فردا قرار است نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیر اوپک در الجزایر برگزار شود که وزیر نفت کشورمان می‌گوید این کمیته حق تصمیم‌گیری ندارد و در آن شرکت نخواهد کرد اما برخی اعضا به همراه امریکا سعی در مهم جلوه دادن آن دارند که پشت پرده آن تلاش برای به حاشیه راندن اوپک باز گذاشتن دست آمریکا در تحریم نفتی ایران است.
بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان می‌گوید: کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیراوپک (JMMC) فقط رفتار کشورها در توافق کاهش تولید را نظارت و بررسی می‌کند و به نشست وزارتی گزارش ارائه می‌دهد اما کسانی هستند که می‌خواهند بی‌دلیل این کمیته را بزرگ‌تر از آن چیزی که هست جلوه دهند و به انحلال اوپک دامن بزنند درحالی‌که اوپک یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های جهان سوم است که می‌تواند در اقتصاد جهان کارآمد باشد.
به گفته زنگنه آنها این نشست اوپک و غیر اوپک را به مسئله‌ای مهم تبدیل می‌کنند، درحالی‌که چندان مهم نیست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اوپک سال‌هاست از جایگاه قدرتمند خود در بازار نفت فاصله گرفته و آخرین ایفای نقش پیروزمندانه آن به ایجاد اجماع کاهش تولید نفت میان تولیدکنندگان نفت عضو و غیرعضو اوپک برمی‌گردد اما اینک بررسی خبرها حاکی از این است که عربستان و امارات در همراهی با آمریکا تلاش می‌کنند با پراهمیت جلوه دادن کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیراوپک(JMMC) این سازمان غیرسیاسی در بازار نفت را به حاشیه برانند و راه را برای تحریم نفتی ایران باز کنند.
البته اوپک سازمانی غیرتعزیراتی است که با اجماع همه اعضا تصمیماتی اتخاذ می‌کند که فرایند تحقق تصمیم‌های آن نیز متکی بر اراده سیاسی اعضا بوده و سازوکاری برای تنبیه یا جریمه اعضا ندارد.
حالا اما این سازمان غیرسیاسی در ششمین دهه از حیات خود رسماً به‌واسطه رفتار برخی از اعضا در حال از دست دادن ماهیت سازمانی خود و تبدیل شدن به یک مجمع ساده و ابزار دست آمریکا است که به عقیده کاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در هیئت عامل اوپک، این سازمان را به شیر بی‌یال و کوپالی تبدیل می‌کند که تنها نعره‌اش مانده است و کسی از آن نمی‌ترسد و برای هیچ‌کس هم خطری ندارد.
کاظم پور اردبیلی می‌گوید: مسئولیت اوپک ایجاد توازن در بازار نفت است و ماده ۲ اساسنامه آن نیز بر حمایت از منافع هر یک یا همه کشورهای عضو تأکید کرده است و ضرورت دارد این سازمان از کشورهایی که تحت تحریم‌های غیرقانونی، یک‌جانبه و فرامرزی قرار می‌گیرند حمایت کند.
این در حالی است که زنگنه نیز بر این باور است که اوپک قربانی جریانی خزنده است که هم‌زمان نتیجه همکاری با آمریکا و ترس از قانون ضد اوپکی مطرح شده در کنگره آمریکا، نوپک (NOPEC) است. آنها اوپک را قربانی می‌کنند و به آهستگی، بدون اعلام علنی این مسئله، آنها قصد دارند تعداد زیادی از کشورهای تولیدکننده را گرد هم آورند و مجمعی ایجاد کنند تا جای اوپک را بگیرد.
زنگنه بدون اینکه به نام کشور خاصی اشاره کند، با انتقاد از رفتار برخی اعضای اوپک، می‌افزاید: من به‌ویژه در وضع کنونی از کشورهای عضو اوپک انتظار بیشتری دارم و معتقدم درست نیست که دو عضو به سردمداری و ایفای نقش رهبری در جریان ضد ایرانی بپردازند.
به گفته او این کار نه در عالم همسایگی و نه در عالم همکاری، صحیح نیست. آنها این موج ضد ایرانی را پی می‌گیرند و سپس در همکاری با آمریکا همسو می‌شوند تا به ایران آسیب بزنند و برخی کشورهای غیر عضو اوپک را با خود نیز همراه می‌کنند که الزاماً عمق این پیچیدگی سیاسی را درک نمی‌کنند.
این اظهارات زنگنه در حالی است که رویترز نیز به نقل از یک منبع آگاه نوشته است: اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت در مورد احتمال افزایش تولید به میزان 500 هزار بشکه در روز برای مقابله با کاهش عرضه از سوی ایران در اثر تحریم‌های آمریکا گفتگو بحث می‌کنند.
در حقیقت با رسیدن قیمت جهانی هر بشکه نفت به محدوده 80 دلار، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد اوپک را از طریق اعضای همراه خود در این سازمان به افزایش تولید و کاهش قیمت نفت وادار کند چراکه افزایش قیمت نفت می‌تواند اقتصاد آمریکا را به دردسر بیندازد و دستاوردهای اقتصادی ترامپ را خنثی کند.
تحلیلگران می‌گویند: افزایش قیمت بنزین پیش از انتخابات کنگره در ماه نوامبر می‌تواند برای ترامپ دردسر سیاسی ایجاد کند چراکه افزایش قیمت بنزین ادعای جمهوری‌خواهان مبنی بر اینکه کاهش مالیات و تغییرات در قوانین فدرال از سوی ترامپ به تقویت اقتصاد امریکا کمک کرده است، را خنثی می‌کند.
در مقابل اما، منابع اوپکی می‌گویند هرگونه اقدام رسمی برای افزایش تولید مستلزم این است که اوپک نشست فوق‌العاده بگذارد که البته برای این کار نیز هنوز پیشنهادی ارائه نشده است.
دونالد ترامپ در روز پنج‌شنبه امنیت کشورهای غرب آسیا را به قیمت نفت گره زد و در حساب توئیتری خود نوشت: «ما از کشورهای غرب آسیا (خاورمیانه) حفاظت می‌کنیم؛ آنها بدون ما برای مدت زیادی امن نخواهند بود و هنوز به افزایش قیمت نفت ادامه می‌دهند. به یاد ما می‌ماند. اوپک باید حالا قیمت نفت را پایین بیاورد.»
این تکاپوی ترامپ برای کاهش قیمت نفت از طریق فشار به سازمان اوپک در حالی است که در درجه اول تحریم‌های نفتی آمریکا علیه تو عضو مؤسس سازمان اوپک یعنی ایران ونزوئلا عامل گرانی نفت بوده است و ایران نیز به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک متعهد شده جلوی هرگونه افزایش تولید را بگیرد.
در این میان امارات و عربستان بارها اعلام کرده‌اند اجازه نمی‌دهند بازار نفت با کمبود مواجه شود که به عقیده وزیر نفت در ظاهر موضوع بسیار خوبی است اما این اظهارنظر اقتصادی نیست بلکه ۱۰۰ درصد سیاسی و ضد ایران است.
زنگنه می‌گوید: هر کس بگوید که کمبود در بازار نفت را جبران می‌کند، ضد ایران صحبت می‌کند و نه‌تنها اوپک، بلکه کشورهای غیر عضو اوپک را هم به یک بازی سیاسی می‌کشانند، اما ازآنجاکه این بازی سیاسی همسو با سیاست‌های آمریکاست، برخی افراد نمی‌خواهند به‌طور علنی درباره آن صحبت کنند.
او معتقد است وقتی برخی اعضای اوپک می‌گویند «ما برای تضمین (عرضه) بازار آماده هستیم» منظور آنها این است که «آمریکا، ایران را هر چه که می‌خواهی تحریم کن و مردم ایران را نابود کن و این مشکلی نیست. ما در کنار تو هستیم.» از دید سیاسی، معنایش این است. این موضوع به معنای همکاری با آمریکا در تحریم ایران است.
نقش برخی اعضا در از بین رفتن اوپک
در این راستا جواد یارجانی، کارشناس ارشد حوزه انرژی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به جلسه روز یکشنبه اوپک و غیر اوپک اظهار کرد: این جلسه در برنامه اوپک و غیر اوپک بود و هدف آن نظارت بر بازار است. برای سال‌ها وزیر نفت ریاست این جلسه را عهده‌دار بود.
وی با تأکید بر اینکه در نشست کمیته نظارتی عملکرد کشورها نسبت به تعهداتی که دارند نظارت می‌شود، افزود: طبق اساسنامه اوپک اجلاس وزیران اوپک مهم‌ترین اجلاس است که در آن تصمیم‌گیری در مورد میزان تولید و سهمیه هر کشور گرفته می‌شود، اما در این روزها شاهد هستیم که برخی دوست دارند این اجلاس را بسیار مهم‌تر جلوه دهند، درحالی‌که فقط نظارت بر عملکرد کشورها است.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی ادامه داد: اگر برخی اعضا تصمیم بگیرند به تعهد خود عمل نکنند، باید در اجلاس بعدی اوپک اعلام کنند تا در مورد آن تصمیم‌گیری شود.
یارجانی در ادامه با اشاره به اخباری مبنی بر افزایش تولید برخی کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک توضیح داد: باید دقت کنیم مشخص نیست گزارش‌هایی که برخی از منابع خبری در مورد تولید اعضای اوپک و غیر اوپک می‌دهند چه هدفی دارد زیرا بخشی از آن فشار روانی است و بخشی از آن ممکن است واقعی باشد به‌عبارت‌دیگر در مورد تولید کشورها، آمار صد در صد خالص وجود ندارد.
وی در ادامه با بیان اینکه اوپک در امور ۶۰ ساله خود فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است، اظهار کرد: تصمیم‌هایی که در اوپک اتخاذ می‌شود بر اساس اجماع اعضا است. کشورهای عضو اوپک بر اساس منافع خودشان دور هم جمع شده‌اند و سازمان اوپک یکی از سازمان‌های موفق کشورهای جهان سوم بوده است.
یارجانی تأکید کرد: البته در اوپک سازوکاری برای جریمه در نظر گرفته نشده و اگر کشوری به تعهد خود عمل نکند، جریمه نخواهد شد. تنها می‌توان گفت اگر این سازمان به پایان عمر خود در این دوره برسد برخی از کشورها باعث آن شده‌اند.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تأکید بر اینکه دولتی در آمریکا روی کار است که اوپک را به چالش کشیده است، افزود: برخی ممکن است با آمریکا همکاری کنند و تصمیم بگیرند شکل سازمان را عوض کنند و آن را بی‌تأثیر کنند، اما بعدها پشیمان خواهند شد. بنابراین اگر کشورهایی از داخل اوپک با آمریکا همکاری کنند در آینده مقصر خواهند بود.