شافعی: نگذاریم بحران آب بزرگ‌تر شود

دومین همایش بزرگداشت روز ملی آب با حضور جمعی از فعالان اقتصادی و نمایندگان دستگاه‌های دولتی، توسط مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران برگزار شد.

رئیس اتاق ایران در این همایش بر همکاری مسالمت‌آمیز تکنولوژی با آب و محیط‌زیست تأکید کرد و گفت: امروز شاهدیم در ایران آب به عنوان مایه حیات، تبدیل به مایه مرگ شده است چراکه این زندگی مسالمت‌آمیز بین آب و تکنولوژی وجود نداشته است. در واقع به دست خود، زندگی خودمان و آیندگان را به مخاطره جدی انداخته‌ایم.

غلامحسین شافعی افزود: امیدواریم با این آغاز  مبارک و رویکرد جدید و قابل‌تحسین اتاق و سازمان‌های مسئول و مجموعه فرهیختگان و دانشمندان و کشاورزان حداقل از این زمان جلوی پیشرفت این بحران را بگیریم و نگذاریم بزرگ‌تر شود.

رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور، تخلیه روستاها، افزایش حاشیه‌نشینی و معضلات اجتماعی فراوان را از مهم‌ترین اثرات اجتماعی بحران آب عنوان کرد.

شافعی تصریح کرد: درست است که عوامل مختلفی در بحران آب دخیل بوده‌اند؛ روستاها در حال تخلیه هستند و اقتصاد روستاها در حال نابودی است اما همه باهم باید برای حل ابن بحران تلاش کنیم.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، انگیزه اصلی این نهاد بخش‌خصوصی از ورود به بحران آب را توجه به مسائل و مصالح ملی عنوان کرد.

شافعی همچنین به تکلیف قانونی اتاق ایران هم اشاره کرد و گفت: مجلس شورای اسلامی در موضوع آب و کشاورزی تکلیفی قانونی مشخص کرده و اتاق باید در ارتباط با موضوع آب پاسخ و عکس‌العمل مناسب ارائه دهد.

رئیس اتاق ایران همچنین اثرات اقتصادی بحران آب را مورد توجه قرارداد و گفت: به‌طورکلی مسئله آب بر اشتغال‌زایی و فعالیت‌های کشاورزی اثرگذار است و اتاق ایران از این منظر توجه جدی به موضوع آب دارد.

رئیس اتاق ایران اجرای طرح تعادل بخشی به منابع آب‌های زیرزمینی، بررسی اثرگذاری سرعت حرکت افزایشی حفر چاه‌های مجاز و نصب کنتورها در منابع خروجی چاه‌های فعلی را از مهم‌ترین انتظارات اتاق ایران در رابطه با روند حل بحران آب عنوان کرد.

شافعی همچنین با اشاره به افول دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران گفت: اتاق ایران در سال ٨٤ یا ٨٥ هم‌زمان با سفر روسای اتاق‌های سراسر کشور به ارومیه، بیانیه‌ای رسمی صادر و پیش‌بینی‌هایی برای وضعیت دریاچه ارومیه مطرح و به دولت ارائه کرد اما به‌رغم پیگیری‌های اتاق ایران هیچ نتیجه‌ای از آن‌ها ندیدیم و درنهایت هم آنچه نباید، اتفاق افتاد.

شافعی افزود: مرکز مطالعات و بهره‌وری باید با نگاهی آینده‌نگرانه به محیط‌زیست و آب و تدوین یک برنامه بلندمدت، چنین مواردی را پیش‌بینی و برای رفع آن راه حل ارایه کنند.

شافعی گفت: این همایش فرصت خوبی است تا از نظرات متنوع افراد مختلف بهره‌مند شویم و بازیگران اصلی فعالیت‌های اقتصادی با جمع‌بندی مطلوب بتوانند رهنمودهای لازم را به سیاستمداران ارائه کنند.

شافعی همچنین از اهدای جایزه ملی آب در سال آینده توسط اتاق ایران خبر داد.

حداکثر زمان ما برای پرداختن به بحران آب برنامه پنج‌ساله توسعه است

رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، هدف از برگزاری این همایش را بیان کردن مسئله آب، بیان جایگاه کشور در این بحران و اینکه هر نهاد و فردی در این بحران چه جایگاهی دارد، عنوان کرد.

سید محمدحسین شریعتمدار افزود: همه ذی‌نفعان اعم از مردم و دانشگاهیان باید در جریان قرار بگیرند و نظرات خود را بیان کنند تا مسئولان در تصمیم‌گیری‌های خود آن‌ها را در نظر بگیرند.

دبیر همایش بزرگداشت روز ملی آب با تأکید بر اهمیت زمانی حل بحران آب، تصریح کرد: هیچ نسلی مانند ما در معرض یک امتحان بزرگ قرار نگرفته است و تمام مسائلی که ظرف ٥٠ سال گذشته در مورد آب اتفاق افتاده است به نسل ما رسیده است. در وضعیتی قرار داریم که دیگر نمی‌توان حل این بحران را به تأخیر انداخت.

رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گفت: دیگر زمانی نداریم و باید به بحران آب بپردازیم. حداکثر زمان ما یک برنامه پنج‌ساله است. اگر در زمان برنامه ششم موفق نشویم برای حل ابن بحران راهکاری بیندیشیم، دیگر فایده‌ای ندارد.
رئیس مرکز ملی مطالعات و بهره‌وری آب و کشاورزی اتاق ایران همچنین بر حضور همه ذی‌نفعان در حل ابن بحران تأکید کرد.

بحران آب، چالشی بر سر راه فرایند توسعه کشور است

در این همایش همچنین پیام رئیس مجلس شوری اسلامی توسط معاون ارتباطات و پیگیری حوزه ریاست این نهاد قرائت شد. 

متن پیام رئیس مجلس شورای اسلامی به این شرح است:

لازم می دانم از همت و ابتکار عمل اتاق بازرگانی ، صنایع ، معادن و کشاورزی ایران برای پایه گذاری در برگزاری مراسم سالانه "بزرگداشت روز ملی آب" با شرکت مدیران، صاحبنظران، خبرگان، ذینفعان صنوف مختلف، هنرمندان و اصحاب رسانه، تشکر و قدردانی نمایم. بدون تردید برپایی و استمرار چنین رویدادهایی می تواند ضمن معرفی چگونگی ابعاد مختلف مدیریت آب به جامعه از سوی پارلمان بخش خصوصی، با ایجاد هم افزایی فکری به حل و فصل مشکلات ناشی از بحران آب در کشور کمک های مؤثر و فراوانی بنماید. بحران آب که امروزه آثار و تبعات مشهود و عینی آن را در پهنه کشور شاهد و ناظر هستیم، واقعیت تلخ و غیر قابل کتمانی است که به عنوان یک چالش بر سر راه فرایند توسعه و عمران کشور قرار گرفته است. خشک‌شدن تالابها و بهم خوردن اکوسیستم های آبی و طبیعی با ارزش‌های بی بدیل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و گردشگری و به تبع آن بروز پدیده هایی نظیر هجوم ریزگردها و تهدید سلامت و محیط زیست هموطنان، بروز منازعات و تعارضات اجتماعی درکشور بر سر تقسیم و تسهیم آب و به دنبال همه آنها مساله اشتغال، مهاجرت و حاشیه نشینی گسترده، تنها بخشی از فرایند مذکور محسوب می شوند.

اگر چه می توان بخشی از وضعیتی را که با آن مواجه هستیم با موضوعاتی نظیر تحولات اقلیمی و طبیعی مربوط دانست، ولی باید اذعان نمود که بخش مهم و اصلی آن ریشه در چگونگی نگاه به امر توسعه بطور اعم و مدیریت و تمشیت امور و منابع حیاتی آب کشورمان به طور اخص و دخالت بی رویه انسان در مصرف بیش از ظرفیت منابع آبی دارد.

برای ملت ها در طول تاریخ چنین اتفاقات طبیعی و یا خود ساخته به وجود می آید، مهم آنست که جامعه با همت بلند، همبستگی همگانی و اتخاذ روش های علمی و استفاده از تجارب داخلی و بین المللی، با تنظیم برنامه های مدبرانه و در زمان بندی مناسب، مجدانه در رفع آنها اقدام نمایند. مجلس شورای اسلامی در برنامه ششم توسعه راهکارهای مختلف قانونی برای استفاده بهینه از آب را در نظر گرفته و به تصویب رسانده و آمادگی دارد تا در این برهه حساس و حیاتی با تلاش گران در این حرکت عظیم و سرنوشت ساز تاریخی و ملی جهت ساماندهی بهتر این موضوع در کشور همکاری کامل بنماید. بار دیگر از همه فعالان این حرکت ارزشمند، از دانشمندان، فرهیختگان ، کارآفرینان، کشاورزان و از جمله اتاق ایران که در راستای اجرای قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار مجدانه در حل این معضل تاریخی کشور می‌کوشند تشکر نموده  و از خداوند منان توفیق همگان را خواستارم.

ضرورت اجرای طرح‌های فاضلاب و بازچرخانی آب

مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در این همایش گفت: از مهم‌ترین و اساسی‌ترین زیرساخت‌های توسعه هر جامعه شهری و روستایی، تکمیل ساختار فاضلاب است.

امیرحسین رقیمی بابیان اینکه در مناطق شهری 60 تا 80 درصد منابع آب شرب تبدیل به فاضلاب خام می‌شود، بر ضرورت اجرای طرح‌های فاضلاب و بازچرخانی آب (پساب) در کشور تأکید کرد.

مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور مزایای ایجاد و توسعه تأسیسات جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب را حفظ و ارتقای سلامت عمومی شهروندان، جلوگیری از آلودگی منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی کشور و همچنین حفظ محیط‌زیست، بازچرخانی و استفاده مجدد از پساب با توجه به کمبود جدی آب در کشور عنوان کرد.

رقیمی افزود: بیش از 99 درصد جمعیت کشور، تحت پوشش آب شهری هستند و 4.5 میلیارد میزان آب فروش رفته جوامع شهری است اما تنها 44 درصد تحت پوشش شبکه فاضلاب است و در این زمینه فاصله زیادی با وضعیت مطلوب داریم.

مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور عنوان کرد: 230 هزار طرح در زمینه فاضلاب در حال اجرا است که نیاز به بودجه بسیار زیادی برای تکمیل این پروژه‌هاست و بخش خصوصی در سال گذشته به‌طورجدی برای مشارکت در طرح‌های فاضلاب واردشده است.

رقیمی به تنوع‌بخشی این سازمان برای تأمین مالی منابع اشاره کرد و گفت: سرمایه‌گذاری‌هایی هم از روش‌های سرمایه‌گذاری خارجی صورت گرفته و از سازمان‌های بین‌المللی مالی وام‌هایی گرفته‌شده است.

مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور افزود: استفاده مجدد از پساب به‌عنوان یک ضرورت مورد توجه وزارت نیرو است و قوانین بالادستی برای این منظور تدوین‌شده که در این زمینه می‌توان به قانون بهینه‌سازی توسعه و مصرف آب شهری و روستایی اشاره کرد.

رقیمی ایجاد تحرک اقتصادی برای طرح‌های توسعه اقتصادی و ایجاد بازار آب در مناطق مستعد و جایگزینی پساب با آب کشاورزی را از مهم‌ترین اهداف سازمان آب و فاضلاب کشور برای استفاده از پساب عنوان کرد.

مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور همچنین تکمیل هرچه سریع‌تر تأسیسات جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب، استفاده مجدد از بازچرخانی آب و واگذاری طرح‌ها به بخش خصوصی و عدم اتکا به منابع عمومی کشور را از مهم‌ترین اهداف این سازمان عنوان کرد.

چهارمین کشور دنیا در استفاده از منابع زیرزمینی هستیم

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: مدیریت ناصحیح استفاده از منابع آبی و توسعه نامتوازن کشاورزی شرایط نامطلوبی را برای دریاچه ارومیه به وجود آورده است.

محمد مسعود تجریشی عوامل اصلی مؤثر درروند خشکی دریاچه ارومیه را برداشت بیش‌ازحد مجاز از منابع آب تجدید پذیر حوضه آبریز دریاچه ارومیه، توسعه نامتوازن بخش کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و تغییرات اقلیمی و استمرار خشک‌سالی‌ها عنوان کرد.

تجریشی افزود: ازنظر میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی چهارمین کشور دنیا هستیم به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود اگر به همین ترتیب پیش برود تا سال 2050، 22 درصد از آب‌های زیرزمینی را بیشتر مصرف کنیم.

تجریشی افزود: بحران آب و به‌تبع آن احیاء دریاچه ارومیه ازآن‌جهت مسئله‌ای بدخیم محسوب می‌شود که راهکار مواجهه با آن مشخص نیست و راهکار در فرایند تعاملات میان همه ذی‌نفعانی که در پیدایش آن سهم داشته‌اند آشکار می‌شود.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در اشاره به نوسانات سطح تراز آب دریاچه ارومیه گفت: حداکثر تراز (متر) در سال 74، 1278.1 بوده و در سال 93 به 1270.11 رسیده است. که  می‌بینیم سطح تراز آب دریاچه هشت متر کاهش یافته است.

تجریشی راجع به میزان تغییر سطح مرطوب دریاچه ارومیه هم گفت: در سال 74 میزان سطح مرطوب دریاچه، 35 میلیارد مترمکعب بوده و در سال 93، 0.7 میلیارد مترمکعب کاهش‌یافته است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به نقشه راه ده‌ساله احیای دریاچه ارومیه هم گفت: دو سال اول نقشه راه، دوره تثبیت است و 7 سال بعدی دوران احیا و تا سال 1402 به میزان 1274.1 میلیون مترمکعب آب برسد.

تجریشی افزود: بر اساس اقداماتی که انجام‌شده در شهریور 95 دریاچه  به شرایط تثبیت رسیده است و اکنون در شرایط احیا هستیم.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه خطی مشی کلی برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال 1396 را کاهش 24 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی بدون ایجاد کاهش در عملکرد در واحد سطح محصولات کشاورزی نسبت به سال پایه 93-1392 عنوان کرد.

 اعطای اعتبار مرکز بین المللی مدیریت آب به ایران

در این همایش پرویز گرشاسبی، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگلها، با تاکید بر اهمیت مشارکت مردمی در بحث بحران آب، تصریح کرد: درحال حاضر 300 هزار هکتار توسط خیرین در پروژه‌های آبخیزداری اجرایی شده و 60 هزار هکتار هم در دست اجرا قرار دارد.

وی در ادامه به لزوم پیدا کردن راهکار بحران آب اشاره کرد و افزود: اگر به تعریف آبخیزداری توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که راهکار در دل این تعریف نهفته است. در شرایط کنونی تنها علاج برون‌رفت از وضعیت بحرانی، برنامه‌ریزی منطقه‌ای است. متاسفانه مسئولان از تغییر فرار می‌کنند و حاضر به تجربه روشهای جدید نیستند.

به اعتقاد این مقام مسئول باید انسجام سازمانی، مشارکت مردم و تدوین سند حوزه‌ای در دستورکار قرار گیرد. در واقع این بخش به برنامه‌ریزی دو سویه نیاز دارد.

گرشاسبی در پایان از اعطای اعتبار مرکز بین‌المللی مدیریت آب برای اولین بار در دنیا به ایران در نشست سی و هشتم سازمان علمی و فرهنگی یونسکو خبر داد.

استفاده از اعتبارات بخش‌خصوصی در دستور کار فائو

فردوسی مشاور نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران، وضعیت بحرانی آب در ایران را نتیجه بهره برداری‌های ناپایدار و پدیده‌های اقلیمی دانست و گفت: این منطقه از پدیده‌های اقلیمی درازمدت رنج می‌برد، طی 30 سال آینده سرزمین ایران گرم‌تر و خشک‌تر خواهد شد. در این شرایط آب و محیط زیست و درهم‌تنیدگی‌های این موضوعات به اولویت کشور تبدیل شده است.

وی گفت: سازمان فائو این مطلب را در دستورکار قرار داده و در برنامه پنج‌ساله خود پیگیری می‌کند. این برنامه با طرف دولتی در حال تدوین است. خوشبختانه برنامه‌ای جامع تدوین شده که مدیریت آب را با نگاه همه‌جانبه با رویکرد فصل مشترک آب، انرژی، محیط زیست و امنیت غذایی دنبال می‌کند.

فردوسی از پیگیری دو گروه از پروژه‌ها از سوی فائو در ایران خبر داد و افزود: در پروژه‌های منطقه‌ای به دنبال بسیج امکانات و اعتبارات از منابع بین‌المللی هستیم. دو پروژه بر همین اساس طراحی شده که یکی مربوط به بهره‌برداری آب و دیگری مربوط به حاکمیت آب می‌شود برای انجام این دو پروژه از کشورهای سوئد و هلند تأمین اعتبار شده است.

مشاور نماینده فائو در ایران به انجام پروژه‌های داخلی با استفاده از منابع داخلی اشاره و تشریح کرد: همکاری با بخش خصوصی و تجهیز منابع از این طریق، راهی است که به‌تازگی در دستورکار فائو قرار گرفته و امیدواریم اثرگذار باشد.

تشریح برنامه‌های یونسکو برای حفظ و مدیریت پایدار منابع آبی

بلانکا جیمینز سیسنروز، رئیس بخش آب یونسکو در این مراسم با اشاره به روز جهانی آب که طی چند هفته آینده برگزار خواهد شد، تصریح کرد: این روز خاص همواره به مدیریت پایدار منابع آب شیرین اختصاص دارد. امسال موضوع، پساب‌ها به‌عنوان یک منبع استفاده نشده، مطرح می‌شود.

وی کمبود آب و کیفیت آب را یکی از شش موضوع اصلی برنامه بین‌المللی بخش آب یونسکو برشمرد و گفت: این بخش باهدف حفظ و مدیریت پایدار منابع آب شیرین از طریق تسهیل انتقال و به اشتراک‌گذاری دانش و همچنین انتقال تجربه بین‌المللی به کمک کشورهای عضو آمده است تا بتوانند مشکلات مربوط به کیفیت آب خود را حل کرده و به اهداف مدیریت پایدار منابع آب شیرین (SDG) دست یابند.

بر اساس اظهارات سیسنروز، خانواده آب یونسکو ارائه حمایت‌های لازم و تجربیات موردنیاز به‌منظور دستیابی به این اهداف را بر عهده دارد.

رئیس بخش آب یونسکو در ادامه به وضعیت شهرهای جهان ازنظر جمعیت اشاره و تشریح کرد: جمعیت شهری جهان در سال 2014، 54 درصد از کل جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است. چنین تصور می‌شود که این عدد بین سال‌های 2015 تا 2020 همه‌ساله به مقدار تقریبی 2 درصد افزایش داشته باشد. جمعیت شهری ایران در سال 2015، 73 درصد از کل جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است.

به باور این مقام مسئول، تقاضای بیش‌ازحد آب در شهرها، مدل اقتصادی رشد، افزایش چشمگیر جمعیت شهرها در سراسر جهان و اثرات تغییر اقلیم همواره بر دسترس‌پذیری آب اثر می‌گذارد.

وی دو مانع اصلی دیگر بر سر راه حفظ منابع آب موردنیاز جوامع را کم‌آبی و تنزل کیفیت آب دانست و افزود: کشورهای جهان درنتیجه کم‌آبی در حال سرمایه‌گذاری بر روی مکانیسم‌های سیاست کاربرد کارآیی آب همانند استفاده مجدد از پساب‌ها (بازچرخانی آب) و ذخیره آب هستند که ازجمله شامل توسعه فناوری‌های جدید همراه با تغییرات به وجود آمده در رفتار و گرایش‌های مردم می‌شود.

سیسنروز ادامه داد: فناوری حفاظت از آب به ذخیره منابع آب آشامیدنی کمک می‌کند و منجر به کاهش انرژی صرف شده برای پمپاژ، گرمایش و تصفیه آب می‌شود. سیستم جدید شبکه‌ای اطلاع‌رسانی آب یونسکو همچنین شبکه‌ای اینترنتی برای کمک به کشورها و ذینفعان آب در راستای نظارت بر آب و گزارش اهداف مدیریت منابع آب شیرین، تهیه کرده است. این شبکه اطلاعات و داده‌های کلیدی منابع آب را در سطح جهانی، ملی و منطقه‌ای مهیا ساخته و بخش خصوصی و جوامع شهری نیز می‌توانند نقش مؤثرتری بر نظارت بر مصرف مقدار آب روزانه خود داشته باشند و سبک زندگی خود را برای حفظ و نگهداری آب ارتقا دهند.

رئیس بخش آب یونسکو در پایان تأکید کرد: این راهبردهای مربوط به تغییرات رفتار و سبک زندگی می‌تواند در بین جوامع محلی و همچنین رسانه‌ها گسترش یابد. صنعت نیز در این میان می‌تواند با اجرای روش‌های بازچرخانی آب به بهبود و اصلاح کارآیی آب به‌عنوان بخشی از راهبردهای مسئولیت‌پذیری اجتماعی خود کمک کند.

دومین همایش بزرگداشت روز ملی آب به صورت زنده از طریق پورتال خدمات الکترونیک اتاق ایران به آدرس www.chambertrust.ir‌ به همت واحد فاوا اتاق ایران پخش شد. همچنین اعضای اتاق های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سراسر کشور از طریق ویدئو کنفرانس این همایش را در اتاق های استانی مشاهده کردند.