مردی در میانه 40سالگی است اما چندی پیش به خاطر یک سینهپهلوی ساده تا آستانه مرگ رفتهاست. او به خاطر این بیماری ساده دو بار بستری شده و هر بار چندین بسته قرصهای آنتیبیوتیک مصرف کرده و تازه یکماهی است که بهبود پیدا کرده اما کاملاً ضعیف و نحیف شدهاست. دلیل این مشکل او اما جای تأمل دارد، بدن او به نوع خاصی از آنتیبیوتیک مقاوم شده و به همین خاطر این بیماری ساده برایش به غولی شکستناپذیر تبدیل شدهاست. البته او خیلی خوششانس بوده که از این مشکل جان سالم به در بردهاست، خیلیها هر روز جان خود را به همین دلیل ساده از دست میدهند. به دلیل اهمیت سلامت مردم جهان در رشد اقتصاد جهانی، بانک جهانی این مسئله را مورد واکاوی قرار دادهاست. بر اساس جدیدترین گزارش بانک جهانی، مقاومت داروهایی که برای مقابله با عفونت مصرف میشوند یکی از بزرگترین تهدیدهای آتی برای رشد اقتصادی جهان به شمار میآید. بر اساس گزارش بانک جهانی تولید ناخالص داخلی جهان تا سال 2050 حدود 4درصد کاهش خواهد یافت و فعالیتهای اقتصادی در کشورهای کمدرآمد حدود 11درصد کم میشود. ظرفیت رشد به حداقل میرسد و حدود 28میلیون و 300هزار نفر در این ماجرا در سرتاسر جهان به فقر مفرط کشیده میشوند. البته 93درصد از این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند. بررسیهای «صدا» از این گزارش نشان میدهد که تا سال 2050 هزینههای سلامت 1تریلیون و 200میلیارد دلار در سال افزایش خواهد یافت. به این ترتیب بر اساس این گزارش، هزینه اقتصادی که از این طریق ایجاد میشود از مجموع هزینه بحران بزرگ اقتصادی سالهای 2008 و 2009 بسیار بیشتر و ویرانگرتر است؛ این هزینه در کشورهای در حال توسعه بسیار بیشتر خودش را نشان میدهد.
این آمار باعث نگرانی جامعه جهانی شدهاست چرا که نشان میدهد آینده و امنیت کودکان نیز در معرض تهدید است. امروز تصاویر بسیاری از آفریقاییهای مبتلا به ابولا منتشر میَشود که در خانه یا مراکز درمانی تحت نظر پزشک هستند؛ اما در جهانی که مقاومت آنتیبیوتیکی به اوج میرسد ترس از بیماریهای عفونی مُسری به جایی میرسد که هیچ پزشک و پرستاری نیز حاضر به چنین مراقبتهایی نیست حتی اگر احتمال واگیر یا مقاومت دارویی بسیار پایین باشد. برخی تحلیلگران میگویند این مسئله حتی روی جراحیها نیز اثرگذار خواهد بود، تا جاییکه عمل به دست رباتها و با نظارت پزشکان از طریق مانیتور انجام خواهد شد. به این ترتیب کار به جایی میرسد که درمان خواهد بود اما درمانگر دلسوزی پیدا نخواهد شد.
سناریوی مخوفِ محتمل
این سناریو که درمان باشد اما درمانگر نباشد، به نظر دور و غیرمحتمل میآید اما پژوهشگران آن را چندان دور از ذهن نمیدانند. یک بیماری همهگیر میتواند این را به صورت برجستهتری نشان بدهد. به این ترتیب آنچه نگرانکننده است تنها اعداد و ارقامی نیستند که کاهش تولید ناخالص داخلی جهان را نشان میدهند بلکه ماهیت درمانگری نیز زیر سوال خواهد رفت. اگر جامعه جهانی همین حالا اقدام کند چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. بر اساس گزارش بانک جهانی اگر دولتها بر اساس یک تعهد سیاسی سالانه 9میلیار دلار برای سلامت انسانها و حیوانات سرمایهگذاری کنند میتوان به آینده بیشتر امید داشت. به این ترتیب تا سال 2050 میتوان به سود 20تریلیون دلاری از این مسیر دست یافت یعنی بازگشت سرمایه در این عرصه بیش از 100برابر خواهد بود. اما آنچه اهمیت دارد این است که دولتها به خودشان بیایند و همین حالا اقدام کنند. شاید تنها در صورت چنین رسیدگیهایی بتوان به آینده وضعیت بهداشت و سلامت در جهان امیدوار بود.
گاهی پاتوژنها به گونهای تغییر میکنند که در برابر داروهای آنتیبیوتیکی مقاوم میشوند و در بدن به شیوع خود ادامه میدهند، این فرایند مقاومت آنتیبیوتیکی نامیده میشود؛ در این شرایط درمان افراد به امری دشوار تبدیل میشود. این مسئله در 70سال گذشته که این داروهای معجزهآسا معرفی شدند باعث از بین رفتن جان میلیونها نفر روی زمین شدهاست.