محمدرضا صفا، رئیس اتاق بندرعباس در یادداشتی به موانع ساختاری، مدیریتی، زیرساختی و حتی سیاست‌گذاری که مانع از بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های استان هرمزگان شده‌اند، اشاره می‌کند.
استان هرمزگان با برخورداری از ظرفیت‌های بی‌نظیر در حوزه تجارت و حمل‌ونقل دریایی به‌ویژه در بخش صادرات، همواره جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ملی ایفا کرده است. قرار گرفتن در کریدور بین‌المللی جنوب به شمال، هم‌مرزی آبی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و وجود بنادر راهبردی همچون بندر شهید رجایی، بندر شهید باهنر، بندر جاسک و... ازجمله مزیت‌هایی است که این استان را به یکی از نقاط کلیدی کشور در تجارت خارجی تبدیل کرده است.
باوجوداین، اگرچه در ظاهر همه شرایط برای توسعه صادرات در هرمزگان مهیاست؛ اما در عمل، موانع ساختاری، مدیریتی، زیرساختی و حتی سیاست‌گذاری، مانع از بهره‌برداری حداکثری از این ظرفیت‌ها شده‌اند. نگارش این یادداشت، تلاشی است برای بازخوانی بخشی از این چالش‌ها و نیز تبیین مسئولیت‌هایی که به‌عنوان اتاق و نماینده بخش خصوصی، در برابر اقتصاد استان و کشور داریم.
چالش‌های موجود در حوزه صادرات هرمزگان
۱. ضعف زیرساختهای لجستیکی و حمل‌ونقل ترکیبی: باوجود بنادر مهم، بسیاری از زیرساختهای پشتیبانی صادرات در هرمزگان هنوز به‌روز نیستند. نبود شبکه ریلی منسجم متصل به بنادر، ضعف در جاده‌های دسترسی، کمبود ناوگان حمل‌ونقل و حتی نبود انبارها و سردخانه‌های کافی برای نگهداری کالاهای فاسدشدنی، منجر به افزایش هزینه‌های صادرکنندگان و کاهش قدرت رقابت آنها شده است.
۲. پیچیدگی مقررات اداری و گمرکی: یکی از پرتکرارترین گلایه‌های صادرکنندگان، روند طولانی، متغیر و بعضاً سلیقه‌ای صدور مجوزها، ثبت سفارش، اظهار کالا و بازگشت ارز حاصل از صادرات است.
۳. عدم ثبات در سیاست‌های ارزی و تجاری: تغییرات مکرر در سیاست‌های ارزی، محدودیت‌های انتقال پول و مشکلات زیرساختی، باعث نااطمینانی در تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی شده است.
۴. کمبود آموزش و مشاوره تخصصی در حوزه صادرات: بسیاری از فعالان اقتصادی در استان، به‌ویژه در صنایع کوچک و متوسط، دسترسی مناسبی به اطلاعات بازارهای هدف، استانداردهای بین‌المللی، قوانین صادرات و روش‌های ورود به بازار ندارند.
۵. نبود برندهای صادرات محور و محصولات با ارزش‌افزوده بالا: استان هرمزگان در تولید بسیاری از محصولات دارای مزیت است، اما به دلیل نبود برنامه‌ریزی برای ایجاد زنجیره ارزش، عمده صادرات استان به‌صورت خام یا با کمترین ارزش‌افزوده صورت می‌گیرد.
راهکارهای پیشنهادی برای توسعه صادرات در استان هرمزگان
۱. توسعه زیرساختهای حمل‌ونقل و لجستیک صادراتی
۲. بازنگری در سیاست‌های ارزی و گمرکی با نگاه تسهیل‌گرانه
۳. توانمندسازی صادرکنندگان از طریق آموزش و مشاوره تخصصی
۴. حمایت از ایجاد زنجیره‌های ارزش صادراتی و تولید محصولات دانش‌بنیان
۵. تسهیل ارتباط با بازارهای هدف و ایجاد دفاتر تجاری در کشورهای همسایه
نقش و مسئولیت اتاق بندرعباس
اعضای اتاق بندرعباس باور دارند که مسئولیت اتاق فقط به انتقال گلایه‌های بخش خصوصی خلاصه نمی‌شود. نقش بخش خصوصی باید فعال، پیشنهاددهنده و همکار در اجرا باشد.
برخی اقدامات اتاق بندرعباس
- تشکیل کمیسیون‌های تخصصی صادراتی
- میزهای مشترک صادراتی با کشورهای همسایه
- برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان
- رایزنی برای تسهیل قوانین صادرات در قالب جلسات شورای گفت‌وگو دولت و بخش خصوصی
- برپایی نمایشگاه‌های توانمندی‌های صادراتی
نگاه به آینده
استان هرمزگان، در صورت رفع موانع موجود و استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌ها، می‌تواند به قطب صادرات غیرنفتی کشور بدل شود.