چند روزی است که دود، تصویر اصلی پایتخت در رسانههای ایران و جهان است و زندگی عادی مردم دچار اختلال شده است. حبیب کاشانی، عضو شورای شهر تهران در مورد بالا رفتن آمار مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا میگوید:«بر اساس آمار سازمان بهشت زهرا(س) از اول مهر تا 23 مهر 3262 نفر جان خود را از دست دادهاند اما در مدت مشابه آبان (1/8 الی 23/8) 3674 نفر جان خود را از دست دادهاند به عبارت دیگر در آبان ماه 412 نفر بیشتر جان خود را از دست دادهاند این جای سوال است مردمی که عوارض، مالیات و ... میدهند و بارها از آنها برای حضور در صحنههای مختلف دعوت کردیم، چرا مسئولان در این مواقع از آنها غافل هستند.»
تهرانیها با چند روز اضطرار در هوای آلوده مورد توجه رسانهها و مسئولین قرار گرفتهاند اما مردم جنوب، به زندگی در این شرایط و دیده نشدن عادت کردهاند. اهواز یکی از آلودهترین شهرهای جهان است. 4 شهر از ده شهر آلوده دنیا نیز در ایران قرار دارند.
بانک جهانی، به تازگی گزارشی را در خصوص هزینههای مالی و جانی آلودگی هوا منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، آلودگی هوا چهارمین عامل عمده مرگومیر در سراسر جهان است. در حالی که سایر مرگهای ناشی از آلودگی بیشتر کودکان و افراد مسن را درگیر میکند، مرگهای ناشی از آلودگی هوا بیشتر برای زنان و مردان در سن کار اتفاق میافتد. از دست دادن زندگی، بسیار غمانگیز است. هزینه اقتصادی آلودگی هوا نیز بسیار قابل توجه است.
سالانه 21 هزار ایرانی به خاطر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس میشوند که طی ده سال گذشته، 5 هزار نفر بیشتر شده است. میتوان حدس زد سهم جنوبیها در این میان، رقمی قابل توجه باشد. چرا که سالانه حدود 22هزار نفر در استان خوزستان به دلیل مشکلات ناشی از آلودگی هوا و ریزگردها به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه میکنند.در ماه مهر، غلظت آلودگی هوای اهواز حتی تا 17 برابر بیشتر از اندازه مجاز، گزارش شده است.
آلودگی هوا نه تنها برای زندگی روزانه مردم، بلکه برای اقتصاد نیز اثرات منفی زیادی دارد. سالانه 225 میلیارد دلار از اقتصاد جهان به خاطر آلوگی هوا، از دست میرود. در شرایطی که در سطح جهان برای اثرات اقتصادی و اجتماعی آلودگی هوا پژوهشهای جدی انجام شده و با جستوجوی انگلیسی میتوان به نتایج زیادی رسید، در ایران گزارشهای معتبری به جز اظهارنظرهای پراکنده وجود ندارد. معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست به تازگی اعلام کرده است مردم ایران سالانه 30 میلیارد دلار به خاطر مسائل زیستمحیطی خسارت میبینند.
گزارشهای بانک جهانی نشان دادهاست که کشور چین بیشترین هزینه را از جانب آلودگی هوا متحمل میشود. سالانه عددی معادل 10درصد از تولید ناخالص این کشور هزینه آلودگی هوا میَشود. این عدد در ایران نیز 2.3درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شدهاست.
آلودگی خوزستان، توان رقابتپذیری بخش خصوصی این استان را به چالش کشانده است
شهلا عموری، بانویی است که ریاست اتاق بازرگانی، صنایع و معادن اهواز را بر عهده دارد. صحبتهای او درباره مقابله با آلودگی هوای استان خوزستان از جنس کسبوکار است.
او در خصوص آلودگی هوا و ضررهای اقتصادی آن چنین برای «پایگاه خبری اتاق ایران» توضیح میدهد:«بر اساس بررسی و پژوهشی که از طرف سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است، اهواز و چند شهر دیگر در زمره آلوده ترین شهرهای جهان قرار گرفته اند. جالب اینکه اهواز در میان سایر شهرهای دارای بالاترین میزان آلودگی هوا، مقام نخست را از آن خود کرده است که در حقیقت پنج برابر میانگین آلودگی در مقیاس جهانی است. بدیهی است اگر یک برنامه ملی و برخوردار از حمایت حاکمیتی در مسیر آلودگی فزاینده اهواز قرار نگیرد، بحران فعلی شدیدتر خواهد شد، بنابر این مدیریت چنین بحرانی به عزم جدی دولت نیاز دارد.»
عموری در خصوص تبعات اقتصادی آلودگی هوا میگوید:«صرف نظر از آسیبهای بهداشتی و اثر آلودگی هوا بر سلامتی مردم، این موضوع به صورت غیر مستقیم بر انواع فعالیت های اقتصادی و کسبوکار و تولید تاثیر منفی خود را گذاشته و می گذارد. بزرگترین ضربه آلودگی هوای اهواز و بسیاری از نقاط استان خوزستان در کاهش ساعات مفید و تعطیلی ناخواسته بنگاههای اقتصادی و اداری و خدماتی است. همچنین این مسئله برای سرمایه گذاری نیز چالشهایی ایجاد میکند. بر خلاف همه جذابیتهای زیرساختی و وفور منابع که در استان وجود دارد، اما به دلیل تنزل شاخصهای زیستمحیطی تمایل جدی نسبت به سرمایهگذاری در استان نشان نمیدهند.»
رئیس اتاق اهواز در خصوص اهمیت مسائل زیستمحیطی برای سرمایهگذاری چنین توضیح میدهد:« فراموش نکنیم که امروزه بهرهمندی از حداقلهای زیست محیطی یکی از شروط جذب سرمایه گذاران تلقی میشود که متاسفانه از این جهت اهواز و خوزستان در شرایط خوبی به سر نمیبرند. چنانچه گفته شد، مدیریت و تعدیل وضعیت وخیم موجود نیازمند تشکیل یک کارگروه ارشد دولتی، با عضویت وزرای همه دستگاههای مربوط به موضوع آلودگی آب و هوای خوزستان و پدیده آزاردهنده ریزگردها با بهرهمندی از همه صلاحیتهای مالی، قانونی و اجرایی است. شاید در سایه یک برنامه مدون و منسجم و فراگیر، بتوانیم شاهد توقف حرکت فزاینده آلودگی آب و هوا باشیم.»
به اعتقاد عموری، آلودگی هوا بخش خصوصی اهواز را در خصوص رقابتپذیری به چالش کشانده است. او میگوید:«آلودگی موجود در اهواز و استان و آثار متعدد آن بر بخشهای مختلف اقتصادی باعث افزایش هزینههای نهایی مربوط به بخش خصوصی شده است که این امر در بحث رقابت میان فعالان خوزستانی و مناطق غیر آلوده قابل تامل جدی است. بدون شک نتایج آن، همهی فرایند منتهی به یک کسب و کار را در بر می گیرد. البته افزایش این هزینهها تنها منحصر به بخش خصوصی نیست و به واسطه آلودگی بخش دولتی نیز به نسبت معینی متضرر میشود و در نتیجه رشد تولید ناخالص داخلی تحت تاثیر منفی آن قرار میگیرد.»
رئیس اتاق اهواز دولت را متولی اصلی مقابله با آلودگی هوا میداند و میگوید:«نقش اصلی مقابله با بحران آلودگی آب و هوایی بر دوش دولت است. چرا که این مسئله هم نیازمند هزینه های زیرساختی کلان و عام المنفعه دولت دارد. همچنین به دلیل اینکه سرمایه گذاری اولیه در آن نوعی ریسک برای بخش خصوصی بشمار می رود، بنظر نمی رسد که بخش خصوصی بتواند یا قادر باشد در بعد کلان آن ورود جدی داشته باشد. اما بخش خصوصی در پروژه های تعریف شده و معین مانند حمل و نقل درون شهری همچون مترو و اتوبوسهای برقی، احیای تالابها به شرط وجود تضمینهای کافی دولتی، مشارکت در ایجاد فضاهای سبز و حتی راه اندازی نیروگاههای بادی و خورشیدی و هر پروژه مرتبط دیگر که از خصلت سودآوری برای سرمایه گذار بهره ببرد، می تواند مشارکت کند.»
او ادامه میدهد:«عمده قضیه آلودگی برگرفته از یک رابطه علت و معلولی است. مثلا سوختهای مصرفی در صنایع و خودروها اگر متضمن معیارهای زیست محیطی و استانداردهای کافی نباشد، قطعا آلودگی بیشتر می شود اما این آلودگی معلول خواسته تولید کننده سوخت است و نه مصرف کننده آن، بنابر این باید علل را شناسایی و مدیریت کرد که در گام اول این اقدامات در حوزه دولت است. البته در این زمینه کارهای ارشادی و فرهنگی نیز مورد نیاز است که همه آنچه گفته شد در قالب یک برنامه دولتی منسجم تحت عنوان برنامه مقابله با بحران آلودگی در خوزستان قابل تحقق است.»