آنها چقدر فاصله هست و چقدر به اندازه جدیت ترامپ در برهم زدن برجام، در حمایت از ایران جدی هستند. بحثی که روز گذشته در پنجمین نشست گروه بورس و بازار با حضور صاحبان صنایع و کمپانیها و نمایندگان اروپا در پاریس که توسط فوروم ایران و اروپا برگزار شد، مورد بررسی قرار گرفت، راههایی که برای مقابله با تحریمها مطرح میشود، چه معافیتهای نفتی، چه SVP بود که هرکدام روزنههای امیدی را برقرار میکنند اما در عین حال هر کدام مشکلاتی هم دارند. اما ایران وقت زیادی ندارد، زیرا امریکا در تلاش است با اعمال فشار فرصت ابتکارعمل را از طرف ایرانی بگیرد.
بهطور جدی و سریع جلوی این اقدامات امریکا را گرفت، زیرا اگر قرار باشد این کار فرسایشی شود، برنده ماجرا امریکا خواهد بود و ایران و اروپا در مقابل ترامپ شکست میخورند. ایران باید تا قبل از سال جدید هجری شمسی برای رسیدن به این منظور به راه حلی دست یابد. ولی باید توجه داشت ممکن است SVP و معافیتهای نفتی جواب ندهد و به همین جهت ایران به دنبال راهکارهای دیگری است که این راهکارها به این بستگی دارد که دولتهای اروپایی، نهادها و کمپانیهای وابسته به آنها تا چه حد میخواهند و میتوانند و مصمم هستند در حمایت از ایران و منافع کمپانیهای خودشان مقابل زیادهخواهیهای ترامپ بایستند.
در نشست دیروز که با حضور معاون وزیر خارجه کشورمان برگزار شد، اروپاییها نشان دادند اراده چنین کاری را دارند و میتوان به اراده آنها امید بست، اما این امیدواری نباید به طول انجامد. زیرا با طولانی و فرسایشی شدن این وضعیت، امریکا و متحدان آن شامل اسرائیل و کشورهای عربی حوزه خلیجفارس و بهطور مشخص عربستان و امارات متشکل میشوند. (امارات دوبی در بحث ایران خود را وارد مبحث تحریمها و فشار بر ایران نکرده است. برعکس ابوظبی که در تمامی لابیهای ضد ایران حضور پررنگی دارد). ضمن اینکه فشارهایی که به عربستان بابت قتل خاشقجی و یمن آورده میشود، هرچند مؤثر بوده اما نمیتواند کمک زیادی برای ایران باشد.
بنابراین ایران نیازمند حمایت جدی اروپا است. اما باید توجه داشت، انتخابات پارلمان اروپا در پیش است و احتمال زیادی وجود دارد که فرد دیگری جایگزین فدریکا موگرینی شود. فردی که مشخص نیست گرایشهای او همانند موگرینی باشد و در صف متحدان ایران بایستد یا خیر. بنابراین راهکار ایران همان راهکاری است که دهه 90 ژاپن در پیش گرفت. ایران باید به جای ورود به مذاکره و معامله با کمپانیهای اروپایی بهطورمستقیم وارد مذاکره با دولتهای کشورهای مختلف اروپایی شود. در این صورت است که کمپانیهای کوچک اروپایی که نگران تحریمهای امریکا هستند، از چنین تحریمهایی در امان میمانند و مبادلات اقتصادی با خود کشورها و بانکهای آنان که قابل تحریم شدن نیستند، انجام میشود. بویژه که امریکا از کشورهای فقیر اروپایی که به حمایت امریکا نیازمند هستند، وارد عمل شده و مقاصد خود را در پارلمان اروپا به پیش میبرد. از همین رو مذاکره ایران با کشورهای اروپایی میتواند گشایش قابل توجهی برای ایران در شرایط حاضر فراهم آورد.