سرانه منابع آب تجدیدپذیر ایران به حدود هزار و 500متر مکعب رسیده و به این ترتیب ایران وارد مرحله تنش آبی شدهاست. اکثر تحلیلگران ادعا میکنند بخش کشاورزی سهم 90درصدی را در مصرف آب ایران دارد. البته اگر این ادعا هم وجود نداشت، باز هم بخش کشاورزی اصلیترین مصرفکننده آب در کشور به شمار میآید. استفاده از روشهای سنتی و شیوههای نادرست آبیاری باعث هدررفت میزان زیادی آب در بخش کشاورزی میشود. در این شرایط لازم است که راهکارهایی برای مدیریت موضوع تنش آبی در دستور کار قرار بگیرد. بررسیهای پایگاه خبری اتاق ایران از جدیدترین گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد که استفاده از پلیمرهای سوپر جاذب میتواند به صرفهجویی 70درصدی در مصرف آب کشاورزی کمک کند.
پلیمرهای سوپر جاذب یکی از محصولات نهایی زنجیره ارزش پروپیلن در صنعت پتروشیمی است. البته بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، در حال حاضر این محصول در ایران به صورت صنعتی تولید نمیشود و نیاز کشور برای مصارف بهداشتی نیز از طریق واردات تأمین میَشود. به این ترتیب با توجه به نقش مهمی که پلیمرهای سوپر جاذب در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی دارند، لازم است دستگاههای متولی برای ترغیب فعالان صنعت پتروشیمی برای تولید این محصول اقدام کنند.
بررسیهای پایگاه خبری اتاق ایران از گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد که در سال 1394 حدود 46میلیون و 800هزار تن محصول پتروشیمی در کشور تولید شدهاست. در حال حاضر، 6مجتمع از 50 مجتمع پتروشیمی کشور با ظرفیت 907هزار تن، پروپیلن تولید میکنند. بر اساس برنامهها و طرحهایی که در برنامه ششم توسعه آمده قرار است ظرفیت محصول پروپیلن به 5هزار و 571 تن برسد. یکی از محصولات نهایی استراتژیک زنجیره پروپیلن نیز پلیمرهای سوپر جاذب است.
طبق تعارف، سوپر جاذب شبکه پلیمریِ به شدت آبدوستی است که در آب به طور فوقالعاده زیاد متورم میشود و پس از تبخیر تدریجی آب به حالت اولیه خود باز میگردد. مصارف بهداشتی و کشاورزی از اصلیترین کاربردهای سوپر جاذبهاست. در فرآوردههایی مانند پوشک بچه یا کرمهای آرایشی از این محصول به وفور استفاده میشود. اما مورد استفاده آنها در کشاورزی بسیار جذاب است. سوپر جاذبها مانند یک آبانبار مینیاتوری، آب و مواد محلول را جذب، نگهداری و برحسب تقاضای ریشه، تخلیه میکنند. آنها باعث استفاده بهینه از آب و کودهای شیمیایی و سموم میشوند. این سوپر جاذبها همچنین باعث جلوگیری از تنشهای ناشی از نوسانات رطوبتی میَشوند و امکان کشت در مناطق بیابانی را فراهم میکنند. آنها حتی امکان کشت بدون خاک را فراهم میکنند مانند کشت قارچ. اما نکته اصلی این است که سوپر جاذبهای پایه کشاورزی با آنکه به علت ترکیب، ساختار و فناوری تولید آن از همتاهای پایه بهداشتی خود گرانترند، اما به علت صرفهجویی عمده در مصرف آب و ارتقای عملکرد گیاهان مورد توجه قرار میگیرند.
تولیدکنندهها، دوام عملکرد سوپرجاذبها در خاک را حدود 3 تا 7 سال گفتهاند که این مورد به نوع خاک، آب و سوپر جاذب بستگی دارد. این سوپر جاذبها نباید در معرض آفتاب قرار بگیرند چرا که با نور آفتاب، خواص جذبی خود را از دست میدهند. البته سوپر جاذبها مصارف غیر از بهداشتی و کشاورزی هم دارند. برف مصنوعی، افزودنی سیالات حفاری چاههای نفت و برخی کابلهای مخابراتی برق از دیگر موارد استفاده پلیمرهای سوپر جاذب است.
ایران در حال حاضر سوپر جاذبهای مورد نیاز خود در بخش بهداشتی را از کشورهای کره و چین تأمین میکند. اما باید زیرساختها به گونهای فراهم شود که آنها داخل کشور تولید شوند. نقش استراتژیکی که این محصول میتواند در کاهش مصرف آب در کشور داشته باشد نشان میدهد که باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.