چشم‌آبی‌های آلمانی تا همین چند دهه پیش بازار داروی ایران را در قبضه قدرت خود گرفته بودند؛ قرص‌ها و کپسول‌های شفابخش با پوشش‌های رنگی‌رنگی توسط شرکت‌های ایرانی تولید می‌شد اما بازار این تولیدات در دست شرکت‌های خارجی امریکایی و اروپایی به ویژه آلمانی بود. در حقیقت شرکت‌های ایرانی همگی تحت پوشش شرکت‌های داروساز غربی بودند و اکثر آن‌ها با نام‌های خارجی در ایران به ثبت رسیده بودند. در آن زمان دانشگاه تهران تازه تأسیس شده بود و همزمان با آن «مدرسه دواسازی» نیز به دانشکده داروسازی تبدیل شد. پیش از این‌که مدرسه و دانشکده داروسازی در ایران به راه بیفتد نیز ایران در صنعت داروسازی افتخارات بسیاری را نسیب خود کرده بود. برای مثال الگو نویسنده کتاب تاریخ پزشکی ایران از داروسازی در عهده صفویه با عنوان «دوره زرین داروشناسی در اسلام» یاد کرده‌است. پس از انقلاب اسلامی در صنعت دارویی ایران نیز انقلاب و تحولی ایجاد شد که به ملی کردن بسیاری از شرکت‌های داروسازی انجامید. اکنون نیز کارشناسان و تحقیقات علمی نشان می‌دهد ایران هنوز هم می‌تواند با توجه ویژه به این صنعت موجب درخشش دوباره آن و جذب سرمایه‌گذاران جهان به این بازار پرسود بشود. این روزها هم که عصر پساتحریم و جذب سرمایه‌گذاران است، صنعت دارو می‌تواند مورد توجه بسیاری از فعالان اقتصادی قرار بگیرد.
صنعت دارو در فهرست فورچون همیشه به عنوان یکی از سودآورترین صنایع معرفی شده‌است. در سال 2009 از میان 53 صنعت سودآور جهان، صنعت داروسازی رتبه سوم را در سودآوری به خود اختصاص داده‌است. سرمایه‌گذاران اصولاً به دنبال بیشترین برگشت سرمایه و کمترین ریسک هستند، صنعت دارو هم از این دو فاکتور در حد رضایت‌بخشی برخوردار است و در نتیجه مورد استقبال جامعه سرمایه‌گذاران واقع می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم هزینه تحقیق و توسعه نسبت به فروش در صنعت دارو به مراتب از دیگر صنایع بیشتر است و به همین خاطر است که در نهایت ارزش افزوده بیشتری را ایجاد می‌کند. اروپایی‌ها در سال 2012 بیشترین سهم از فروش خالص صنعت دارو صرف تحقیق و توسعه شده‌است که اهمیت این مسئله را خوبی نشان می‌دهد. آمار و ارقام رسمی در سطح جهان نشان می‌دهد امروزه به طور میانگین حدود 16درصد از قیمت محصولات دارویی در دنیا هزینه تحقیق و توسعه است و مابقی آن نیز قیمت تمام‌شده محصول، هزینه اطلاع‌رسانی و سود است.
بازاری میلیاردی زیر سلطه 10 غول دارو
دارو صنعت پرسودی و با ارزشی است که همه آمار و ارقام نیز آن را ثابت می‌کنند. بر اساس گزارش‌های فارابی‌فارما، میزان فروش جهانی دارو (بازار جهانی) از 390میلیارد دلار در سال 2001 به 1057میلیارد دلار در سال 2014 رسیده‌است یعنی تقریباً 2.7برابر شده‌است. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد فروش جهانی دارو تا سال 2020 به 1.3تریلیون دلار برسد. بررسی‌های «صدا» از گزارش سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد بازار داروی جهان سالانه ارزشی معادل 300میلیارد دلار دارد، رقمی که انتظار می‌رود تا سه سال آینده (میلادی) به 400میلیارد دلار افزایش پیدا کند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که بیش از یک‌سوم از این بازار در اختیار کامل 10شرکت یا غول داروسازی جهان است. برخی از این غول‌های داروسازی فروشی بیش از 10میلیارد دلار در سال دارند؛ شش شرکت در ایالات متحده امریکا و چهار شرکت دیگر در اروپا پایه‌گذاری شده‌اند. برآوردهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد همچنان 85درصد از بازار دارویی جهان در قرن بیست‌ویکم در اختیار شمال و جنوب امریکا، اروپا و ژاپن خواهد بود.
هرچند بازار تحت کنترل این کشورها و غول‌های دارویی قرار دارد اما این مسئله چیزی از جاذبه‌های بازار صنعت دارو در ایران کم نمی‌کند. طبق آمار به دست آمده از بورس اوراق بهادار تهران، ارزش بازاری شرکت‌های دارویی عضو بورس اوراق بهادار تهران در مردادماه سال 1394 حدود 89899میلیارد ریال بوده که در برابر ارزش کل، سهمی 3.2درصدی را به خود اختصاص داده‌است. علاوه بر آن سرانه مصرف عددی دارو در ایران نیز از اهمیت ویژه‌ای در این زمینه برخوردار است. بر اساس آمار به دست آمده از سازمان بهداشت جهانی، ایران به لحاظ مصرف دارو جزو 20کشور نخست در دنیا به شمار می‌آید و در آسیا نیز بعد از چین مقام دوم را به خود اختصاص داده‌است. آمار داخلی نشان می‌دهد سرانه مصرف داروی داخلی (ریالی و عددی) طی سال‌های 1382 تا 1393 روندی افزایشی داشته‌است. در ایران متوسط دارویی که در هر نسخه تجویز می‌َشود حدود 3قلم است در حالی‌که متوسط جهانی کمتر از دو قلم دارو است.
به صورت کلی ایران به لحاظ موقعیت استراتژیک و منابع انسانی از جاذبه کافی برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. در کنار آن بازدهی مناسب، ریسک پایین و آینده رو به رشد صنعت دارو نیز باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران به این صنعت جذب شوند. اکنون در دوران پساتحریم شرایط برای جذب سرمایه‌گذار در این بخش فراهم شده‌است. چندی پیش اکونومیست در گزارشی به جاذبه‌های سرمایه‌گذاری این پرداخته بود. در این گزارش تأکید شده که صنایع غذایی و دارویی جذاب‌ترین بخش برای سرمایه‌گذاران به شمار می‌آیند. از تاریخ که داروسازی ایران در عهد صفویه را با واژه «زرین» توصیف کرده‌است تا آمار و ارقام داخلی و خارجی عصر حاضر همگی سندی است که نشان می‌دهد صنعت داروسازی در ایران می‌تواند اگر نه بیشتر اما به اندازه صنعتی مانند خودروسازی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی جذاب باشد البته بر اساس اطلاعاتی که آورده شد این صنعت در کل جهان می‌تواند پاسخگوی نیازهای سرمایه‌گذاران باشد. در این بین کمی مشوق و اطمینان خاطر به این سرمایه‌گذاران می‌تواند تکانی به آن‌ها بدهد و سرمایه‌های‌شان را وارد دنیای قرص و کپسول‌های رنگی‌رنگی کند.