قرار است سند جامع راهبردی اقتصادی بین ایران و افغانستان تنظیم شود؛ مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک در گفت‌وگو با رئیس عمومی گمرکات افغانستان بر تسهیل تجارت میان دو کشور، تبادل اطلاعات گمرکی، حل مشکلات مرزی و توسعه ترانزیت تاکید کرد.
به‌گفته میراشرفی باتوجه به کمبود باسکول و ایکس‌ری کامیونی در گمرک اسلام‌قلعه افغانستان، رئیس عمومی گمرکات افغانستان اعلام کرد مقدمات لازم برای استقرار دستگاه‌های ایکس‌ری، باسکول و تجهیز گمرکات رسمی مشترک در دستور کار گمرک افغانستان قرار داشته و با جدیت آن را پیگیری خواهد کرد.
رئیس کل گمرک ایران از زمین اختلافی بین گمرک دوغارون خراسان رضوی و اسلام‌قلعه افغانستان گفت؛ اینکه شرکت ایرانی هزینه ساخت آن را متعهد شده و نقشه اجرای آن نیز از مجاری دیپلماتیک به طرف افغانی داده شده است؛ رئیس عمومی گمرکات افغانستان قول مساعدت برای پیگیری موضوع از مقامات دولت مرکزی افغانستان داده است.
پیشنهاد ایران به‌طرف افغانستانی افزایش گذرگاه‌های مرزی بین دو کشور، بازگشائی بازارچه یزدان در خراسان‌جنوبی و تبدیل آن به گمرک رسمی است.
افغانستان یکی از کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران است که مدتی پیش رسانه‌ها از وضعیت مرزهای ایران و افغانستان گفتند؛ از مرز میلک و دوغارون؛ از بسته شدن و بازگشایی مجدد آن‌ها. نهم مردادماه بود که خبر رسید مرز میلک در سیستان و بلوچستان بسته‌شده؛ جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای علت را «قاچاق سوخت» اعلام کرد: «با توجه به اختلاف قیمت سوخت گازوئیل میان ایران و کشورهای همسایه، ناوگان این کشورها انگیزه بالایی برای تردد به کشورمان دارند تا علاوه بر سهمیه سوختی که در ایران دریافت می‌کنند بتوانند با نرخ سوخت یارانه‌ای کشورمان گازوئیل خریداری کرده و به افغانستان قاچاق کنند.»
به‌گفته هدایتی انگیزه دیگر تردد کامیون‌های افغانستان به داخل ایران علاوه بر حمل بار، حمل کالاهای اساسی مانند آرد است که با ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی خریداری می‌کنند تا بتوانند به‌صورت قاچاق به افغانستان ببرند.
هدایتی گفته است: «در نتیجه تبدیل به رویه شدن جابجایی کالای قاچاق از ایران به خاک افغانستان توسط کامیون‌های افغانستانی، شورای تأمین سیستان و بلوچستان مصوب کرده تا اگر کامیون‌های افغانستانی حامل کالای قاچاق در مرکز میلک شناسایی شوند علاوه بر اخذ کالا و جریمه، خودرو حامل این کالا سه ماه متوقف شود.» این مصوبه مخالفانی در افغانستان داشت و درنهایت راننده‌های کامیون در افغانستان اعتصاب کردند اما یک هفته بعد این مرز با پادرمیانی بزرگان منطقه بازگشایی شد ولی چندان دوام نیاورد.» به‌گفته روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک با برآورده نشدن خواسته‌های اعتصاب‌کنندگان، مجدداً رانندگان معترض، بیستم مردادماه دست به اعتصاب زدند و مانع از تردد کامیون‌ها در این مرز شدند.
همچنین مرز دیگر میان ایران و افغانستان مرز دوغارون در تایباد -خراسان رضوی است؛ بارها از کم‌کاری گمرک در این مرز گفته که علت تجمع کامیون‌ها بوده است. اما اردیبهشت امسال از قاچاق اتباع افغانستان در این مرز گفتند و اینکه مرزبان‌های ایرانی با آن‌ها بدرفتاری کرده است؛ ادعایی که ایران آن را رد کرد.
اما مرز ماهیرود در خراسان جنوبی را زمانی فقیرترین مرزها می‌خواندند؛ این مرز 150 کیلومتری ولایت فراه افغانستان قرار گرفته و بازارچه ماهیرود در فاصله 240 کیلومتری شهرستان بیرجند و در فاصله 140 کیلومتری شهرستان سربیشه قرار است. فعالیت بازارچه ماهیرود از تیرماه 88 هم‌زمان با شروع فعالیت گمرک مرز رسمی ماهیرود آغازشده و جایگزین بازارچه مرزی میل 75 در استان شده است.
مدتی قبل حسین سلیمی، رئیس اتاق ایران و افغانستان درباره وضعیت مرز دو کشور به پایگاه خبری اتاق ایران گفته بود: «مسائل و مشکلاتی که در این مرزها به وجود می‌آید مقطعی است و اراده دو کشور بر همکاری‌های تجاری- اقتصادی است. برای همین هم سعی می‌شود این مسائل در کوتاه‌مدت برطرف شود.»
به گفته رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان «ایران بعد از پاکستان یکی از مهم‌ترین شریک تجاری افغانستان است؛ عزم و اراده دو کشور به همکاری دوجانبه بناشده است؛ البته ممکن است مشکلات کوتاه‌مدتی در مرزها به دلیل مسائل امنیتی یا قوانین و مقررات ایجاد شود ولی این‌ها زود برطرف می‌شود.»
حالا به‌نظر می‌رسد که دو کشور می‌خواهند مسائل تجاری خود را با تنظیم سند راهبردی اقتصادی حل کنند؛ شاید این امیدی برای بهبود شرایط مرزها و گسترده‌تر شدن روابط تجاری میان دو کشور باشد.
سال گذشته ۲.۳ میلیارد دلار کالا به کشور افغانستان صادرشده است؛ افغانستان چهارمین مقصد صادراتی ایران در پنجاه ماه گذشته بود. این کشور 2.11 میلیون تن کالا به ارزش 713 میلیون دلار خریداری کرد که 8 درصد از کل صادرات ایران در این دوره بود.