سازمان جهانی بهداشت (WHO) از سال 1988 هرساله یکم دسامبر، مصادف با 10 آذرماه را در سراسر جهان «روز جهانی ایدز» نام‌گذاری کرده است و هرساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود. هم‌زمان با سی‌امین سالگرد روز جهانی ایدز، شعار «وضعیت خودت را بشناس» ( know your status) از سوی سازمان جهانی بهداشت برای گرامیداشت این روز انتخاب‌شده است.
اگرچه از سال 1988 تاکنون پیشرفت‌های قابل‌توجهی به‌منظور مقابله با این بیماری واگیردار صورت گرفته است، اما بر اساس آمار و ارقام جهانی، آمار مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی همچنان بالاست.
بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۹۴۰ هزار نفر به دلایل مرتبط با اچ آی وی در سراسر جهان جان باختند و تعداد مبتلایان به اچ آی وی از ابتدای شناخت این بیماری تا سال ۲۰۱۷ میلادی ۷۷.۳ میلیون نفر برآورد شده است.
سازمان جهانی بهداشت همچنین تعداد افرادی که در سال گذشته در سراسر جهان با بیماری ایدز زندگی می‌کردند، 36.9 میلیون نفر تخمین زده است.
همچنین این سازمان در گزارش خود به مناسبت روز جهانی ایذر مدعی شده است که روزانه 1 میلیون نفر مبتلابه ایدز به دلیل عدم آگاهی از بیماری خود، جانشان را از دست می‌دهند.
میزان ابتلا به ایدز و مرگ ناشی از این بیماری در سطح دنیا از سال 2000 تا 2017 حدود 36 درصد کاهش‌یافته اما این موفقیت در تمام مناطق جهان نبوده بلکه ابتلا به ایدز در مناطقی مانند خاورمیانه، شمال آفریقا، اروپای شرقی و آسیای میانه نه‌تنها کاهش نداشته بلکه با سرعت زیاد در حال گسترش است.
پیش‌ازاین سازمان ملل متحد در هدف‌گذاری خود اعلام کرده بود که سال 2030، سالی است که درمان قطعی ایدز پیدا خواهد شد . اما بر اساس گزارشی که متخصصان نوشته‌اند و در سایت WHO هم به آن اشاره‌شده است، امکان ریشه‌کنی اپیدمی این بیماری تا سال ۲۰۳۰ وجود ندارد.
همچنین، سازمان ملل امیدوار بود تا سال ۲۰۲۰ تعداد مبتلایان جدید در هرسال به پانصد هزار نفر کاهش یابد که گزارش اخیر نشریه معتبر پزشکی «عدسی» می‌گوید این مهم اتفاق نمی‌افتد.
ایدز در ایران
«تخمین زده می‌شود که حدود ۶۰ هزار نفر در کشور مبتلابه عفونت ایدز هستند اما در حال حاضر کمتر از نیمی از آنها شناسایی‌شده‌اند و حدود ۱۵ هزار نفر از آنها تحت مراقبت قرار دارند. » این آمار را علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همایشی که امروز به مناسبت روز جهانی ایدز برگزار شد، اعلام کرده است. بر اساس آمار منتشرشده از وزارت بهداشت، آمار مبتلایان به ویروس اچ آی وی در کشور رو به افزایش است و عدم آگاهی مبتلایان و انجام ندادن آزمایش‌های مرتبط به‌منظور تشخیص زودهنگام این بیماری، از مهم‌ترین عوامل رشد مبتلایان به ایدز است.
اما آنچه واقعیت هولناک ایدز در ایران را نشان می‌دهد، مربوط به ایدز جنسی است که از ۱۷ درصد از کل موارد جدید ابتلا در سال ۸۸ به ۴۷ درصد سال ۱۳۹۶ رسیده است. اما نکته حائز اهمیت، همان‌گونه که پروین افسر کازرونی رئیس اداره ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت می‌گوید افزایش شمار مبتلایان به ایدز در بازه سنی 21 تا 35 ساله است که با افزایش چشمگیری همراه بوده است.
به گفته این مسئول در وزارت بهداشت، تا آخر شهریورماه امسال ۲۴ هزار و ۸۶۰ مبتلابه این بیماری ثبت‌شده‌اند که همه آنان تحت مراقبت و درمان نیستند.
او همچنین درباره الگوی ابتلا به ایدز در ایران می‌گوید: از کل موارد ابتلا، ۶۵.۴ درصد مربوط به استفاده از سرنگ آلوده توسط افراد معتاد و ۲۰.۱ درصد ابتلا به دلیل رابطه جنسی کنترل نشده بوده است. طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده، الگوی ابتلا در موارد جدید حاکی از آن است که ابتلا به ویروس HIV از تزریق مواد مخدر با سرنگ آلوده به سمت رابطه جنسی گرایش پیداکرده است، چراکه از کل موارد ابتلای جدید به ویروس HIV، حدود ۳۲ درصد را معتادان تزریقی و ۴۷.۱ درصد را ابتلا از طریق رابطه جنسی تشکیل می‌دهند.
مهم‌ترین راهکارهای مقابله با ایدز در ایران
در ابتدای سال 93، « چهارمین برنامه ملی استراتژیک کنترل ایدز برای سال‌های 1394 الی 1398» به همت کمیته کشوری کنترل ایدز تدوین شد. کمیته‌ای متشکل از 66 نفر از کارشناسان و صاحب‌نظران کشوری و مجامع بین‌المللی که مهم‌ترین چشم‌انداز آنها به صفر رساندن موارد جدید ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی و مرگ ناشی از آن اعلام‌شده است.
در این برنامه پیش‌بینی‌شده است که تا پایان سال 98، شیوه ابتلا به عفونت HIV در جمعیت عمومی کشور کمتر از 15 درصد باقی بماند و همچنین مرگ منتسب به این بیماری در مبتلایان به میزان 20 درصد کاهشی‌اید.
آموزش و اطلاع‌رسانی ، پیشگیری از ابتلا به ایدز از طریق مادر به فرزند، حمایت و توانمندسازی ، تقویت نظام مراقبت و مدیریت داده‌ها، تأمین سلامت خون، پیشگیری از انتقال تزریق و کاهش آسیب و پیشگیری از انتقال جنسی و ترویج استفاده از وسایل پیشگیری و توصیه به انجام مشاوره و آزمایش تشخیصی اچ آی وی از دیگر محورهای این برنامه است.
گام جدی مقابله با ایدز در تحریم
راه‌اندازی آزمایشگاه مقاومت دارویی HIV در کشور به‌رغم اعمال تحریم‌ها، از مهم‌ترین اقداماتی که به گفته معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کشور راه‌اندازی شده است که ۴۱ مرکز به دستگاه CD۴ مجهز شده است. ضمن اینکه قرار است تا پایان سال 96، کیت‌های آزمایشگاهی تشخیص سریع ویروس اچ آی وی از طرف وزارت بهداشت در داروخانه‌های
علیرضا رئیسی همچنین از راه‌اندازی چهار موبایل کلینیک در کشور برای ارائه خدمت در مناطق محروم و افزایش شناسایی و جلوگیری از تولد موارد جدید HIV خبر داد و افزود: وزارت بهداشت یک برنامه آزمونه را از سال ۹۳ در ۱۶ دانشگاه کشور و در مناطق حاشیه‌ای شهرها آغاز کردیم و در حال حاضر قرار است در همه کشور برنامه پیشگیری از انتقال HIV از مادر به نوزاد را انجام دهیم. تا پایان سال ۹۶، ۵۷۶ هزار زن باردار را تحت نظر قراردادیم و توانستیم ۱۱۳ مورد مثبت HIV پیدا کنیم که خوشبختانه در ۱۱۱ مورد تولد بدون HIV موفقیت‌آمیز بود. آن دو مورد هم به این دلیل دچار مشکل شدند که خیلی دیر به ما مراجعه کرده بودند. واقعیت این است که اگر اطلاع‌رسانی کنیم می‌توانیم جلوی این بیماری را بگیریم.
راهکارهای فردی مقابله با ایدز
متأسفانه تابو بودن مسئله ایدز در کشور باعث شده تا بسیاری از افراد از دادن آزمایش‌های مختص شناسایی این بیماری خودداری کنند. این در حالی است که همان‌گونه که متخصصان می‌گویند با تشخیص به‌موقع بیماری ایدز، کنترل آن نیز راحت‌تر خواهد بود و می‌توان از پیشرفت قابل‌توجه آن جلوگیری کرد.
به‌طورکلی برای تشخیص ابتلا به اچ‌آی‌وی ، سه گروه اصلی آزمایش وجود دارد. این سه نوع عبارت‌اند از آزمون آنتی‌بادی (پادتن)، آزمون آنتی‌ژن و آزمون سنجش مقدار. نکته حایز اهمیت در انجام آزمایش‌های مذکور، محرمانه بودن جواب آزمایش در صورت درخواست افراد است.
- آزمایش اسیدهای نوکلئیک (NAT): بسیار گران بوده و فقط در افراد در معرض با ریسک بالا یا افراد دارای علائم اولیه به‌احتمال مواجهه کاربرد دارد. PrEP یاPEP (پیشگیری قبل از مواجهه یا پیشگیری بعد از مواجهه) می‌تواند صحت آزمایش را در صورت ابتلا به اچ آی وی کاهش دهد.
- آزمایش آنتی‌ژن- آنتی‌بادی یا آنتی‌بادی: با ورود HIV به بدن و تکثیر ویروس بدن شروع به واکنش نموده وانتی بادی تولید می‌کند. از زمان آلودگی تا ظهور آنتی‌بادی متوسط سه هفته به طول انجامیده در خلال این مدت آنتی‌ژن p24 برای بسیاری از افراد آلوده به HIV-1 حضور دارد. بنابراین تلاش هم‌زمان برای کشف آنتی‌ژن p24 و آنتی‌بادی‌های علیه HIV-1 و HIV-2 سبب کاهش زمان بین آلودگی و تشخیص عفونت گردد.
- آزمایش‌های سریع برای کلینیک‌ها و منازل:این آزمایش‌ها بر مبنای کشف آنتی‌بادی علیه HIV-1 و HIV-2 طراحی‌شده‌اند. آزمایش ایدز و آزمونه HIV در منزل قابل انجام است اما صحت و دقت آن کمتر است.
