نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، گفت: با توجه به محدودیت‌های سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی نیروگاه‌ها، افزایش تولید تجدیدپذیر، ذخیره سوخت و مدیریت مصرف در کشور در حال حاضر، بیش از هر چیز نیازمند بازنگری در مفهوم «مدیریت انرژی» هستیم.
حسین پیرموذن در نشست تخصصی «مدیریت منابع انرژی، با سرمایه‌گذاری در هوشمندسازی برای آینده‌ای پایدار» که در حاشیه رویداد کیش اینوکس 2025 برگزار شد، ادامه داد: واقعیت این است که ناترازی امروز، حاصل سال‌ها انباشت کژ کارکردی‌ها و ترک فعل‌ها در سطوح مختلف حکمرانی حوزه انرژی و مدیریت است؛ از سیاست‌ها و تصمیمات کلان تا رفتارها و الگوهای ناصحیح مصرف در بخش انرژی همه عوامل سبب ایجاد شرایط فعلی در بخش انرژی شده‌اند. اگر به‌روزرسانی نیروگاه‌ها، افزایش تولید تجدیدپذیر، ذخیره سوخت، و مدیریت مصرف به صورت مؤثر اجرا نشود، می‌توان شاهد شرایط بحرانی‌تر در بخش انرژی کشور بود.
او افزود: شاخص شدت انرژی یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ناکارآمدی مدیریت انرژی در یک کشور است. شدت انرژی یعنی مقدار انرژی‌ای که برای تولید یک واحد تولید ناخالص داخلی (GDP) مصرف می‌شود. به زبان ساده‌تر: هرچقدر یک کشور برای تولید کالا و خدمات، انرژی بیشتری مصرف کند، شدت انرژی‌اش بالاتر است.
پیرموذن، اظهار کرد: اهمیت شدت انرژی از این نظر است که اگر یک کشور برای تولید هر واحد ثروت، انرژی زیادی مصرف کند، منابع انرژی سریع‌تر تمام می‌شود، هزینه تولید و یارانه‌ها بالا می‌رود و آلودگی و ناترازی انرژی (کمبود گاز، برق، بنزین) ایجاد می‌شود. به همین دلیل، شدت انرژی یکی از اصلی‌ترین عوامل بحران ناترازی انرژی در ایران است و یکی از ابزارهای حل آن هوشمندسازی در بخش انرژی کشور است.
کاهش 30 درصدی مصرف انرژی با هوشمندسازی
او با بیان اینکه مدیریت انرژی در جهان امروز بر پایه داده، تحلیل، و تصمیم‌گیری هوشمند استوار است، ادامه داد: این در حالی است که در کشور ما هنوز بسیاری از واحدهای تولید و مصرف انرژی به‌صورت جزیره‌ای و بدون اتصال داده‌ای عمل می‌کنند، کشورهای پیشرو با استقرار سامانه‌های پایش لحظه‌ای (Smart Monitoring)، هوش مصنوعی در پیش‌بینی مصرف و تولید و مدیریت شبکه‌های هوشمند (Smart Grid)، توانسته‌اند شدت مصرف را تا ۳۰ درصد کاهش دهند.
نایب‌رئیس اتاق ایران، افزود: هوشمندسازی، تنها یک ابزار فناورانه نیست؛ بلکه یک الگوی جدید حکمرانی انرژی است که از طریق ارتباط داده‌ای میان دولت، صنعت و مصرف‌کننده، شفافیت، کارایی و پاسخ‌گویی را افزایش می‌دهد.
پیرموذن، یادآور شد: امروز تقریباً ۹۲ درصد از تولید برق کشور از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و در بخش شبکه انتقال و توزیع نیز، تلفات در حدود ۱۳ درصد گزارش شده است. این آمارها نشان می‌دهند که بدون مدیریت داده‌محور و نظارت هوشمند، هیچ اصلاح پایداری در مصرف و تولید رخ نخواهد داد.
او ادامه داد: وضعیت بهره وری انرژی در ایران نشان‌دهنده دستیابی نامطلوب به سطح بهینه است. بالا بودن شدت انرژی، راندمان پایین و تلفات زیاد، همه نشان می‌دهند که «بهره‌وری انرژی» باید در کانون سیاست‌گذاری و اجرا قرار گیرد. به عبارت دیگر، اصلاحات ساختاری، سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و نظام نظارت و اندازه‌گیری هوشمند برای ارتقای بهره‌وری ضروری است
پیرموذن، گفت: در کشورهای توسعه‌یافته و حتی منطقه‌ای نظیر ترکیه، عربستان سعودی و امارات، سیاست هوشمندسازی انرژی با استانداردهای سخت‌گیرانه مصرف همراه بوده است. به عنوان مثال، ترکیه سیستم مدیریت انرژی و ممیزی اجباری در صنایع را با قانون 2007 Energy Efficiency و یا عربستان برنامه SEEP را برای کاهش شدت انرژی در صنایع فولاد و سیمان ایجاد کردند. آلمان هم با اجرای ISO 50001 و پایش دیجیتال صنایع، کاهش چشمگیری در مصرف انرژی تجربه کرد. در همه این کشورها، داده‌های انرژی به‌صورت متمرکز جمع‌آوری، تحلیل و تصمیم‌گیری‌های هوشمند بر اساس آن انجام می‌شود.
انرژی‌های تجدیدپذیر و ضرورت هوشمندسازی
او با بیان اینکه ایران با دارا بودن بیش از ۲۸۰ روز آفتابی در سال و تابش میانگین هزار و 880 کیلووات ساعت بر متر مربع، یکی از مستعدترین کشورها برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی است، اظهار کرد: با این حال توسعه کمی بدون رعایت استانداردهای جهانی و مدیریت هوشمند شبکه، به ناترازی جدیدی منجر می‌شود. در نیروگاه‌های تجدیدپذیر، پایش هوشمند راندمان پنل‌ها، کنترل لحظه‌ای تزریق انرژی به شبکه و تحلیل داده‌های محیطی از عوامل کلیدی پایداری سیستم است.
4 اقدام اساسی برای تحقق مدیریت هوشمند انرژی
نایب‌رئیس اتاق ایران با اشاره به چند اقدام کلیدی برای تحقق مدیریت هوشمند انرژی در کشور، ادامه داد: ایجاد مرکز ملی داده انرژی با مشارکت وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان ملی استاندارد و اتاق بازرگانی، تدوین و اجرای استانداردهای هوشمند راندمان نیروگاه‌ها، صنایع انرژی‌بر و شبکه‌های توزیع، پایش و ارزیابی لحظه‌ای از طریق سامانه‌های اینترنت اشیاء (IoT) و تحلیل داده با هوش مصنوعی و توسعه شرکت‌های خدمات انرژی برای ممیزی، پایش و بهینه‌سازی هوشمند مصرف، از جمله مهم‌ترین این اقدامات است.
پیرموذن، افزود: در کنار این اقدامات، می‌توان کنتور و شبکه‌های هوشمند پایش لحظه‌ای مصرف، شناسایی الگوهای پرمصرف و کنترل خودکار بار شبکه را می‌توان به کار گرفت. همچنین سیستم‌های مدیریت انرژی در صنایع و ساختمان‌ها که کنترل خودکار تجهیزات سرمایشی، گرمایشی و روشنایی بر اساس نیاز واقعی را انجام می‌دهند، استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های مصرف برای پیش‌بینی اوج بار، تشخیص نشت انرژی، و برنامه‌ریزی بهینه تولید و مصرف، و ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر و ذخیره‌سازی هوشمند برای مدیریت هم‌زمان تولید خورشیدی و بادی با مصرف خانگی و صنعتی، می‌تواند از اقدامات بسیارموثر باشد.
او در پایان با بیان اینکه ناترازی انرژی صرفاً یک بحران فنی نیست؛ بلکه مسئله‌ای حاکمیتی است که نیاز به هم‌افزایی حکمرانی (دولت) و حکمروایی (بخش خصوصی) دارد، تأکید کرد: زمان آن رسیده که از نگاه مقطعی و جزیره‌ای عبور کنیم و با تلفیق سه مؤلفهٔ استانداردسازی، داده‌محوری و هوشمندسازی، مسیر پایداری انرژی کشور را هموار کنیم.
پیرموذن ادامه داد: اتاق‌های بازرگانی، تشکل‌ها، سازمان ملی استاندارد و وزارت اطلاعات و ارتباطات باید در کنار وزارت نیرو و نفت، حلقهٔ اتصال این زنجیره باشند. تدوین و اجرای سیاست‌های هوشمندسازی انرژی با مشارکت بخش متولی و بخش خصوصی ضروری است تا بهره‌وری انرژی افزایش یافته و اتلاف آن کاهش یابد. تنها در این صورت در یک بازهٔ میان‌مدت، شدت انرژی کشور را کاهش داده، بهره‌وری را افزایش دهیم و به سمت حکمرانی هوشمند و پایدار انرژی حرکت کنیم.
او با اشاره به بسته پیشنهادی کمیسیون‌ها و مرکز پژوهش‌های اتاق ایران به دولت برای رفع ناترازی، گفت: تخصیص بودجه و توسعه و زیرساخت انرژی انجام شد اما مشکل ما این است که دولت به تعهدات خود عمل نمی‌کند. دولت نباید شریک بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌های انرژی باشد. صنعت نگران کمبود انرژی و گاز است و امیدواریم به زودی این نگرانی برطرف شود.