مجلس و دولت به دنبال ساماندهی صنعت و بازار خودرو. مجلس به دنبال آزادسازی مشروط واردات خودرو است، اما وزارت صمت به دنبال حمایت از خودروسازان برای تولید خودروهای با کیفیت‌تر اما در عین حال شکستن انحصار است. البته انتقاداتی به هر دو شیوه وارد است. برخی واردات را در قبال صادرات خودرو روش درستی نمی‌دانند؛ در مقابل برخی هم مخالف حمایت بی‌قید و شرط دولت از خودروهای بی‌کیفیت تولید داخل آن هم با قیمت بالا هستند.
اما راه‌حل چیست؟ برای سامان دادن به صنعت و بازار خود چه نسخه‌‌ای باید تجویز کرد؟ منصور معظمی مدیرعامل سابق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، در گفت‌وگو با «تعادل» ضمن انتقاد از طرح خودرویی مجلس، واگذاری واردات خودرو به خودروسازان را در قبال صادرات اقدامی نادرست و یک تکلیف تحمیلی می‌داندو معتقد است واردات خودرو باید به افراد خبره واگذار شود. او در عین حال، دلیل انحصار در بازار خودرو را حمایت‌های دولت نمی‌داند، بلکه نبود شرکتهای خودروساز با مقیاس بزرگ را دلیل اصلی معرفی می‌کند. معظمی در گفت‌وگوی خود با ما یک نسخه ۴ بندی برای سامان دادن به صنعت خودرو ارایه می‌دهد که شامل «ائتلاف قطعه‌سازان و تقویت آنها، ارایه یک برنامه منسجم ابلاغی از سوی دولت برای صنعت خودرو، مشارکت خودروسازان با برندهای مطرح خارجی واینکه دولت در حوزه خودرو فقط سیاست‌گذار و ناظر باشد و به بخش مدیریت ورود نکند»، است. مدیرعامل سابق ایدرو، همچنین شرط بازگشت شرکای خارجی که پس از اعمال دوباره تحریم‌ها بازار ایران را ترک کردند، «سرمایه‌گذاری مشترک» می‌داند. به عبارتی دیگر، اگر شرکت خارجی در بازار ایران سرمایه‌گذاری کرد، می‌تواند سهمی از بازار داشته باشد؛ در غیر این صورت نباید این بازار بسیار خوب را فقط به واردات اختصاص دهیم. مشرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
جناب معظمی اخیرا مجلس طرحی را در دستور کار خود قرار داده است که براساس آن واردات خودرو به چهار روش از طریق ارز متقاضی، واردات در قبال صادرات نفت از سوی افراد غیرحقوقی غیردولتی، همچنین واردات در برابر صادرات خودرو و قطعه، امکان‌پذیر است؛ البته انتقادات زیادی به این طرح مجلس وارد شد؛ نظرتان دراین باره چیست؟
نفس آزادسازی خودرو کار درستی است و به نوعی خدمت به مصرف‌کننده است. یعنی مصرف‌کننده اختیار دارد که بتواند خودرویی که به آن نیاز دارد را خریداری و سوار شود. اما نکته‌ای که باید به آن توجه شود، تعیین یک چارچوب مشخص از سمت وزارتخانه صمت برای واردات است تا در آینده شاهد واردات بی‌رویه انواع و اقسام خودروها نباشیم؛ بنابراین باید دستورالعملی تنظیم شود که خودروهای وارداتی، خودروهای روز دنیا باشند، حتی‌المقدور از سوخت فسیلی استفاده نکنند و مطابق با تکنوژی روز دنیا باشند. علاوه بر این واردکننده باید مطلع باشد که دولت چه سیاستی را دنبال می‌کند. نکته دیگری وجود دارد و آن این موضوع است که اگر واردات را به عنوان یک حرفه بپذیریم، باید اجازه دهیم تا کار واردات را افراد خبره انجام دهند. من معتقدم که خودروساز نباید واردکننده باشد. خودرو ساز وظیفه ساخت خودرو با کیفیت و ایجاد رضایتمندی برای مشتری را برعهده دارد. خودروساز حتی اگر واردکننده هم بشود یعنی وظیفه‌ای خارج از مسوولیتش به او محول شده است. بنابراین من معتقدم این کار باید به افراد خبره واگذار شود.
البته اخیرا وزیر صمت نیز در اظهاراتی عنوان کردند که اولویت و هدف ما حمایت از تولید داخل است؛ آیا واردات خودرو با تولید خودرو منافاتی دارد؟
بنا بر گفته‌های قبلی آقای وزیر و تا جایی که بنده مطلع هستم، وزیر صمت موافق با واردات خودرو بودند. واردات خودرو در واقع کمکی به مصرف‌کننده است و این موضوع به هیچ عنوان در تضاد با حداکثر استفاده از توانمندی داخلی و ساخت داخلی نیست. استفاده از توان داخلی و ساخت داخل یک شرط لازم و یک اصل بدیهی است. مگر می‌توان گفت در حالی که توان، فرصت و امکان بهره‌بری از تولید داخل را در کشور داریم، از آن استفاده نکنیم. به نظر من هر کسی این کار را بکند، جفا کرده است. بنابراین واردات خودرو در راستای کمک به مصرف‌کننده است و احتمالا نظر آقای وزیر این‌گونه بوده مادامی که شما خودروی روز را وارد می‌کنید این کمکی است برای اینکه خودروسازان داخلی هم به سمت تولید خودرویی حرکت کنند که به لحاظ تکنولوژی، رفاه و نیاز مصرف‌کننده شرایط بهتر، راحت‌تر و قیمت‌های منطقی‌تری داشته باشد.
اینکه به بهانه حمایت از تولید داخل، درهای واردات را ببندیم و انحصار را دراختیار چند خودروساز قرار بدهیم وآنها هم هر خودرویی با هر کیفیتی تولید کردند، ساز وکار وسیاست درستی است؟
ما در کشور دو خودروساز در مقیاس بزرگ داریم. در واقع خودروساز دیگری نداریم؛ یعنی اگر خودروساز دیگری هم در اندازه و ظرفیت این خودروسازها وجود داشت، به‌طور قطع به یقین آنها هم خودرو تولید می‌کردند. کمااینکه الان شرکتهای خصوصی‌ای هستند که در این شرایط تولید می‌کنند اما تیراژ تولید آنها بسیار کم است. به هر حال این دو خودروساز دولتی بودند و دولت از آنها حمایت‌های زیادی کرده و سال‌های طولانی است که اینها در بازار هستند و تولید می‌کنند. اگر الان چنین شرایطی وجود دارد به این دلیل نیست که دولت بخواهد این دو شرکت انحصار داشته باشند بلکه به این علت که شرکت خودروسازی دیگری نداریم.
اگر شرکت خودروساز دیگری در بخش خصوصی با همان مقیاس اقدام به تولید و ورود به بازار کند. آیا دولت به همان میزان حمایت می‌کند؟
به نظر من دلیلی برای حمایت نکردن وجود ندارد. شرکتهای بخش خصوصی ما هیچ کدام از نظر اندازه و ظرفیت در حد خودروسازهای فعلی نیستند. باید تلاش بکنیم و کمک بشود که شرکتهای با مقیاس کوچک نیز در راستای افزایش مقیاس تولید خود گام بردارند، تا بتوانند در آینده حجم قابل توجهی از بازار را در اختیار داشته باشند.
به هر حال صنعت خودروسازی ما در وضعیت ایده‌آل یا حتی خوبی نیست؛ پیشنهادتان برای سامان دادن به این صنعت مهم وپرمتقاضی چیست؟
در رابطه با ساخت داخلی در کشور سه نکته وجود دارد. نکته اول این موضوع است که ما ظرفیت خوبی در قطعه‌سازان خود داریم اما این ظرفیت موجود در قطعه‌سازی به گونه‌ای نیست که بتواند تمام نیازها را تامین کند. به عنوان نکته دوم می‌توان به این مساله اشاره کرد که قطعه‌سازان بسیاری اوقات در جهت تقویت خودشان و دیگر قطعه‌سازان حرکت نمی‌کنند. آخرین نکته در این خصوص تعداد بسیار قابل توجهی از قطعه‌سازان است که مقیاس پایینی از نظر تولید دارند و لذا قیمت تمام شده آنها بالا است. به نظر من قطعه‌سازان باید با هم ائتلاف بکنند و تبدیل به قطعه‌سازان بزرگ شوند که بتوانند رقابت کنند و امکان دسترسی به تکنولوژی روز را پیدا کنند که به طبع قیمت تمام شده آنها نیزکاهش پیدا می‌کند. بنابراین به نظر من اولین راهکار برای ساماندهی وضعیت فعلی صنعت خودرو تقویت قطعه‌سازی است. به عنوان راهکار دوم دولت باید در رابطه با خودرو یک برنامه منسجم ابلاغی داشته باشد. چنین برنامه‌هایی وجود دارد، اما ابلاغی نیست. راهکار سوم از نظر من، مشارکت خودروسازان با صاحبان برندهای موفق در دنیا است. این مشارکت به تقویت خودروسازان بسیار کمک می‌کند. به عنوان راهکار چهارم می‌توان به این موضوع اشاره کرد که دولت باید در حوزه خودرو فقط سیاست‌گذار و ناظر باشد و اگر شرکتهای دولتی و خصولتی در خودروسازی‌ها سهامدار هستند به هیچ عنوان نباید به بخش مدیریت ورود کنند. به نظر من با این راهکارها امکان ایجاد وضعیت مطلوب وجود دارد، اما همواره باید به یاد داشته باشیم که ما در صنعت خودرو دارای ظرفیت بسیار خوبی هستیم و باید کاری کنیم که این ظرفیت موجود هم‌افزایی کند. این هم‌افزایی در صنعت خودرو کمتر صورت می‌گیرد و به نظر من اگر وزارت صنعت، معدن وتجارت که متولی است و مسوولیت این کار را بر عهده دارد، در این راستا در قالب یک مدل عمل کند یقینا ما شاهد توسعه هر چه بیشتر صنعت خودرو خواهیم بود.
مشارکت درتولید یا اینکه بازار کشور را در اختیارشان قرار دهیم؟
من به هیچ‌وجه نمی‌گویم که بازار خودمان را در اختیار کشورهای دیگر قرار بدهیم بلکه می‌گویم که از طریق مشارکت با صاحبان برند می‌توانیم تولیدات خوبی داشته باشیم و محصولاتمان را وارد بازارهای بین‌المللی کنیم. اما با توجه به شرایط موجود این امر امکان‌پذیر نیست. اما اگر زمانی شرایط مشارکت با صاحبان برند ایجاد شود، امکان دسترسی به تکنولوژی، بازارهای هدف و شبکه توزیع صاحبان برند فراهم می‌شود که تحقق این مشارکت یقینا به صلاح مصرف‌کننده است.
جناب معظمی چنانچه گشایشی سیاسی و اقتصادی در کشور حاصل شود و شرکای خارجی که در زمان تحریم کشور را ترک کردند، بخواهند برگردند، برخورد ما باید چگونه باشد؛ یعنی در صورت فراهم شدن شرایط برای بازگشت شرکتهای خودرویی خارجی به ایران باید به آنها اعتماد کرد؟
شرکتهای خارجی به‌شدت به دنبال ورود به بازار ایران هستند، اما من معتقدم که باید برای آمدن شرکتهای خارجی در بازار ایران شرط گذاشته شود. مهم‌ترین شرط این است که شرکت خارجی می‌تواند وارد بازار ایران شود در صورتی که سرمایه‌گذاری کند. اگر شرکت خارجی در بازار سرمایه‌گذاری کرد می‌تواند سهم بازار نیز داشته باشد در غیر این صورت نباید این بازار بسیار خوب را فقط به واردات اختصاص دهیم. یعنی اگر تنها واردکننده باشیم، شرکتهای خارجی محصولات خود را می‌فروشند، ولی ما چیزی به دست نمی‌آوریم. اما اگر ورود شرکتهای خارجی با سرمایه‌گذاری همراه باشد، می‌توانیم به بسیاری از اهداف خود برسیم. برای شرکتهای خارجی باید به شرط سرمایه‌گذاری اجازه حضور در بازار داده شود.