کمتر از یک ماه از سفر رئیس جمهور ایران در راس هیاتی بلندپایه به عراق، شاهد حضور نخست وزیر این کشور به همراه جمعی از وزرای دولت عراق و فعالان بخش خصوصی این کشور در ایران بودیم. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در حالی که عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق را همراهی می‌کرد، امروز در همایش تجاری ایران و عراق در اتاق ایران حاضر شد و ضمن تشریح برخی از جزئیات توافق‌های انجام شده، جایگاه ایران در برنامه بازسازی عراق را پررنگ خواند.
رئیس اتاق ایران در همایش مشترک تجاری ایران و عراق، نگاه به کشورهای اسلامی و همسایه را سیاست راهبردی و استراتژیک جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: بخش خصوصی ایران نیز توجه جدی به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای اسلامی به‌ویژه همسایه، را در دستور کار خود قرار داده است که در این میان کشور دوست و برادر، عراق از جایگاه ویژه‌ای برخورداراست. بخش خصوصی ایران در کنار تجارت کالایی همواره در پی توسعه روابط اقتصادی از طریق انتقال تجارب، سرمایه‌گذاری در تولید مشترک محصولات صنعتی با فعالان اقتصادی عراق است.
غلامحسین شافعی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 2018 با افزایش همراه بوده است. ولی سوال اساسی این است که آیاحجم روابط فعلی ایران و عراق در خور ظرفیت‌های اقتصادی و توانایی‌های دو کشور است؟ قطعاً پتانسیل‌های همکاری اقتصادی میان دو کشور فراتر از این میزان است در این ارتباط وجود برخی مشکلات مانع از دستیابی به سطح مناسب مطلوب اقتصادی در حد انتظار طرفین شده است.
وی افزود:عدم وجود روابط بانکی و مبادلات پولی و پوشش‌های بیمه‌ای، مشکلات حمل ونقل و روادید، مشکلات گمرکی و استاندارد از جمله مشکلات عمده‌ای است که موجب کندی در مراودات اقتصادی فیمابین شده است که حل این مشکلات جزو مطالبات فعالان اقتصادی بخش‌های خصوصی از دولتمردان دو کشوراست در عین حال انتظار می‌رود با تسهیل تردد تجار و یکسان‌سازی تعرفه‌های گمرکی زمینه برای تجارت سالم و روان میان فعالان اقتصادی بیش از پیش فراهم شود.
رئیس پارلمان بخش خصوصی ایران از آمادگی بخش خصوصی ایران در قالب اتحادیه‌ها، انجمن‌ها و تشکل‌های تخصصی وابسته به اتاق ایران را جهت بازسازی زیرساخت‌ها و بخش‌های صنعتی و معدنی عراق و همچنین ارائه خدمات فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری مشترک در زمینه‌های مختلف عمرانی کشور عراق از جمله ساخت و ساز فرودگاه، جاده‌سازی، سدسازی، کشاورزی، صنایع غذایی، گردشگری زیارتی، توریسم درمانی، تولید مشترک در زمینه‌های لوازم خانگی، نساجی، فراورده‌های لبنی و مصالح ساختمانی اعلام کرد.
غلامحسین شافعی در ادامه پیشنهاداتی را مطرح کرد که امضای موافقتنامه تجارت آزاد بین دو کشور، در صدر آن قرار داشت.
وی همچنین، تعمیق روابط اقتصادی دو کشور از طریق ایجاد مناطق آزاد تجاری، شهرک‌های صنعتی و ساماندهی بازارچه‌ها و ایجاد دروازه مشترک گمرکی بین دوکشور را خواستار شد.
رئیس اتاق ایران پیشنهاد سوم را اینگونه مطرح ساخت: نگاه به ایران به عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه (CIS) و استفاده از مسیر ترانزیتی ایران برای دسترسی به بازار بزرگ 450 میلیون نفری پیرامون. همچنین استفاده از مسیر ترانزیتی عراق برای دسترسی به بازار سوریه، لبنان و اردن.
او همچنین خواستار ایجاد سازوکارهای لازم برای حضور گسترده شرکت‌های صدور خدمات فنی ومهندسی ایران در پروژه‌های عمرانی عراق از جمله راه‌سازی، ساخت‌وساز، نیروگاه و پروژه‌های نفت، گاز وپتروشیمی و پرداخت مطالبات شرکت‌های خدمات فنی ومهندسی ایران که در عراق پروژه‌های متعدد اجرا کرده یا در حال اجرا هستند، شد.
برگزاری 28 نمایشگاه از محصولات ایرانی در عراق طی سال جدید
رضا رحمانی وزیر صنعت معدن و تجارت با حضور در این همایش به سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به عراق اشاره کرد و گفت: طی این سفر چندین یادداشت تفاهم بین ایران و عراق به امضا رسید که به حوزه‌های راه‌آهن، تسهیل در صدور روادید، سلامت، نفت و حوزه‌های دیگر مربوط می‌شود. برخی از این تفاهم‌نامه‌ها تاکنون به مرحله اجرایی رسیده‌اند و برخی دیگر نیز در مراحل اولیه اجرا هستند.
وی ادامه داد: طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته باید تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی حجم مبادلات بین دو کشور ایران و عراق به مرز ۲۰ میلیارد دلار برسد.
بر اساس اظهارات وزیر صنعت معدن و تجارت قرار است به‌زودی کمیته مشترکی علاوه بر کمیسیون مشترک بین دو کشور بین ایران و عراق تشکیل شود و موضوعات جزئی، مسائل و موانع موجود بر سر راه همکاری‌های تجاری دو کشور را مورد بررسی قرار دهد.
رحمانی همچنین به همکاری در زمینه حمل و نقل جاده‌ای و ریلی و توافقات صورت گرفته بین دو کشور در این حوزه‌ها اشاره کرد و گفت: طبق توافقات جدید قرار است در زمینه نقل و انتقالات بانکی و پوشش‌های بیمه‌ای با یکدیگر همکاری داشته باشیم. همچنین از آنجایی که استاندارد به عنوان یکی از موانع صادراتی ایران به عراق مطرح است در زمینه رفع این موانع نیز همکاری‌هایی خواهیم داشت. در حوزه گمرک و گذرگاه‌های مرزی نیز تسهیلاتی مورد توجه قرار گرفته است.
این مقام مسئول از توافق بین ایران و عراق برای توسعه همکاری های نمایشگاهی بین دو کشور خبر داد و افزود: محل نمایشگاه‌های دائمی محصولات ایران در بغداد به ما تحویل داده شده و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار است ۲۸ نمایشگاه طی سال 98 در این مرکز برگزار شود.
وی همچنین توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی را از برنامه‌های دولت ایران در همکاری با عراق عنوان کرد.
بازسازی عراق فرصت خوبی برای توسعه همکاری‌هاست
محمد هاشم عبدالمجید، وزیر بازرگانی عراق نیز با توجه به اهمیت توسعه روابط و مقابله با موانع موجود در برابر توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور تاکید کرد: هدف از این دیدارها تقویت همکاری‌های بین دو کشور در حوزه‌های مختلف است که نتیجه آن، توافق و شروع مرحله جدیدی از روابط بین تهران و بغداد خواهد بود.
وی هدف از این سفر را تکمیل مذاکرات گذشته و رسیدن به نتایج موثر بین دولتمردان دو کشور عنوان کرد و افزود: وزارت بازرگانی در طول فعالیت خود بر اساس منافع مشترک بین دو ملت حرکت می‌کند.
به باور وزیر بازرگانی دولت عراق، بازسازی مناطق جنگ‌زده عراق فرصت خوبی برای همکاری‌ها و تعریف پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک بین بخش‌های خصوصی دو کشور است.
وی ادامه داد: همکاری در زمینه راه‌آهن و لغو هزینه‌های مربوط به صدور ویزا از جمله اولویت‌های همکاری‌های دو کشور خواهد بود.
اتصال خلیج فارس از طریق عراق و سوریه به دریای مدیترانه
در ادامه اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور نیز مذاکرات بین ایران و عراق را راهگشا توصیف کرد و با اظهار امیدواری در مورد حضور و فعالیت بازرگانان و بخش خصوصی دو کشور برای توسعه و استحکام روابط بین دو کشور گفت: ایران همواره حمایت خود را از دولت و ملت عراق اعلام و از تمامیت ارضی این کشور حمایت کرده است و امروز وارد مرحله بازسازی می‌شود؛ ایران در بازسازی عراق نقش مهمی خواهد داشت.
وی با بیان این مطلب که دولت عراق باید برای حذف موانع و پیگیری ایجاد روحیه مردم‌سالاری و استقرار ثبات سیاسی وارد مرحله جدیدی شود، تاکید کرد: عراق پلی برای همکاری کشورهایی است که استقلال و حاکمیت این کشور را محترم شمرده و برای رای مردم این کشور احترام قائل باشند.
جهانگیری تصریح کرد: ایران در مرحله بازسازی و توسعه اقتصادی عراق آمادگی همکاری دوجانبه و چندجانبه هماهنگ با سیاست‌های داخلی عراق را دارد. باید توجه داشت که فشارهای آمریکا برای ایجاد محدودیت در مناسبات دولت و ملت عراق و ایران وجود دارد اما دو کشور تصمیم گرفته‌اند در مقابل این فشارها ایستادگی کنند.
معاون اول رئیس جمهور با بیان این مطلب که سطح همکاری‌های دو کشور طی سال‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است گفت: مجموع مبادلات دو کشور تاکنون 12 میلیارد دلار بوده که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده باید به سطح ۲۰ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ برسد. تحقق این مهم نقش بسزایی در روابط و ارتقای شاخص‌های اقتصادی دو کشور خواهد داشت.
بر اساس اظهارات جهانگیری، محصولات لبنی، ماشین‌آلات، برق و گاز مهمترین کالاهای صادراتی ایران به عراق هستند و برای توسعه سطح صادرات باید موانع پیش روی بخش خصوصی برداشته شود. در حال حاضر در حوزه گردشگری نیز شاهد رفت و آمدهای زیادی بین دو کشور هستیم. سالانه ۷ میلیون گردشگر به این دو کشور سفر می‌کنند. همچنین راهپیمایی اربعین نمادی از همکاری دینی بین دو کشور است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به برنامه دو کشور برای اتصال خلیج فارس از طریق عراق و سوریه به دریای مدیترانه خبر داد و افزود: بسترهای زیادی برای همکاری بین دو کشور در حوزه خدمات فنی و مهندسی وجود دارد. در حال حاضر بیش از ۴۰ شرکت بزرگ ایرانی در پروژه‌های عمرانی عراق فعال هستند. سه میلیارد دلار حجم قراردادهای این شرکت ها است که متاسفانه برخی از این پروژه‌ها در حال حاضر متوقف شده‌اند. شرکت‌های ایرانی انتظار دارند که هر چه سریع‌تر در مورد وضعیت آنها تعیین تکلیف و خسارت‌ها تامین شود.
معاون اول رئیس جمهور در مورد همکاری‌های استان‌های مرزی بین ایران و عراق نیز گفت: همکاری این استان‌ها در اولویت برنامه‌های ایران قرار دارد. همچنین ایران انتظار دارد در مرز خسروی امکان تردد مسافر بین دو کشور فراهم شود.
ترس و شک برای تداوم همکاری‌ها بین ایران و عراق از بین رفته است
در ادامه عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق سفر اخیر روحانی به عراق را سفری سرنوشت‌ساز با دستاوردهای زیاد توصیف کرد و گفت: مهمترین نکته در این سفر از بین رفتن ترس، شک و کندی در اقدامات بود و موجب شد از این پس با جدیت بیشتری زمینه‌های توسعه همکاری بین دو کشور را دنبال کنیم.
وی ادامه داد: برای پیگیری توافق‌های انجام شده در سفر هیات بلندپایه ایران به عراق، تصمیم گرفتیم در فاصله کمتر از یک ماه به ایران سفر و اینگونه تمایل و علاقه خود را برای توسعه همکاری‌ها اعلام کنیم. در حال حاضر سفرهای متعددی بین روسای بلندپایه دو کشور انجام می‌شود و از طرفی مردم نیز در زمینه گردشگری، درمان و تحصیل بین ایران و عراق سفر می‌کنند.
وی با اشاره به پیشرفت‌های قابل توجهی که در ایران و عراق صورت گرفته است، گفت: به‌رغم همه این پیشرفت‌ها همچنان در اقتصاد، فعالیت‌های اداری و مقررات بانکداری به طور مدیریت سنتی کارها را پیش می‌بریم که این وضعیت رضایت بخش نیست. شکاف بین ما و کشورهای توسعه یافته در حال گسترش است و باید به فکر کاهش این شکاف باشیم.
عبدالمهدی در ادامه به سطح تولیدات نفت دو کشور طی سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: ایران و عراق در گذشته روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کردند اما امروز تولیدات این دو کشور به نصف کاهش یافته است دلیل این کاهش عدم توانایی دو کشور نیست بلکه کشورهایی وجود دارند که مانع از حرکت ایران و عراق می شوند.
نخست وزیر عراق با اشاره به عقب مانده بودن نظام بانکی هم در ایران و هم در عراق تاکید کرد: باید این روندها تغییر کرده و به روز شوند؛ لازم است پروژه‌های مختلفی را برای بازسازی این زیرساخت‌ها تعریف کنیم. گام‌های اولیه را تعریف کرده‌ایم و باید به تدریج جلو برویم. سطح فعالیت گمرک‌های دو کشور نیز مطلوب نیست و باید به روز شوند. این عقب‌ماندگی‌ها باید جبران شود تا بتوانیم در جهان حرفی برای گفتن داشته باشیم.