با افزایش شدید تنشها بین ایران و آمریکا در پی ترور قدرتمندترین فرمانده نظامی ایران به دست نیروهای آمریکایی، رشد قابلتوجه قیمت نفت که از روزهای پایانی سال 2019 آغاز شده بود با قدرت بیشتری ادامه یافت.
ساعاتی پیش قیمت نفت برنت دریایی شمال در معاملات آتی بازار لندن از مرز 70 دلار در هر بشکه گذشت. ایران روز یکشنبه رسماً اعلام کرد که دیگر خود را ملزم به رعایت هیچیک از تعهدات هستهای قید شده در توافق هستهای موسوم به برجام نمیداند. از طرفی وزارت امور خارجه آمریکا نیز مدعی شده است که احتمال حمله موشکی ایران به محلهای نزدیک به پایگاههای نظامی این کشور در منطقه و تأسیسات نفتی عربستان وجود دارد.
وندانا هری مؤسس شرکت مشاوره و اطلاعات بازار انرژی «Vanda Insights» سنگاپور در خصوص جهش اخیر قیمت نفت بر اثر تشدید تنشها بین ایران و آمریکا میگوید: «نفت آماده است تا با هرگونه خبری دال بر بدتر شدن وضعیت ژئوپلیتیکی، به قیمتهای بالاتر جهش کند. آمریکا و ایران در روزهای اخیر تهدیدهای بسیار بزرگتری را علیه یکدیگر مطرح کردهاند و تهران عملاً در آستانه خروج از توافق هستهای سال 2015 قرار گرفته است. این وضعیت میتواند وضعیت را خیلی سریع به سمتی پیش ببرد که بدترین بحران خاورمیانه پس از بهار عربی را شاهد باشیم.»
روز گذشته نمایندگان پارلمان عراق رأی به اخراج نیروهای آمریکایی از کشورشان دادند. علاوه بر این، دو سرباز و دو پیمانکار آمریکایی در پی وقوع یک حمله ناگهانی به پایگاه نظامی این کشور در کنیا کشته شدند. شبهنظامیان گروه تروریستی الشباب که از گروههای وابسته به القاعده هستند، مسئولیت این حمله را بر عهده گرفتند. این حمله در پاسخ به حمله هوایی نظامیان آمریکایی به مواضع گروه الشباب در شرق آفریقا اتفاق افتاد.
تنشها بین ایران و آمریکا پیش از این نیز موجب بروز اختلالات بیسابقه اما کوتاهمدتی در بازار نفت شده بود. در سال گذشته میلادی آمریکا حمله به چند فروند نفتکش [در دریای عمان و نزدیکی تنگه هرمز] و همچنین حمله پهپادی به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو –که به بزرگترین کاهش کوتاهمدت عرضه نفت در تاریخ این صنعت منجر شد- را به ایران نسبت داد.
پس از آنکه ایران تهدید کرد در واکنش به ترور فرمانده نظامی بلندپایه خود توسط نیروهای آمریکایی در عراق انتقامی سخت و طولانی از آمریکا خواهد گرفت، دونالد ترامپ در یک نشست خبری مدعی شد که اقدام آمریکا در هدف قرار دادن ژنرال ایرانی در نزدیکی فرودگاه بغداد با هدف «آغاز یک جنگ» انجام نشده است. در عین حال آمریکا در حال اعزام نیروهای بیشتر به خاورمیانه است. مقامات ایران تهدید کردهاند که پایگاهها و تأسیسات نظامی آمریکا در منطقه هدف حمله انتقامجویانه قرار خواهند گرفت. از طرفی انتظار فعالیت گروههای وابسته به ایران نیز در سراسر منطقه افزایش یابد.
در ماه گذشته میلادی کشور عراق با تولید روزانه 4.65 میلیون بشکه نفت در روز، همچون سالهای اخیر دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک بوده است. سه همسایه نفتخیز عراق یعنی عربستان، ایران و کویت نیز مجموعاً 15 میلیون بشکه نفت در روز تولید میکنند. بخش عمده تولید نفت این کشورها با عبور از آبراهه باریکی به نام تنگه هرمز راهی بازارهای جهانی میشود؛ آبراههای که ایران بارها تهدید کرده است که در صورت وقوع جنگ، آن را مسدود خواهد کرد.
علاوه بر افزایش اخیر قیمت نفت، نشانههای دیگری دال بر اینکه فعالان بازار نفت در حال آماده کردن خود برای اختلالات بیشتر در عرضه نفت هستند نیز به چشم میخورد. نوسانات در بازار اوراق مشتقهای که ریسک جهش قیمت نفت را پوشش میدهند، افزایش یافته است. قراردادهای آتی مربوط به معامله 4 میلیون بشکه نفت برای تحویل در ماههای مارس و سپتامبر بهگونهای است که خریداران اوراق منتظر رسیدن قیمت هر بشکه نفت برنت به 95 دلار هستند تا به سود برسند. هزینه بیمه نفتکشها که در پی حمله پهپادی به تأسیسات نفتی عربستان افزایش چشمگیری پیدا کرده بود، احتمالاً باز هم افزایش خواهد یافت.
اما برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که افزایش 23 درصدی قیمت نفت در سال گذشته میلادی، فضای چندانی را برای افزایشهای بیشتر باقی نگذاشته است.
جعفر عطائی، مدیر مؤسسه مشاوره انرژی «منار» در دبی امارات، در این خصوص میگوید: «بازار نفت همیشه بدترین سناریو را در نظر میگیرد و به همین دلیل باید گفت که بخش زیادی از ریسک عمومی اکنون در قیمتها منعکس شده است. رسیدن قیمت نفت به 70 دلار در هر بشکه نشان میدهد که بازار بدترین سناریویی ممکن را لحاظ کرده است و ما انتظار داریم که رشد قیمت نفت در همین حوالی متوقف شود. در سهماهه اول امسال قیمت نفت بین 60 تا 70 دلار در نوسان خواهد بود.»