رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، گفت: زیستبوم ایران به گونهای است که نمیتوانیم در کشت گندم و برنج و تولید شکر و روغن خودکفا شویم.
کوروش صادق زاده، در نشست «راهبرد توسعه کشاورزی کشور از نظر بخش خصوصی» ادامه داد: بیشترین میزان زیرکشت گندم در ایران 1.6 میلیون هکتار است اما تا 1.8 میلیون هکتار هم کشت میشود که باید جلوی این اقدامات گرفته شود.
او با بیان اینکه از دهه 40 و آغاز فرآیند توسعه در ایران، برخی معتقد بودند کشاورزی باید محورتوسعه باشد اما گروهی دیگر به درستی معتقد بودند ایران زیستبوم شکننده دارد و نمیتواند با محوریت کشاورزی توسعه پیدا کند و باید به سمت توسعه صنعتی برود، افزود: امروز در مجموع ارزش تولیدات کشاورزی ما به 38 میلیارد دلار میرسد که حدود 8 تا 10 درصد GDP کشور است.
صادق زاده، اظهار کرد: سهم کشاورزی از GDP در آمریکا 0.3 درصد، در آلمان 0.7 درصد و در ترکیه 7 درصد است و هند با 15 درصد تنها کشوری است که این رقم از ایران بیشتر است. بنابراین اگر بخواهیم به سمت اقتصاد دو تریلیون دلاری، حرکت کنیم بخش کشاورزی نمیتواند نقش آنچنانی در آن داشته باشد.
او با بیان اینکه انتظار این است که وقتی GDP افزایش یابد سهم کشاورزی هم کاهش یابد، ادامه داد: با این حال اما توسعه بخش کشاورزی ضروری است. اگر در این بخش توسعه رقم بخورد، برای تولید 100 میلیون تن فراوردههای کشاورزی تا این میزان آب مصرف نخواهیم کرد. زیستبوم ایران شکننده است و بدون رعایت بایدهای چهارگانه توسعه پایدار موفقیتی در توسعه کشاورزی و توسعه کل کشور نخواهیم داشت.
صادق زاده با تشریح الزامات چهارگانه طرحهای توسعهای در ایران، افزود: این پروژهها باید توجیه اقتصادی داشته باشند، منجر به تخریب محیط زیست نشوند، نظم اجتماعی را هم بهم نریزند و حقوق نسلهای بعدی را حفظ کنند.
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، به راهکارهای پیشنهادی اتاق ایران به عنوان نماینده بخش خصوصی برای غلبه بر بحران آب و توسعه بخش کشاورزی اشاره کرد و افزود: اولین و مهمترین توصیه کاهش شدید مصرف آب است. مصرف آب کشاورزی باید به 50 میلیارد مترمکعب برسد. باید تبدیل آب شرب به آب بهداشتی در برنامه قرار بگیرد.
او با بیان اینکه تهیه آب آشامیدنی مردم دومین راهکار است، اظهار کرد: پیشنهاد سوم این است که برداشت آب زیرزمینی به 35 میلیارد مترمکعب در سال برسد. همچنین در مورد بازتخصیص آب اقداماتی انجام شود و افزایش بهرهوری مصرف آب در دستور کار جدی قرار بگیرد. همچنین برای حمایت از کشت فراسرزمینی و استفاده از آب مجازی اقدام شود. با این راهبردها میتوانیم ضمن کمک به تأمین امنیت غذایی، محیط زیست ایران را هم حفظ کنیم.
بهزاد فکاری، رئیس گروه اقتصاد کشاورزی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، هم گفت: به غلط تصور میشود توسعه کشاورزی به معنای توسعه زیر کشت است. اما این درست نیست. اگر توسعه انجام شود بخش کشاورزی کوچک اما بهینه میشود. به همین دلیل شاهد هستیم در بسیاری از کشورها، با توسعه این بخش، سهم کشاورزی از GDP کوچکتر شده اما اشتغال در این بخش 20 درصد افزایش یافته است.
شاهرخ شجری، کارشناس مدیریت کشاورزی، با ارائه فاز اول گزارش تدوین استراتژی توسعه کشاورزی ایران که مربوط به مطالعه سوابق کشور و وضعیت فعلی کشاورزی است، گفت: کشورهای در حال توسعه بر سر دوراهی تأمین امنیت غذایی و پایداری محیط زیستی گرفتار هستند. بنابراین در توسعه کشاورزی بحث پایداری استفاده از منابع کمیاب مطرح است. ما نیازمند مدل خاص توسعه کشاورزی ایران هستیم.
او افزود: توسعه کشاورزی با افزایش سطح زیر کشت اشتباه برداشت میشود. در حالی فرآیند پیشرفت و بهبود کشاورزی، منجر به افزایش میزان و کیفیت تولید، بهینهسازی منابع، ارتقا معیشت کشاورزان و پایداری منابع میشود. این توسعه بر سه محور تأمین امنیت غذایی، کاهش فقر و حفاظت از محیط زیست تعریف میشود.
شجری با تشریح مدلهای مختلف توسعه کشاورزی، گفت: ما از مدل توسعه کشاورزی کشورهای پیشرو بدون در نظر گرفتن وضعیت اقلیمی و منابع و آبوخاک خودمان الگوبرداری کردیم که نتیجهای جز تخریب منابع و خاک نداشت.
او با بیان اینکه 11 درصد از مساحت 165 میلیون هکتاری کشور ظرفیت بالقوه کشاورزی دارد، اظهار کرد: حدود 242 میلیارد مترمکعب نزولات آسمانی و حدود 90 میلیارد مترمکعب منابع آبهای سطحی و زیرزمینی قابل دسترس است. در همین حال 77 میلیون واحد دامی و حدود 4.2 میلیون بهرهبردار وجود دارد.
شجری با بیان اینکه بهرهوری اقتصادی آب در کل اقتصاد ایران از 2.84 دلار در سال ۱99۰ به 2.91 دلار در سال ۲۰۰۰ و در نهایت به 4.83 دلار در سال ۲۰۲۰ رسیده و از رشد ۶۵ درصدی در بازه زمانی ۲۰۰۰-۲۰۲۰ برخوردار بوده است، گفت: همچنین شاخص بهرهوری آب در بخش کشاورزی نزدیک 0.8 کیلوگرم تولید محصول خشک به ازای مصرف هر مترمکعب آب است که با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. این شاخص در جهان بین 1.5 تا 2.5 کیلوگرم گزارش شده است. رتبه ایران در زمینه بهرهوری آب کشاورزی ۱۰۲ از میان ۱۲۳ کشور جهان است.