به گفته معاون اول رئیس جمهور با توجه به وضعیت بودجه با دو راهکار مواجه هستیم؛ یکی از راهکارها خلق منابع جدید غیرنفتی برای اداره کشور است؛ ایران کشور پولداری است و منابع مختلفی در اختیار دارد. راهکار دوم کاهش هزینههای جاری کشور است؛ این کاهش باید در همه جا اعمال شود و اصلاح ساختار بودجه نیز در این راستا باید انجام گیرد و دانشگاه‌ها باید در اصلاح ساختار بودجه به دولت کمک کنند.
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور صبح دوشنبه در نشست رؤسای دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری که با موضوع «هم اندیشی دانشگاه و دولت در شرایط تحریم» در دانشگاه الزهرا برگزار شد، با تاکید بر اینکه کشور امروز در شرایط حساسی قرار دارد، اظهار کرد: ممکن است تعبیر شرایط حساس برای مردم عادی شده باشد؛ چرا که ما همواره در مقاطع مختلف اعلام کرده‌ایم که شرایط فعلی شرایط حساسی است اما واقعاً در مقطع فعلی شرایط حساسی بر کشور حاکم شده است.
وی با اشاره به خروج آمریکا از برجام خاطرنشان کرد: برجام تأیید شد و توافق شد به عنوان یک راهکار جدی و مهم و الگویی برای حل بحران‌های مختلف جهانی در دنیای دیپلماسی معرفی شود، اما آمریکایی‌ها چه پیش از خروج خود و چه پس از خروج خود از برجام هیچ وقت نگذاشتند مردم ایران از دستاوردهای برجام بهره‌مند شوند.
معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: پیش از خروج آمریکا از برجام، مقامات این کشور با طرح موضوعاتی مبنی بر اینکه تعلیق تحریم‌های خود را دیگر تمدید نخواهند کرد، فضایی در جامعه جهانی ایجاد کردند که در آن ایران آن طور که باید نتوانست از برجام بهره ببرد. در نهایت نیز بعد از اعلام رسمی خروج‌شان از برجام در اردیبهشت سال گذشته، تمام توان و قدرت خود را بکار بردند تا تحریم‌هایی را که وضع کردند حتی در نقاط خیلی دور آمریکا اجرایی کنند. در این زمینه آن‌ها، چین، روسیه و اروپایی‌ها را وادار به تبعیت از خود کردند. آمریکایی‌ها همه قدرت‌شان را وارد جنگ اقتصادی با کشور در حال توسعه ایران کردند.
جهانگیری با بیان اینکه هدف اصلی آمریکایی‌ها از ایجاد یک جنگ اقتصادی علیه ایران وارد شدن درد و فشار به مردم و تشویق و ترغیب آن‌ها برای سازماندهی حرکتی علیه نظام جمهوری اسلامی بود، خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها خیلی صریح و رسمی اهداف خود را از فشارهای اقتصادی بر مردم ایران بر زبان می‌آوردند و به همین دلیل نیز اعلام کردند که مردم ایران جشن ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی خود را برگزار نخواهند کرد و این انقلاب به سمت فروپاشی خواهد رفت. همچنین همزمان با این جنگ اقتصادی، یک جنگ روانی هم علیه جمهوری اسلامی ایران برپا کردند که در این جنگ ما مقداری فضا را از دست دادیم و آن‌ها توانستند شوک‌هایی در اقتصاد و روان جامعه ایران وارد کنند.
وی با تاکید بر اینکه از مقطعی به بعد شرایط ما برای مقابله با دو جنگ اقتصادی و روانی که آمریکا علیه‌مان آغاز کرده بود، بهتر بود، اظهار کرد: یک سال از خروج آمریکا از برجام گذشت و ما در این مدت با چین، روسیه و اروپایی‌ها بحث کردیم و در برجام باقی ماندیم و به همه تعهدات‌مان نیز پایبند بودیم، اما طرف مقابل کمترین تعهدات خود را انجام نداد؛ طبیعی است که هر صبر کردنی، دوره‌ای دارد؛ نهایتاً بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی مقرر شد که ایران برخی از تعهدات خود را بر اساس بندهایی از برجام تعلیق کند.
معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به تعلیق پایبندی ایران به دو تعهد برجامی خود ادامه داد: ما بر اساس برجام تعهد کرده بودیم که در داخل کشور بیش از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم نگهداری نکنیم و همچنین غنی‌سازی اورانیوم را در حد ۳.۶۷ درصد نگه داریم اما اعلام کردیم که دیگر به این تعهدات پایبند نیستیم.
جهانگیری با تاکید بر اینکه کاهش تعهدات برجامی ایران قابل بازگشت است، اظهار کرد: این کاهش تعهدات به شرطی که طرف مقابل تعهدات خود را اجرا کند قابل بازگشت است.
وی در ادامه صحبت‌های خود با تاکید بر لزوم حساسیت مردم و دانشگاه‌ها نسبت به شرایط کنونی و به ویژه اتفاقاتی که در برجام در حال رخ دادن است، گفت: چون طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده است ما نیز تصمیم گرفتیم که بخشی از تعهدات خود را عمل نکنیم؛ همچنین زمانی تعیین کرده‌ایم تا اگر باز هم طرف مقابل در آن مهلت تعهدات خود را اجرایی نکرد، ما باز هم به روند کاهش تعهدات خود ادامه دهیم.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به تماس تلفنی سران برخی کشورها با رئیس جمهور پیش از اعلام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجامی خود اظهار کرد: گاهی اوقات در مذاکرات تلفنی که سران کشورهای مختلف با رئیس جمهور کشورمان دارند، خطاب به ایشان اصرار می‌کنند که شما یک هفته یا چند روز به ما فرصت دهید تا تعهدات خود را اجرایی کنیم.
جهانگیری خطاب به اروپایی‌ها با بیان اینکه «ما ۱۴ ماه است به شما فرصت داده‌ایم؛ در یک هفته قرار است چه اتفاقی بیفتد»، تصریح کرد: غربی‌ها و اروپایی‌ها می‌دانند که دوران ۶۰ روزه‌ای که ایران مجدداً به آن‌ها فرصت داده است ۱۶ شهریورماه پایان می‌یابد و این روز آغاز گام دیگری در راستای کاهش تعهدات جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. آن‌ها از این فرصت استفاده کنند تا بتوانیم به یک تفاهم دست یابیم.
وی تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران به دنبال تعامل و گفت‌وگو است، در عین حال نیز از حق و حقوق ملت خود کاملاً دفاع می‌کند.
معاون اول رئیس جمهور در بخش دیگری از صحبت‌های خود در نشست رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور، اظهار کرد: در مقاطع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور در حوزه منابع درآمدی دولت کمتر با شرایطی که امروز مواجه هستیم، مواجه بوده‌ایم؛ در دوران جنگ حتی با کسری بودجه ۵۱ درصدی نیز مواجه بودیم، اما الان شرایط منابع کشور در وضعیت خاصی قرار دارد که باید به آن توجه شود.
وی با اشاره به شرایط کنونی منطقه خاورمیانه گفت: امروز شرایط منطقه ما در وضعیت حساسی است؛ از گذشته منطقه خاورمیانه محل درگیری‌های آمریکا بوده است. امروز نیز عربستانی‌ها و اسرائیلی‌ها با همدستی یکدیگر به تفاهمی برای مقابله با ایران رسیده‌اند. اتفاقات خاصی در منطقه خاورمیانه در حال رخ دادن است که در این شرایط دانشگاهیان حتماً باید فضا را رصد کنند و به موقع به دولت تذکر و هشدار دهند و بگویند که دولت باید در این شرایط چه اقدامی انجام دهد.
جهانگیری با بیان اینکه در شرایط خطیر کنونی کشور با محدودیت‌ها و فرصت‌هایی روبرو هستیم، افزود: این محدودیت‌ها و فرصت‌ها به طور مستقیم و غیرمستقیم در نهادهای مختلف کشور به ویژه در دانشگاه‌ها تأثیر بسیار جدی و تعیین کننده‌ای دارد.
معاون اول رئیس جمهور با تأکید بر اهمیت نقش دانشگاه‌ها در شرایط حساس کنونی کشور تأکید کرد: در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت شرایط جدید هیچ جمع و منظومه‌ای صاحب نظرتر و ذی‌صلاح‌تر از رؤسای دانشگاه‌ها در کشور وجود ندارد که بتواند فکر کنند و راهکار ارائه دهند. تجربه تاریخی ما در ادوار مختلف نشان می‌دهد که در همه حوزه‌ها باید به نهاد دانشگاه برای حل و فصل مسائل کشور اعتماد کنیم. به همین دلیل است که ضرورت‌ها، اولویت‌ها و تنگناهای دانشگاه‌ها، ضرورت‌ها، اولویت‌ها و تنگناهای دولت محسوب می‌شود. امروز و آینده کشور در دانشگاه‌ها رقم می‌خورد و دانشگاه‌ها میزان الحراره جامعه هستند.
وی خاطرنشان کرد: افزایش توانمندی علمی، آموزشی، پژوهشی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دانشگاه‌ها مستلزم آن است که نقش‌های جدیدی در داخل و خارج از محیط دانشگاه برای دانشگاهیان تعیین شود؛ چرا که دانشگاه مرکزی است که فکر می‌کند و راهکار ارائه می‌دهد؛ دانشگاه عقل نقاد جامعه است و برای آنکه این نقش خود را به خوبی ایفا کند نیازمند استقلال علمی، آزادی‌های آکادمیک و حاکمیت اصول و هنجارهای اخلاقی است. رؤسای دانشگاه‌ها باید از استقلال علمی دانشگاه‌ها حفاظت کنند. همچنین اصول و اخلاق علمی در دانشگاه‌ها باید رعایت شود و خود دانشگاه‌ها نیز باید بر نظارت این اصول مشارکت کنند.
جهانگیری روزآمد بودن دانشگاه‌ها در آموزش، مسئله‌محور بودن پژوهش‌های دانشگاهی و افزایش قدرت ارتباط‌گیری دانشگاهیان با جامعه و جهان را از جمله وظایف دانشگاه‌ها در دوران کنونی برشمرد و گفت: دانشگاه‌ها برای ایفای این مسئولیت‌ها نیازمند شجاعت و مسئولیت‌پذیری هستند و رؤسای دانشگاه‌ها باید از این ویژگی‌ها برخوردار باشند.
وی با تأکید بر اینکه دولت و نهادهای حاکمیتی برای اینکه دانشگاه‌ها بتوانند به نقش واقعی خود عمل کنند، باید با حسن ظن نسبت به آن‌ها رفتار کنند، گفت: جایگاه و منزلت دانشگاه و حقوق و حرمت این نهاد باید در کشور به رسمیت شناخته و از آن حفاظت و حراست شود. سوءظن و بی‌اعتمادی به دانشگاه و دانشگاهیان و امنیتی کردن و امنیتی دیدن مسائل دانشگاه و با سلیقه سیاسی برخورد کردن با موضوعات موجب انفعال و ناکارآمد شدن دانشگاه‌ها می‌شود.
جهانگیری با بیان اینکه تجربه گفت‌وگوی دولت با ۱۳ دانشگاه ملی در سال قبل تجربه‌ای نسبتاً موفق بود، خاطرنشان کرد: به دلیل وجود سرمایه اجتماعی در دانشگاه‌ها پس از وقوع سیل در برخی مناطق کشور و تبدیل آن به مهمترین مسئله ملی، رئیس جمهور مسئولیت تهیه گزارش درباره علت وقوع این واقعه را بر عهده دانشگاه‌ها سپرد تا آن‌ها یک گزارش ملی مناسبی تهیه کنند.
معاون اول رئیس جمهور خاطرنشان کرد: دانشگاه‌ها می‌توانند در حل بسیاری از مسائل کشور حضور فعال داشته باشند. همچنین دانشگاه‌ها در کنار توسعه علمی، نقش تأثیرگذاری در توسعه ملی کشور دارند. یکی دیگر از مهمترین رسالت‌های امروزی که بر عهده دانشگاه‌ها قرار گرفته است تزریق امید نسبت به آینده در جامعه است. اگر خدایی ناکرده بی‌تفاوتی و یأس در جامعه شکل بگیرد و مردم سرنوشت خود را جدا از جامعه بدانند اتفاق خطرناکی رخ می‌دهد و اگر این احساس در دانشگاه‌ها شکل بگیرد موضوع خطرناک‌تری در پیش خواهد بود. در همین راستا خود دانشگاه‌ها باید در بالا بردن احساس تعلق به جامعه و امیدواری نسبت به آینده کشور تلاش کنند.
اسحاق جهانگیری در بخش دیگری از صحبت‌های خود مقاومت را راهکار مورد نیاز کشور برای برون رفت از مشکلات عنوان و خاطرنشان کرد: همانطور که مقام معظم رهبری در بیانات‌شان در مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) فرمودند راهبرد امروز جمهوری اسلامی ایران مقاومت است. در تعبیر اجرایی راهبرد مقاومت باید تاب‌آوری جامعه در عرصه‌های مختلف را بالا ببریم.
وی با تأکید بر لزوم افزایش تاب‌آوری سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی جامعه خاطرنشان کرد: تاب‌آوری اقتصادی دارای مولفه‌هایی نظیر معیشت، مردم و بودجه دولت است که باید در هر دو مورد متمرکز شویم؛ یکی از برنامه‌های آمریکا در اعمال تحریم‌های اخیر آن بود که فشارهایی به ضعیف‌ترین طبقات جامعه وارد کند. امروز مشاهده می‌کنیم که معیشت بر بخشی از مردم ما سخت می‌گذرد.
معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به وضعیت بودجه اجرایی کشور افزود: تاکنون تصمیمات بسیاری در کشور اخذ شده تا اتکای بودجه به نفت را کاهش دهیم؛ انصافاً در این زمینه کارهای خوبی نیز انجام شده است، اما هنوز بخش زیادی از بودجه دولت به طور مستقیم و غیرمستقیم وابسته به نفت است. پیش از اعمال تحریم‌های نفتی، کشور روزانه تا سقف دو و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد. ما برای سال ۹۸ پیش‌بینی صادرات یک میلیون بشکه نفت در روز را انجام دادیم اما در جلسه سران سه قوه این میزان به یک و نیم میلیون بشکه در روز افزایش یافت.
جهانگیری با بیان اینکه در ماه‌های بهمن و اسفند ۹۷ صادرات نفت ایران نزدیک به میزان صادرات در دوران قبل از تحریم‌های نفتی بود، خاطرنشان کرد: دولت سقف بودجه سال ۹۸ را ۴۲۷ هزار میلیارد تومان تعیین کرد اما مقام معظم رهبری پس از بررسی لایحه بودجه فرمودند که در این لایحه شرایط سختی که پیش‌بینی می‌شود، مشاهده نمی‌شود و اگر شرایط سختی در پیش است این وضعیت باید در لایحه بودجه نیز مشاهده شود. بر همین اساس دولت در جلساتی که با مجلس برگزار کرد سقف بودجه را ۴۰۷ هزار میلیارد تومان تعیین کرد و سازمان برنامه و بودجه نیز اعلام کرد که این رقم کمترین میزانی است که دولت می‌تواند با آن کشور را اداره کند.
وی ادامه داد: مجلس شورای اسلامی رقم بودجه سال ۹۸ را بعد از بررسی‌های مربوطه به ۴۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش داد. در این شرایط رهبری تکلیف دیگری تعیین کردند و فرمودند که در چهار ماهه نخست سال ۹۸ باید اصلاحاتی در ساختار بودجه بدون نفت انجام شود.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به سهم درآمدهای نفتی در بودجه سال ۹۸ خاطرنشان کرد: در بودجه امسال رقم ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برای درآمدهای مستقیم نفتی تعیین شده است. از سوی دیگر در شورای عالی سران سه قوه در مصوبه‌ای سقف بودجه امسال از ۴۴۷ هزار میلیارد تومان به ۳۶۸ هزار میلیارد تومان کاهش یافت و این موضوع نیز از سوی رهبری مورد تأیید قرار گرفت. با این حال با توجه به وضعیت کنونی حتماً این رقم نیز به طور کامل تحقق نخواهد یافت.
جهانگیری با بیان اینکه با توجه به وضعیت بودجه با دو راهکار مواجه هستیم، اظهار کرد: یکی از راهکارها خلق منابع جدید غیرنفتی برای اداره کشور است؛ ایران کشور پولداری است و منابع مختلفی در اختیار دارد. راهکار دوم کاهش هزینههای جاری کشور است؛ این کاهش باید در همه جا اعمال شود و اصلاح ساختار بودجه نیز در این راستا باید انجام گیرد و دانشگاه‌ها باید در اصلاح ساختار بودجه به دولت کمک کنند.