33 روز از انفجار بزرگ در بندر بیروت می‌گذرد؛ انفجاری که 220 کشته، 110 مفقود و 7 هزار زخمی در پی داشت؛ به‌گفته فرمانداری بیروت 300 هزار نفر براثر این حادثه بی‌خانمان شدند و برخی آن را «بزرگ‌ترین انفجار غیرهسته‌ای» تاریخ خوانده‌اند. در پی این حادثه دولت لبنان و «حسان دیاب» نخست‌وزیر لبنان استعفا کرد. حالا «مصطفی ادیب»، به‌عنوان نخست‌وزیر جدید دو هفته فرصت دارد تا دولت تشکیل دهد. در این شرایط بازار لبنان با تلاطم‌هایی روبرو شده است؛ وضعیتی که ابعاد آن در گفت‌وگو با امیر تقدسی، رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان بررسی‌شده است.
رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: بعد از روی کار آمدن حسان دیاب در لبنان، اقتصاد این کشور با تلاطم‌ها و فشارهای زیادی روبرو شد. قبلاً در لبنان ارز دلار مثل ارز ملی رایج بوده است. یعنی مسافری می‌توانست با 100 دلار سوار تاکسی شود و مابقی را دلار و لیر دریافت کند. بانک‌های لبنانی خیلی راحت دلار پرداخت می‌کردند. قبل از انتخابات اخیر در لبنان اکثریت جامعه سیاسی حاکم جز گروهی بودند که متمایل به سیاست‌های عربستان و آمریکا بودند.
امیر تقدسی درباره اقتصاد لبنان می‌گوید: در دوره دیاب سیاست‌ها به حزب‌الله لبنان نزدیک بود و بخش زیادی از دولت دست طرفداران مقاومت افتاد. بعد از آن آمریکا برای دلار در لبنان محدودیت‌هایی ایجاد کرد؛ چند بانک لبنانی به خاطر ارتباط با حزب‌الله تحریم شد. این حوادث اولین بار در لبنان اتفاق می‌افتاد و زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داد.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان، این کشور به لحاظ تجاری کشوری آزاد است؛ واردات و صادرات در آنجا همیشه راحت بوده؛ تبادل مالی با بانک‌های بین‌المللی به سهولت انجام می‌شد. اما در دوره جدید همه این حوزه‌ها با مشکلاتی روبرو شد. در دوره جدید یک دلار که 1500 لیر لبنانی بود، به 9 هزار لیر رسید؛ ارز چند نرخی شد؛ مردم وحشت‌زده به بانک‌ها مراجعه کردند؛ خیلی از بانک‌ها بسته شد و خیلی از پول‌های مردم در بانک‌ها ماند.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان تصریح می‌کند: ایران با کشورهای هم‌پیمان خود در حوزه سیاسی و امنیتی، روابط اقتصادی گسترده، محکم و همه‌جانبه‌ای ندارد. کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان دو سال است که تشکیل‌شده؛ ما تلاش کرده‌ایم که ذهنیت مسئولان، مردم و تجار را به کشور لبنان تغییر دهیم. لبنان از جهت اقتصادی کشوری آزاد است. توافق تجارت آزاد با اتحادیه عرب و اتحادیه اروپا دارد. این فضا می‌توانست فرصت خوبی برای اقتصاد ایران باشد؛ اما حوادثی که در لبنان اتفاق افتاد، این فرصت‌ها را محدود کرد.
او با اشاره به وضعیت بازار ارز در ایران و تأثیر آن بر تجارت با لبنان هم می‌گوید: سیاست‌های بانک مرکزی و دولت در مورد تعهد ارزی هم باعث شد که مبادلات تجاری ایران و لبنان به‌شدت کاهش یابد. ما باید برای لبنان فضای متفاوتی در تحلیل‌های خود تصویر کنیم؛ اگر ایران می‌خواهد همچنان در فضای سیاسی لبنان اثرگذار باشد، باید مبادلات تجاری خود را با این کشور رشد دهد. در شرایط روز دنیا، کشوری می‌تواند تأثیرگذار باشد که سیاست و اقتصاد را هم‌زمان در کشور مقصد پیگیری کند. به‌عنوان‌مثال کشور ترکیه در لبنان، نقش سیاسی کمرنگی دارد ولی به خاطر تعامل اقتصادی قوی، تأثیر بیشتری در عرصه عمل دارد.
مهم‌ترین مشکلات در تجارت با کشور لبنان چیست؟ به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان در پاسخ می‌گوید: ما در کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان برخی از موانع تجارت با لبنان را شناسایی کرده‌ایم؛ یکی از موانع در حوزه حمل‌ونقل است. لبنان مرز زمینی محدودی با سوریه و رژیم اسرائیل دارد. مسیر زمینی ورود به لبنان با جنگ سوریه قطع‌شده و تنها مسیر بندر طرابلس است که با بارگیری از مسیر بندر مرسین ترکیه به‌صورت تریلی به کالا طرابلس ارسال می‌شود. کالای صادرشده خیلی از کشورها هم از طریق بندر بیروت به لبنان وارد می‌شد.
او تأکید می‌کند: تجار ایران در حوزه حمل‌ونقل به لبنان مشکلات زیادی دارند؛ برای حل مشکل حمل‌ونقل به دنبال مسیر جایگزین از عراق و سوریه هستیم؛ رایزنی‌هایی با وزارتخانه‌های متعدد انجام‌شده ولی در عمل دشوارهای زیادی وجود دارد.
او دومین مشکل تجار ایران را محدودیت در حمل‌ونقل مالی می‌داند: نقل‌وانتقال پولی و بانکی مشکل دیگری است؛ حجم عظیم نقل‌وانتقال تجار ایرانی در ترکیه و دبی از طریق صرافی انجام می‌شود ولی در لبنان این امکان وجود ندارد.
تقدسی تصریح می‌کند: البته بانک صادرات ایران در لبنان شش شعبه در شهرهای مختلف دارد. این بانک از بانک‌های قدیمی است و منابع مالی خوبی دارد. اما متأسفانه بعد از تحریم‌ها این بانک برای تبادلات یورو و دلار تحریم شد ولی بانک مرکزی لبنان اجازه تبادل با لیر را داده است. اما بانک‌های لبنانی به خاطر ترس از تحریم خودکار نمی‌کردند.
او تصریح می‌کند: اگر بانک صادرات لبنان به‌عنوان یک اتاق تهاتر پایاپای کالا و ارز عمل کند و به کمک تجار ایرانی و لبنانی بیاید، برای هر دو طرف خوب خواهد بود. مثلاً بانک صادرات ایران در عمان و بانک ملی ایران در دبی تقریباً این کار را کرده‌اند. ما در لبنان شش شعبه بانک صادرات داریم و تلاش کرده‌ایم که این حوزه فعال شود.
رئیس کمیته تعرفه تجارت ترجیحی می‌گوید: لبنانی‌ها آماده بستن توافق تجارت آزاد با ایران است ولی ایران اعلام کرده که توافق آزاد امکان ندارد و مایل به تجارت ترجیحی است. البته این پیشنهاد در لبنان مورد استقبال قرار گرفت ولی هنوز اجرانشده است.
او دلیل این تأخیر را بروکراسی پیچیده در داخل کشور می‌داند که به طولانی شدن روندها دامن می‌زند. به گفته تقدسی، طرف قرارداد لبنانی‌ها در این توافق، وزرات راه وشهرسازی است و یکی از ایرادهای گرفته شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی است. در لیست کالاهای لبنانی، محصولات کشاورزی مثل نارنگی قرار دارد. درحالی 80 درصد توافق تجاری ایران و لبنان صادرات محصولات ایرانی و 20 درصد واردات از لبنان بوده است؛ این توافق به نفع ایران است ولی ما به این نکته توجه نکرده‌ایم. حجم تولید کشاورزی لبنان پایین است و نمی‌تواند در بازار ما تاثیرگذار باشد. وضعیت لبنان مثل مرکبات ترکیه یا مصر نیست؛ کل تولید مرکبات لبنان اندازه مصرف شهر تهران نیست.
او ادامه می‌دهد:در حالی که تیم لبنانی از توافق ترجیحی حمایت می‌کرد؛ متاسفانه در ایران موضوع تجارت با لبنان و خیلی از کشورهای مشابه جدی گرفته نشده است.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان، تجارت ترجیحی و مشکلات گمرک باعث می‌شود کالای ایرانی در آن کشور نسبت به رقبا ارزان تمام شود. تأکید می‌کنم که لبنان تجارت آزاد با اروپا و اتحادیه عرب دارد و این توافق باعث می‌شود رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی به نسبت بالاتر رود و تولیدکننده ایرانی بتواند با رقبای خود در بازار لبنان رقابت کند. همچنین لبنان می‌توانست برای صدور کالای ایرانی به اتحادیه عرب و اروپا به عنوان هاب عمل کند. لبنان بازار اصلی فرش دست‌باف و پسته ایران است. اما در کشور ما فضا اقتصادی جدی گرفته نمی‌شود و خیلی از مسائل اقتصاد زیر سایه مسائل سیاسی رنگ می‌بازد.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان از 8 میلیون لبنانی می‌گوید که در خارج از کشور لبنان زندگی می‌کند؛ از این میزان جمعیت 80 درصد تاجران بزرگی هستند که در آفریقا و آمریکای لاتین کار می‌کنند. ما نمونه‌های زیادی داشتیم که تاجر لبنانی کالای ایرانی را در کشور خود دیده و بعداً در لیست صادرات خود به آفریقا و آمریکا جای داده است. ما باید از این پتانسیل در کشور لبنان به نفع اقتصاد خود بهره بگیریم اگرچه این فرصت‌ها از دید سیاست‌گذاران و تاجران ایران مغفول مانده است.
او تاکید می‌کند: لبنان می‌تواند هاب خوب برای تجارت کالای ایرانی به بازار آفریقا و آمریکای لاتین و واردات کالاهایی که به دلیل تحریم مشکل داریم، باشد.
او به انفجار در بندر بیروت اشاره می‌کند و می‌گوید: بندر بیروت 60-70 درصد کالای وارداتی لبنان را تامین می‌کرد؛ اما کالاهای ایرانی از طرابلس به این کشور وارد شده است. بعد از انفجار بیروت به شدت کمبود کالا در این کشور احساس می‌شود و ایران می‌تواند از این فضا به نفع خود استفاده کند.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان تصریح می‌کند: ارسال و صادرات کالا به لبنان از طریق طرابلس در این شرایط هم جنبه حمایتی از کشور لبنان دارد و از طرفی خلأ بازار لبنان با کالای ایرانی پر می‌شود. اما ما از این فرصت بهره نگرفته‌ایم و بیشتر به کمک‌های هلال‌احمر اکتفا شده است. ذهنیت بخش خصوصی هم مانعی در مسیر همکاری است.
به‌گفته رئیس کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان فضای بازار لبنان برای کالاهای ایرانی بسیار آماده است؛ ما فرصت خوبی برای حضور در لبنان داریم؛ اقتصاد لبنان کاملاً غیردولتی است. شاید الان یک همایش تجاری، سرمایه‌گذاری دوجانبه و اجرای توافق تجاری ترجیحی حتماً می‌تواند راهگشا باشد.
تقدسی از اقتصاد خصوصی لبنان می‌گوید: این فرصتی برای اقتصاد ایران و بخش خصوصی کشور است اما متاسفانه نبود ریل‌گذاری تجاری مثل تعرفه ترجیحی، زیرساخت حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری مشترک و برگزاری نمایشگاه از مشکلات جدی در این حوزه است. ما هم سعی می‌کنیم در کمیته مشترک بازرگانی ایران و لبنان دیدگاه‌ها را شکل دهیم ولی ریل‌گذاری جز وظایف دولت است.
او بار دیگر با اشاره به شرایط بازار لبنان می‌گوید: اقتصاد آزاد در لبنان و تجارت آزاد این کشور با دنیا شرایطی را فراهم کرده که شاید قبل‌تر از این ورود به این بازار برای تجار ایرانی دشوار بود؛ شاید کالای ایرانی به دلیل رقابت پذیر نبودن نمی‌توانست از این فرصت بهره بگیرد. اما الان اقتصاد لبنان مشکلاتی دارد، عرضه دلار در این کشور مشکل شده و حضور برخی از کشورها در بازارهای لبنان کم شده، برای همین الان شرایط برای تجار ایرانی فراهم‌تر شده تا به صورت قوی‌تر وارد این بازار شود.
به گفته تقدسی باید از حضور شعب بانک صادرات در این کشور برای حل مشکلات نقل و انتقال مالی استفاده شود؛ اگرچه دراین‌باره مکاتباتی انجام‌شده ولی باید عملیاتی شود. اگر موضوع جابه‌جایی پول در لبنان حل شود، می‌تواند پیشرانه قوی برای تجارت ایران و لبنان باشد. اگر سه مشکل نبود توافق تجارت ترجیحی، حمل‌ونقل و مسئله بانکی حل شود، تجار ایرانی راه خود را در بازار لبنان پیدا می‌کنند و انتظار می‌رود سیاست‌گذاران در این حوزه به فکر چاره باشند.