صنعت لبنیات از ویژگیهای خاص و منحصربهفرد و کمنظیری برخوردار است. ویژگی اول این صنعت، عدم امکان توقف فعالیت تأمینکنندگان اصلی (دامدارهای تولیدکننده شیر خام) است که در همه ایام 365 روز سال بدون وقفه تولیدشان ادامه دارد. توقف فعالیتهای صنایع لبنی به دلیل عدم امکان توقف تولید تأمینکنندگان اصلی نه تنها امکانپذیر نیست، بلکه ویژگی دوم که سریع الفساد بودن شیر خام و عدم امکان ذخیرهسازی آن که معادل حداکثر دو روز تولید است این عدم توقف را ناممکنتر میسازد.
ویژگی سوم صنعت لبنیات عدم امکان دپوی محصولات تولید شده هم به دلیل زمان ماندگاری کوتاه بخش عمدهای از انواع محصولات تولیدی به ویژه محصولات پاستوریزه است و ویژگی چهارم این صنعت، نیاز روزمره مردم به مصرف انواع لبنیات است و با قاطعیت میتوان گفت که پس از نان، مهمترین نیاز غذایی مردم، محصولات لبنی است.
مجموع این چهار ویژگی صنایع لبنی را وادار میکند که در طول تمام روزهای سال، مستقل از شرایط کشور، مشغول به فعالیت باشد و ضمن دریافت شیر خام تولیدی دامداریها نسبت به فرآوری و تولید محصولات لبنی و رساندن محصولات به پایانههای فروش در سراسر کشور اقدام کند.
بنابراین مدیریت صنایع لبنی باید زیرساختهای نرمافزاری و سختافزاری لازم را ایجاد کند تا واحدهای تولیدی و توزیعی مرتبط در هر شرایطی فعالیتهای عادی خود را ادامه دهند. حال تجربه این دوازده روز جنگ نشان داد که باید اقداماتی در دستورکار واحدهای تولید، فرآوری و سیستم توزیع قرار گیرد تا امکان بهتر تداوم فعالیت میسر باشد.
1. ایجاد آرامش در تمامی سطوح سازمان و تمرکز بر فعالیت عادی که پیشنیاز اصلی آن حضور مدیران ارشد شرکتها و در مرحله دوم مدیران میانی در واحدهای عملیاتی است. هر چه حضور مدیران ارشد و میانی در واحدها باعث دلگرمی کارکنان است، به مراتب بیشتری عدم حضور آنان دلسردی و کاهش روحیه تعاون و همکاری را به دنبال دارد.
2. جنگ در نفس خود، صدای انفجار و پدافند هوایی، لرزیدن ساختمانها و شیشه پنجرهها، ناخواسته اضطراب را در آحاد جامعه ایجاد میکند و دوری اعضای خانواده از یکدیگر موجب تشدید آن میشود. بنابراین با درک شرایط روحی همکاران، شرایط خانوادگی، ضعف و قوت روحی آنها، تحت هیچ شرایطی دیگران را از بابت عکسالعملهای معمول در این شرایط سرزنش نکنیم و ضمن همدردی مدیریت با آنها در صورت نیاز نسبت به ایجاد شرایط مرخصی و یا دورکاری به منظور ایجاد آرامش اقدام کنیم. در صورت وجود ظرفیتهای تولیدی مازاد میتوان از روش نوبت کاری هم استفاده کرد. واضح است که تداوم فعالیت خط قرمز است؛ اما باید شرایط روحی کارکنان درک شود.
3. در شرایط خاص ممکن است امکان ایاب و ذهاب پرسنل خارج از سرویسهای معمول شرکتها میسر نباشد و یا تأمین امکانات دیگر منوط به صرف وقت باشد که در تضاد با حضور و فعالیت در شرکت قرار بگیرد. پس باید وضعیتی را برای پرسنل مهیا کرد که دغدغههای تأمین مایحتاج اولیه را نداشته باشند. در ضمن پرداخت حقوق و دستمزد پرسنل پیش از موعد به دلگرمی همکاران کمک شایان توجهی میکند.
4. در شرایط خاص درخواستهای فروش برای تولید محصولات دچار تغییرات فاحشی میشود و این ناشی از تغییر جمعیت در شهرهای مختلف بر حسب شرایط منطقهای است، کاهش درخواست میتواند به مازاد شیر خام منتهی شود که در صورت وجود امکانات تولید محصولات با ماندگاری بالا در واحد به محصولاتی مانند شیر خشک و پنیر و در صورت عدم وجود امکانات تولیدی در خود واحد با واحدهای دیگر لبنی کار برونسپاری را میتوان انجام داد که سرعت عمل و صدور مجوز توسط ارگانهای ذیربط مانند سازمان غذا و دارو و استاندارد بسیار با اهمیت خواهد بود.
5. توزیع و فروش محصولات به دلیل تغییرات جمعیتی و تغییر جمعیت مناطق هدف در این شرایط اهمیت مضاعفی پیدا میکند. حضور پرسنل فروش اعم از فروشندگان، موزعان و رانندگان ناوگان حملونقل میتواند نقطه عطف باشد. گرچه بخشی از کار فروشندگی میتواند به صورت تلفنی اتفاق بیفتد و برای آن ساختار قبلی باید فراهم شده باشد؛ اما حضور رانندگان و موزعان به صورت فیزیکی در پایانههای فروش ضروری است. تأمین سوخت توسط مراجع ذیربط برای امکان فعالیت ناوگان خارج از صفهای طولانی احتمالی در این روزها نیازمند تدبیر است تا ناوگان توزیع صنایع غذایی بدون دغدغه کار توزیع را در مناطق شهری و بین شهری انجام دهد.
6. تأمین مواد اولیه و بستهبندی و سایر اقلام موردنیاز شرکتهای لبنی برای تداوم فعالیت، نیازمند فعالیت شرکتهای تأمینکننده این اقلام نیز هست. وابستگی انحصاری برای تأمین نیاز به یک شرکت خاص میتواند مشکلزا باشد. چرا که در صورت آسیب دیدن این تأمینکننده، تأمین نیاز با مشکل جدی مواجه خواهد شد. داشتن حداقل دو یا سه تأمینکننده برای هر مورد تقاضا ضروری به نظر میرسد. تعدد قابل قبول تأمینکنندگان در این راستا ضروری است.
7. امکان استفاده از امکانات تولیدی و انبارهای توزیع شرکتهای لبنی توسط یکدیگر میتواند تداوم فعالیت شرکتهای تولیدی را در صورت آسیب دیدن یک واحد ممکن سازد. ضمن اینکه مطلوب آن است که زیرساختهای اصلی یک شرکت در یک نقطه تجمع پیدا نکند.
صنعت لبنیات در این دوازده روز با درک شرایط خاص کشور تولید و توزیع محصولات لبنی را با روال عادی انجام داد به گونهای که هیچ کمبودی در هیچ منطقهای از کشور مشاهده نشد و هیچ شیر خام مازادی که مشکلی برای دامداریهای کشور ایجاد شود مشاهده نشد.
این کار در سایه همدلی در بین واحدهای لبنی، استقرار واحدهای لبنی در مناطق مختلف کشور و عدم تمرکز در یک منطقه و تلاش و کوشش پرسنل کوشا، تلاشگر و ارتباط منطقی بلندمدت و پایدار با دامداریها میسر شد تا صنعت لبنیات بتواند وظیفه ملی و میهنی خود را به درستی ایفا کند.