ساختار اقتصاد انرژی باید پیشران تنوع اقتصادی کشور باشد، نه درآمدهای نفتی

در تازه‌ترین نشست کمیسیون انرژی اتاق ایران گزارشی از سناریوهای بازار جهانی نفت در سال 2020 ارائه شد. بر اساس این گزارش با توجه به شیوع ویروس کرونا و ظهور وضعیت جدید در بازار جهانی، بازیگران منفعل و بدون برنامه جایی برای حضور در بازار انرژی دنیا ندارند و بدون شک بازیگران بزرگ استفاده از ابراز تحریم برای خروج کشورهای غیرهمسو با خود را ادامه می‌دهند.

در این گزارش که توسط محمدصادق جوکار، استادیار موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت ارائه شد، ضمن تشریح وضعیت بازار جهانی نفت در دوران کرونا بر لزوم تغییر سیاست‌های نفتی کشور تأکید شد.

بر اساس اظهارات او به نظر می‌رسد در این وضعیت، ایران در مواجهه با بحران پیش آمده ناشی از شیوع کرونا نسبت به دیگر کشورها، آسیب‌زاتر است. برای مثال پیش‌بینی می‌شود عربستان در 2024 با نگرانی در حوزه تقاضا روبه‌رو نباشد هرچند شاید در مورد قیمت‌ها نگرانی‌هایی وجود دارد.

وی ادامه داد: طی دو سال گذشته شاهد عرضه‌های نامتعارف و کند شدن تقاضا و خطر حرکت به سمت پیک تقاضا بودیم و حال که با مسئله کرونا مواجه هستیم، شرایط وخیم‌تر شده است. باید متوجه باشیم که حضور در بازار جهانی نیازمند برنامه و استراتژی است. متأسفانه هیچ‌گاه در مورد بازارسازی نفت، برنامه‌ای نداشتیم. با به وجود آمدن بحران کرونا، تحریم و تلاش دیگر کشورها برای کسب بازارهای جدید، اولین کشوری هستیم که بازار خود را از دست می‌دهیم.

جوکار بر این باور است بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری و در نظر نگرفتن شاخص‌های بازار موجب شده امروز در چنین وضعیت پیچیده‌ای قرار بگیریم. در تمام این سال‌ها سیاست‌های نفتی کشور را بر اساس مسائل کوتاه مدت تدوین کردیم و استراتژی بلندمدت در این مورد نداریم.

استادیار موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت معتقد است برای بی‌تأثیر شدن تحریم‌ها باید نقاط ضعف خود را برطرف کنیم چراکه طبق سیاست‌های بازار انرژی امروز دنیا این تحریم‌ها برداشته نخواهد شد.

او تأکید کرد: با توجه به شیوع ویروس کرونا و ظهور وضعیت جدید در بازار جهانی، بازیگران منفعل و بدون برنامه جایی برای حضور در بازار انرژی دنیا ندارند و بدون شک بازیگران بزرگ استفاده از ابراز تحریم برای خروج کشورهای غیرهمسو با خود را ادامه می‌دهند.

جوکار با بیان این مطلب که امروز دسترسی به فناوری‌های روز دنیا به راحتی اتفاق نمی‌افتد، تصریح کرد: امروز فناوری در محیط اقتصادی رشد نمی‌کند بلکه سیاسی شدن فزاینده فناوری مدنظر است. از طرفی برای حضور در این بازار باید به فناوری‌های نو دست پیدا کنیم.

وی یادآور شد: با ساختارهای انرژی متکثر نمی‌توانیم در بازار یکپارچه انرژی ورود کنیم؛ ساختارهای انرژی باید منسجم‌تر شود. از طرفی لازم است اولویت‌های صادراتی کشور را بازبینی کنیم. در حال حاضر صادرات گاز می‌تواند به یکی از اولویت‌های کشور تبدیل شود. گاز برای ایران یک فرصت است که نباید نادیده گرفته شود.

استادیار موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت با نگاهی به میزان مصرف گاز سالانه در ایران که برابر با 590 میلیون متر مکعب است، تأکید کرد: کل قرارداد ایران برای صادرات گاز به عراق برابر با 60 میلیون متر مکعب است، یعنی اگر بهره روی مصرف گاز در ایران ارتقا پیدا کند، می‌توانیم درآمدهای خود را از محل صادرات گاز بالاتر ببریم.

جوکار افزود: راهبردهای انرژی داخلی با راهبردهای انرژی خارجی یک کشور باید در یک بسته تعاملی و منعطف باشد. اصلاح یارانه‌ها و ارتقای بهره‌وری انرژی را باید مدنظر داشت و برای تحقق این دو هدف لازم است سرمایه‌های اجتماعی را برای اتخاذ تصمیمات بالا ببریم و از سوی دیگر مؤلفه‌های فسادزا را برای بهبود شاخص‌های محیط کسب‌وکار حذف کنیم.

وی تأکید کرد: در شرایط فعلی، ساختار اقتصاد انرژی باید پیشران تنوع اقتصادی کشور باشد، نه درآمدهای نفتی؛ این مکانیزم که در گذشته و در برخی کشورها از جمله ایران وجود داشته و درآمدهای نفتی را پیشران اقتصاد منظور می‌کردند، سال‌هاست که منسوخ شده است.

در این رابطه حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز با تأیید آنچه در این گزارش مطرح شد، تغییر در ساختارها و رویکردها نسبت به بازار انرژی را خواستار شد و از تدوین استراتژی یکپارچه انرژی در کشور حمایت کرد. او همچنین تعامل با نمایندگان جدید مجلس و برنامه‌ریزی برای برنامه محور کردن حوزه انرژی با استفاده از ظرفیت برنامه هفتم توسعه را پیشنهاد داد.

وی در ادامه با اشاره به سفر وزیر نیرو به عراق و اتفاقات خوبی که در این سفر رخ داد، گفت: بخشی از طلب‌های ایران از عراق در مورد صادرات برق طی این سفر پرداخت شد و دولت هم توانست بخشی از بدهی‌های خود را به پیمانکاران بپردازد.

این فعال اقتصادی ابراز امیدواری کرد: ایران رویکرد اقتصادی را برای حضور در عراق دنبال کند و با اتکا به توان بخش خصوصی حضور پررنگی در این بازار داشته باشد.

آرش نجفی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز بر اساس گزارش ارائه شده در شرایط امروز پایین نگه داشتن قیمت نفت در بازار را به نفع ایران دانست و ورود فناوری‌های جدید به کشور را ضروری خواند.

او با توجه به این نکته که تحلیل‌های ارائه شده از گذشته هم وجود داشته و اینکه امروز وضعیت کشور این است نشان می‌دهد تصمیم گیران نسبت به این تحلیل‌ها بی‌توجه بوده‌اند، گفت: کمیسیون انرژی اتاق ایران می‌تواند با برگزاری نشست‌های تخصصی و آسیب‌شناسی دقیق وضعیت امروز، راهکارهای عملیاتی را ارائه دهد.