نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور، گفت: ما در حوزه توسعه دریامحور همه فعالیت‌ها را دسته‌بندی کرده‌ایم اما در دو حوزه کشاورزی دریایی و گردشگری دریایی با فقر اطلاعات مواجه هستیم.
علی عبدالعلی‌زاده، در نشست «دریا تا داده؛ کشاورزی دریامحور و زیست‌بوم‌های ساحلی در مسیر هوشمندسازی» که به همت مرکز مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران برگزار شد، ادامه داد: کمبود دانش و اطلاعات در این حوزه را باید با همراهی مراکز علمی و همکاری بخش خصوصی و دولت از بین ببریم. امروز تلقی بسیاری از گردشگری دریایی با ساحل‌گردی و یا گشت‌وگذار در بازار کیش و قشم و امثال آن یکسان است. در حالی که عمق نگاه ما در گردشگری دریایی تا قطب جنوب ادامه دارد.
او با تأکید بر اینکه باید عزم ملی در توسعه دریامحور ایجاد شود، گفت: ایجاد یک شبکه دانشگاهی در کشور در این حوزه به شکلی که هر دانشگاه یا مرکز پژوهشی مبنای پرداختن به یک موضوع اقتصاد دریا محور باشد، را در دستور کار قرار داده‌ایم. به عنوان مثال در کشاورزی با آب شور، مهم‌ترین دانشگاه در کشور و در منطقه، دانشگاه زابل است.
یوسف نجفی، مشاور عالی رییس اتاق ایران نیز با اشاره به فرآیندی که در توسعه ژاپن طی شده است، گفت: در فرهنگ ژاپنی انسان بزرگ‌ترین سرمایه جهان بوده و زمان، بزرگ‌ترین سرمایه انسان است. مشابه این نگاه در فرهنگ اسلامی ما نیز وجود دارد. اگرچه توسعه در ایران و ژاپن هم‌زمان آغاز شد، اما باید ریشه‌یابی کرد که چرا ما اکنون در جایی ایستادیم که حتی اهداف چشم‌انداز 1404 هم محقق نشده است.
او با بیان اینکه توسعه دریامحور دغدغه دولت است، افزود: اتاق ایران هم جلسات متعددی در این خصوص برگزار کرده و مرکز کشاورزی و مطالعات آب اتاق هم طرح‌های خوبی دراین‌باره دارد. امیدواریم بتوانیم به تحقق اهداف و سیاست‌های دولت در این حوزه کمک کنیم.
ضریب نفوذ هوش مصنوعی در کشاورزی ایران تنها 0.38 درصد است
در ادامه این نشست، حمید بهنگار، رئیس انجمن فناوری اطلاعات و ارتباطات استان تهران به موضوع کشاورزی هوشمند دریامحور پرداخت و گفت: میزان اشتغال در بخش کشاورزی از 23 درصد به 9 درصد کاهش یافته است. این یعنی هر چند دقیقه یک نفر تصمیم می‌گیرد از حوزه کشاورزی خارج شود که علت اصلی آن تغییرات اقلیم و کمبود آب و تحریم‌ها و ... است.
او افزود: با این حال حجم تولید و صادرات ما در بخش کشاورزی افزایش داشته است. جامعه کشاورزی ما در برخی روندها مانند تعداد شاغلین رو به کاهش است و در برخی روندهایی که مربوط به صادرات مواد خام است به سمت مثبت پیش می‌رود.
او با اشاره به شروع استفاده از رباتیک، شناورهای هوشمند و شهپادها در پرورش میگو و پایش های تور و ... در کشور ادامه داد: بومی‌سازی فناوری با در نظر گرفتن ویژگی فرهنگی و اقلیم منطقه باید انجام شود.
بهنگار با بیان اینکه هوش مصنوعی به توسعه هم‌زمان با حفظ منابع آب‌وخاک کمک خواهد کرد، افزود: فرصت‌های اقتصادی بسیار خوبی در حوزه بویه‌های هوشمند، ماهی در قفس هوشمند، میگو هوشمند، آب‌شیرین‌کن‌های هوشمند، کشت‌های هیدروپونیک با آب دریا و کشت زیرآب وجود دارد اما چندان در این بخش‌ها سرمایه‌گذاری و اقدامی نشده است.
او اظهار کرد: ارزش کل اقتصاد دیجیتالی کشاورزی ایران کمتر از 500 میلیون دلار است در حالی که بیش بینی می‌شود تا سال 2030 این رقم در دنیا به هفت تریلیون دلار برسد. هم‌اکنون کشورهای عربی خلیج فارس به سمت سرمایه‌گذاری‌های 30 میلیارد دلاری رفته‌اند. در حالی که ضریب نفوذ هوش مصنوعی در کشاورزی ایران تنها 0.38 درصد است. امارات 13 میلیارد دلار برای زیرساخت هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. پوشش شبکه مخابراتی در سواحل ایران وجود نداشته یا ضعیف بوده و میزان سرمایه‌گذاری‌مان در این حوزه تنها پنج همت است.
او با ارائه سه پیشنهاد گفت: ذیل اتاق ایران شورایی راهبردی برای توسعه هوش مصنوعی در صنعت کشاورزی شکل گیرد. همچنین نواحی نوآوری و فناوری با حمایت مالی اتاق و دولت تشکیل شده و ستادهای ویژه در اقتصاد کشاورزی هوشمند نیز برقرار شوند.
باید در مناطق ساحلی به سمت شور ورزی برویم
افشین دانه‌کار، مدیرگروه محیط‌زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، به موضوع تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در این حوزه پرداخت و گفت: مشکل اصلی مناطق ساحلی این است که با فضا و منابع محدود و تقاضای بالا مواجه هستند. لذا این شرایط به رقابت و چالش کاربران منجر می‌شود که نتیجه آن کاهش منابع و تخریب منطقه خواهد بود.
او به چالش‌های تصمیم‌گیری در مناطق ساحلی پرداخت و گفت: فقرزدایی و ایجاد رفاه، ارتقا کیفیت زندگی ساکنان محلی، رونق اقتصاد از طریق شناسایی فعالیت‌ها و کاربری‌های مناسب، شناسایی مکان مناسب توسعه فعالیت‌ها، بهره‌برداری از تمام ظرفیت‌های موجود طبیعی و انسانی، دستیابی به توسعه پایدار، دستیابی به توسعه سازگار، دستیابی به توسعه ایمن و امن، حفاظت از حساسیت‌های محیطی و دستیابی به نظام تصمیم‌گیری مناسب از جمله چالش‌هایی است که باید در این حوزه به آن‌ها توجه شود.
دانه‌کار با اشاره به آغاز تدوین برنامه مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) از دهه هشتاد در ایران، گفت: این یک برنامه راهبردی بلندمدت برای بهره‌برداری متعادل و متوازن از خدمات منطقه ساحلی با ملاحظات ایمنی بدون ایجاد تعارض و تضاد در منطقه و با ایجاد منفعت اقتصادی است.
او افزود: بر اساس این برنامه، در نواحی ساحلی، کرانه‌ای و آب‌های ساحلی به سه برنامه کشاورزی مستقل نیاز داریم. ما از ظرفیت‌های این نواحی تا کنون غافل بوده‌ایم.
او با تأکید بر اینکه کل مناطق ساحلی ایران آب برای کشاورزی ندارند، اظهار کرد: بنابراین در ناحیه ساحلی باید به سمت عرصه‌های جدید کشاورزی از جمله شورورزی رفت. 30 گونه گیاهی شور رُست وجود دارد که بازار و مصارف خوبی دارند. در برخی مناطق هم می‌توان کشاورزی گرمسیری داشت. ما ظرفیت تولید ادویه در خطه سیستان و بلوچستان را داریم که اتفاقاً آب بر هم نیستند. در سایر استان‌ها هم باید به سمت کشت گلخانه‌ای برویم.
این استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران، تأکید کرد: برای کشاورزی در ناحیه ساحلی مجاز هستیم آب دریا را شیرین کنیم اما مجاز نیستیم برای کشاورزی به فلات مرکزی آب بفرستیم. این آب سهم توسعه در ناحیه ساحلی است. 10 میلیارد مترمکعب کمبود آب در فلات مرکزی داریم و ناگزیر هستیم 20 میلیون جمعیت را به حاشیه دریا بیاوریم. بنابراین از الان باید زمین‌هایی که می‌توانیم برای کشاورزی آماده کنیم، کنار بگذاریم. در غیر این صورت همه تبدیل به شهر و روستا می‌شوند. به همین دلیل توان‌سنجی امر بسیار مهمی است.
او با بیان اینکه در کشور 5 هزار و 400 کیلومتر خط ساحلی داریم، گفت: برای کشاورزی پایدار باید حساسیت سنجی انجام شود. باید حداقل 30 درصد سرزمین کنار گذاشته شود چرا که سهم آیندگان است. حداکثر ظرفیت توسعه هم 20 درصد است. ما بدون مشارکت بخش خصوصی نمی توانیم کاری از پیش ببریم. بیش از 70 درصد خاک ما در مناطق خشک و کم بارش قرار دارد. تنها 20 درصد خاک کشور برای کشاورزی مناسب است که در مناطق ساحلی محدودتر است. به علاوه ما تنها هفت درصد آب در کشور داریم و باید برای همین شرایط موجود برنامه‌ریزی کنیم.
عباس حق‌شناس، دانشیار موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران هم در این نشست گفت: جمع‌آوری داده‌های پایه برای اجرای کشاورزی هوشمند، مهم است و در 20 سال گذشته کم و بیش انجام شده است. همچنین دسترسی به دانش فنی وجود دارد.
او تأکید کرد: برای توسعه کشاورزی دریا محور، توجه به پایش زیست‌محیطی به عنوان ضامن توسعه پایدار، دسترسی به دانش فنی، بهره‌برداری بهینه از منابع آب شیرین، و بهره‌برداری از آب دریا اهمیت زیادی دارد.
او افزود: پتانسیل علمی و اجرایی تحقق کشاورزی هوشمند و دریامحور در کشور وجود دارد. اما باید تلاش کنیم توسعه ما پایدار باشد و در ابتدا در حجم کم اجرایی شود و گام‌به‌گام حرکت کنیم، به مطالعات کارشناسی اهمیت بدهیم، به نتایج مطالعات پایبند باشیم و انطباق با شرایط و اصلاح کاستی‌های موجود به جای زیر و رو کردن توسعه انجام شده را در دستور کار قرار دهیم.
در پایان عبدالعلی‌زاده از برگزاری این نشست استقبال کرده و خواستار تداوم آن شد. او اعلام کرد که در نشست‌های آینده حضوری فعال داشته و بر ضرورت هماهنگی و همکاری میان دولت و اتاق در این زمینه تأکید کرد.