نشست تخصصی مرکز ملی مطالعات راهبردی و کشاورزی آب اتاق ایران با محوریت ارائه نتایج پژوهش اقتصاد آب در بخش صنعت و معدن ایران برگزار شد.
در ابتدای نشست، معاون پژوهشی مرکز مطالعات و بهره‌وری آب اتاق ایران با تأکید بر اهمیت اقتصاد آب در مطالعات مربوط به آب گفت: برای مدیریت صحیح و اصولی منابع آب، ابزارهای اقتصادی نقش قابل‌توجهی دارند و مدیریت بهینه منابع آب هم نیازمند تبیین نقش و جایگاه اقتصادی آب در بخش‌های مختلف مصرف است.
به گفته عباس کشاورز رویکرد توسعه اقتصادی کشورهای جهان نشان می‌دهد که به‌تدریج با توسعه صنعتی سهم صنعت افزایش‌یافته است. این موضوع مدیریت منابع آب را مهمتر کرده است و انجام تحقیقاتی مانند پژوهش امروز نیز از باب همین اهمیت است.
در ادامه مرتضی تهامی‌پور، مجری تحقیق «اقتصاد آب در بخش صنعت و معدن ایران» گزارشی از نتایج این تحقیق را ارائه کرد.
به گفته تهامی‌پور در پروژه حاضر ابعاد مختلف نقش آب در اقتصاد بخش صنعت و معدن کشور بررسی‌شده است. بررسی تجربیات موجود در زمینه اقتصاد آب در بخش صنعت و معدن، میزان انطباق با برنامه‌های تخصیص آب، بررسی سهم هزینه آب در هزینه‌های تولید بخش صنعت و معدن و ارائه پیشنهادهای کاربردی در راستای مدیریت مناسب تقاضای آب در بخش صنعت و معدن از مهمترین اهداف این پژوهش هستند.
تهامی‌پور افزود: بخش صنعت و معدن کشور در حال حاضر سهم قابل‌توجهی از مصارف آب را در اختیار ندارد اما با توجه به تجربه توسعه صنعتی کشورهای جهان، سهم بخش صنعت و معدن از مصرف آب در طول زمان افزایش می‌یابد بنابراین باید به مدیریت منابع و مصارف آب در این بخش توجه کنیم.
بر اساس نتایج این تحقیق، در متن قوانین برنامه‌های پنج‌ساله توسعه، نقش آب در فرایندهای تولید صنعت و معدن بسیار کمرنگ دیده‌شده است و صرفاً در برخی برنامه‌ها بر اصلاح قیمت‌های آب به‌صورت کلی تأکید شده است.
به گفته مجری این تحقیق، همچنین حجم فاضلاب تولیدی صنایع و معادن بسیار زیاد است. تصفیه‌های فاضلاب توسعه پیدا نکرده است و محل تخلیه فاضلاب‌ها چالش‌های محیط زیستی زیادی را به همراه دارد. با این رویه به مصرف آب صنایع از محل بازیافت آب توجه زیادی نمی‌شود.
او در مورد سهم هزینه‌های آب در هزینه تولید هم گفت: آب در فرایند تولید محصولات صنعتی کشور حدود 0.14 درصد و در فرایند تولید محصولات معدنی حدود 1.5 درصد از هزینه های تولید را به خود اختصاص می‌دهد که سهم بسیار ناچیزی است.
به گفته این پژوهشگر، قیمت آب در صنایع و معادن از دیدگاه اقتصادی بهینه نیست؛ متوسط تعرفه پرداختی بابت هر مترمکعب آب در سال‌های گذشته در بخش صنعت حدود 250 تومان و معدن حدود 500 تومان بوده است.
تهامی‌پور افزود: این در حالی است که متوسط وزنی ارزش اقتصادی محاسبه‌شده در بخش صنعت و معدن به ترتیب حدود 8700 و 6500 تومان به ازای هر مترمکعب بوده است که اختلاف بسیار زیادی با هزینه تمام‌شده و هزینه پرداختی برای هر مترمکعب آب دارد.
تهامی‌پور در این بخش با اشاره به انجام مقایسه بین سهم هزینه‌های آب در روند تولید در ایران و کشورهای ترکیه، اسپانیا، ژاپن و آلمان گفت: در اکثر کشورها تعرفه آب در بخش صنعت دوقسمتی است و شامل یک تعرفه ثابت و یک تعرفه متغیر برحسب حجم مصرف آب می‌شود.
به گفته تهامی‌پور، در بعضی کشورها تعرفه آب در صنایع مختلف متفاوت است. تأکید این کشورها بر پوشش کامل هزینه‌های تأمین آب است تا منجر به کارایی نظام اجرایی آب شود.
تهامی‌پور در ادامه پیشنهادهای کاربردی برای مدیریت تقاضای آب در بخش صنعت و معدن در جهت اصلاح نظام تعرفه آب و بهبود بهره‌وری آب ارائه کرد. او گفت: صنایع مهم کشور در استان‌هایی مانند اصفهان، کرمان با مشکل تأمین آب مواجه‌اند و تا حد زیادی رقیب مشترکان آب شهری و کشاورزی شده‌اند. درنتیجه استقرار صنایع بزرگ، این مناطق را با کم‌آبی دوچندان روبرو کرده که در این زمینه لازم است اسناد توسعه‌بخشی در بخش صنعت و معدن بر اساس پتانسیل تأمین آب اصلاح شود.
در این نشست با توجه به پایین بودن سهم هزینه آب در هزینه‌های تولید پیشنهاد شد قیمت‌گذاری بر اساس «اصول اقتصادی پرداخت» باشد. بر اساس محاسبات این پژوهش، قیمت اصلی آب 25 تا 55 برار تعرفه موجود خواهد بود.