در صدمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و خلاصه‌ای از آخرین گزارش‌ها و انتشارات بین‌المللی در قالب بخش پژوهش‌ها و کتاب‌های تازه، ارائه شده است.
در تحولات جهانی با تاکید مجدد دونالد ترامپ بر سیاست‌های حمایت‌گرایانه تجاری و استفاده از تعرفه‌ها به عنوان ابزار اصلی، نگرانی‌های جهانی درباره پیامدهای این رویکرد افزایش یافته است.
ترامپ تهدید کرده که تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا و تعرفه ۱۰ درصدی بر چین اعمال خواهد شد. چین احتمالاً با کاهش ارزش یوان تلاش خواهد کرد اثر تعرفه‌ها را خنثی کند، روشی که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ نیز موفق عمل کرد.
برای مکزیک و کانادا تهدیدهای تعرفه‌ای ترامپ نگرانی‌های قابل توجهی ایجاد کرده است. مکزیک و کانادا امیدوارند که این تهدیدها تنها تاکتیک‌های مذاکره‌ای باشد و بتوانند با ارائه امتیازاتی پیش از آغاز به کار ترامپ، از اعمال تعرفه‌های واقعی جلوگیری کنند، اما چنین فرضی چندان قابل اطمینان نیست. اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا به ویژه صنعت خودروسازی را که به شدت به زنجیره‌های تأمین فرامرزی وابسته است، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در بحبوحه تنش‌های تجاری فزاینده میان ایالات متحده و چین، فلزات حیاتی به سلاح اصلی چین برای مقابله با سیاست‌های محدودکننده آمریکا تبدیل شده‌اند. هر بار که واشنگتن محدودیت‌های جدیدی بر صادرات فناوری‌های پیشرفته به چین اعمال می‌کند، پکن با تشدید کنترل بر صادرات مواد اولیه حیاتی نظیر گالیم، ژرمانیوم و آنتیموان واکنش نشان می‌دهد. توقف جریان صادرات این فلزات از چین به آمریکا، زنجیره تأمین جهانی را مختل کرده و قیمت‌ها را به شدت افزایش داده است.
بر اساس گزارش اخیر بانک توسعه اوراسیا، اقتصادهای اتحادیه اوراسیا به طور قابل توجهی در حال رشد هستند. این رشد به ویژه تحت تأثیر تحریم‌های غرب علیه روسیه و افزایش تقاضا در بازارهای منطقه‌ای قرار دارد؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود رشد تولید ناخالص داخلی جمعی این منطقه در سال جاری از ۴ درصد فراتر برود.
در تحولات منطقه‌ای، دولت دونالد ترامپ به دنبال گسترش فعالیت‌های تجاری خود در خاورمیانه، به ویژه در منطقه خلیج فارس است؛ منطقه‌ای که به دلیل رونق بی‌نظیر بازار املاک و مستغلات، به عنوان یکی از جذاب‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سطح جهانی شناخته می‌شود. گسترش حضور سازمان ترامپ در خاورمیانه همزمان با رونق ساخت‌وساز در منطقه صورت می‌گیرد. این رونق به دلیل تلاش کشورهای حوزه خلیج فارس برای تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
وزارت حمل‌ونقل عراق از پیشرفت سریع عملیات نقشه‌برداری توپوگرافی برای پروژه «راه توسعه» خبر داد. این پروژه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های زیرساختی عراق، نقش کلیدی در تقویت ظرفیت‌های حمل‌ونقل زمینی و ریلی کشور ایفا خواهد کرد و بهره‌برداری کامل از آن تا سال ۲۰۲۹ برنامه‌ریزی شده است.
اخیراً نشست تجاری عربستان و ترکیه با حضور ۴۰ شرکت ترکیه‌ای و تعدادی از شرکت‌های محلی عربستانی در ریاض برگزار شد. نشست بر توسعه همکاری‌های تجاری در ۱۰ بخش کلیدی از جمله معدن، مواد شیمیایی، صنایع غذایی، خدمات، آهن و محصولات فلزی، نساجی، برق و الکترونیک، تجهیزات و ماشین‌آلات، غلات و حبوبات و میوه و سبزیجات متمرکز بود. هدف از این حضور، کشف فرصت‌های صادراتی نوید بخش در بازار عربستان سعودی و تقویت همکاری‌های اقتصادی دوجانبه اعلام شده است. ترکیه در نظر دارد صادرات خود را که در سال گذشته به ۲۵۵.۸ میلیارد دلار رسید، تا سال ۲۰۲۸ به ۴۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد.
ترکیه اخیراً بار دیگر مخالفت خود را با تحریم‌های جدید آمریکا علیه گاز روسیه اعلام کرده و بر اهمیت واردات این منبع انرژی برای اقتصاد کشور تاکید کرد. وزیر انرژی ترکیه در گفت‌وگو با رسانه‌ها تصریح کرده که گاز روسیه در میان‌مدت قابل جایگزینی نیست و اعمال تحریم‌ها می‌تواند به اقتصاد ترکیه، خانوارها و زندگی ۸۵ میلیون نفر آسیب بزند. این موضع‌گیری نشان دهنده تلاش ترکیه برای حفظ توازن در سیاست خارجی و تأمین منافع اقتصادی خود است.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل صدمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.