برای دومین در یک سال گذشته، مقاماتِ اصلیِ طالبان افغانستان به کویته پایتخت بلوچستان آمدهاند. این شهر بزرگترین شهر پاکستان است که آلودگی بسیار کمتری دارد. نخستین بار بسیار عجولانه و برای انتخاب نفر بعد از ملا محمد عمر بود. عمر رهبر بنیانگذار طالبان به شمار میآمد؛ مرگ او که دو سال پیش در بیمارستانی در کراچی رخ داده بود، مخفی مانده بود تا اینکه بالاخره چندی پیش برملا شد. اما اکنون ملا اختر منصور جانشین ملاعمر که بر مرگ او سرپوش گذاشته بود، خودش نیز مردهاست. گفته میشود او در روز 21 می در جادهای در بلوچستان توسط یک نیروی امریکایی کشته شدهاست.
برای طرفداران پاکستانی ملامنصور، مرگ او به اندازه مرگ بنلادن نگرانکننده و معذبکننده است چرا که توسط نیروهای امریکایی کشته شدهاست. بنلادن نیز پنج سال پیش به همین شکل توسط امریکاییها کشته شد. اما ملامنصور یک خانهنشینِ منزویِ ترسو نبود. او از حمایت دولت پاکستان برخوردار بود و برای طالبان پناهگاهی را فراهم میکرد که بتوانند تأثیر و نفوذ خود را در افغانستان حفظ کنند. به این ترتیب اکنون شرایط با طالبان به صورت اساسی تغییر کردهاست. امریکاییها که معمولاً حملات خود را مخفیانه انجام میدهند و کسی را از آن باخبر نمیکنند بلافاصله پس از مرگ ملامنصور، حذف شدنِ او را از قدرتِ طالبان اعلام کردند تا ترس را به جان پاکستانیها بیندازند. امریکاییها اظهار کردند ملامنصور «مانعی بر سر مذاکرات صلح بود». از نظر آنها او مصالحه را متوقف کرده بود چرا که مانع حضور رهبرانِ منطقیِ طالبان در مذاکرات میشد؛ به همین خاطر دست دولت افغانستان از افراد منطقی در مذاکرات کوتاه بود.
ملامنصور در آخرین روز زندگی خود 450کیلومتر راه رفته بود. او پاسپورتی در دست داشت که نشان میداد از کراچی به دوبی و بحرین نیز سفر کردهاست. سپس امریکاییها رد او را گرفته بودند. در افغانستان مردم از جنگهای بیپایان با طالبان خسته شدهاند. رهبران افغان بارها تلاش کردهاند امریکا جنگ با طالبان را به پاکستان بکشاند. اتفاقی که اخیراً رخ داده پیشرفت بزرگی برای اشرف غنی به شمار میآید. او تلاشهای بسیاری داشت تا از در صلح و مذاکره با پاکستان وارد شود و به همین خاطر کارش به بدنامی کشیده شده بود. اما مذاکرات اشرف غنی با پاکستانیها بیثمر بودهاست. خشونتها در حال حاضر به اوج رسیدهاست و طالبان بیش از هر زمانی دست به اقداماتِ ستمگرانه میزند.
مذاکراتِ بیثمر
مذاکرات صلحی که در اسلامآباد پایتخت پاکستان صورت میگرفت به غیر از افغانستان، طرفهای امریکایی و چینی نیز داشت. اما با وجود پنج دیداری که در این زمینه صورت گرفت، هیچ پیشرفتی حاصل نشد. ملامنصور بیش از آنکه به مذاکره برای صلح علاقه نشان بدهد، تمایل داشت نیروهای خود را به کابل بفرستد و خون به پا کند. او در ماه آوریل طی حملاتی باعث مرگِ بیش از 60 افغان شد. دولت افغانستان بر این باورد است که پاکستان هیچ اهمیتی به این مذاکرات نمیدهد. یکی از دلایل افغانستان این است که پاکستانیها حتی به خودشان زحمت نمیدهند یکی از مقامات کلیدی خود را به این مذاکرات بفرستند. موضع پاکستانیها در این زمینه بسیار مرموز بودهاست. آنها حتی در مورد مرگ ملامنصور نیز به درستی واکنش نشان ندادهاند. برخی از تحلیلگران معتقدند پاکستانیها از مرگ ملامنصور خوشحالند.
امریکا این روزها از پاکستان سیر شدهاست. هر روز صحبت جنگ و خونریزی از دل این کشور برمیخیزد. شخصیتهای کلیدی در این کشور نیز هیچ تلاشی برای بهبود اوضاع نشان نمیدهند. در ماه فوریه کنگره امریکا با پرداخت کمک مالی به این کشور مخالفت کرد. آنها قرار بود برای تهیه جتهای جنگنده به پاکستان کمک کنند؛ اما با این جریانات از چنین اقدامی چشمپوشی کردند. در مقابل اما چین سعی دارد رابطه خود را با پاکستان در حوزه حملونقل و جاده بهبود ببخشد و حتی سرمایهگذاریهایی داشته باشد. البته ناگفته نماند که حضور اسلامگرایانِ افراطی شرایط را برای چین هم دشوار کردهاست. به این ترتیب این کشور هم دچار نوعی تردید است. علاوه بر آن اخیراً ایران، افغانستان و هند توافقی را به نام توافق چابهار به امضا رساندهاند که برای جاده و ترانزیت خواهد بود و ارتباط چین با پاکستان را تا حدود زیادی بیمعنا میکند. چین در این رابطه تنها به دنبال ایجاد یک کوریدور پرسود است. اما وقتی کوریدور دریایی چابهار تا اواخر امسال راهاندازی شود، دیگر جاده ابریشمِ نوینِ چین چیزی جز هزینه اضافی نخواهد داشت.
ملامنصور بسیار نزدیک به پاکستان بود. اکنون باید وضعیت جانشین او مشخص شود. کمکم با آمدن فصل تابستان و برداشت خشخاش، طالبان نیز دوره جدیدی از فعالیت خود را آغاز میکند. آن ها به تدریج در لشکرگاه دور هم جمع میشوند و نقشههایشان را برای کشت و کشتار روی دایره میریزند. در این شرایط صلح باید فعلا در انتظار بماند.